'Felsefe, Düşünce ve Eylem: Abdusalam Guseynov'

Guseynov’un felsefe ve düşünce dünyası

Uluslararası Felsefe Enstitüsü’nün her yıl farklı bir ülkede gerçekleştirdiği “Uluslararası Felsefe Günleri”, 6-9 Eylül 2016 tarihinde İstanbul'da yapılmıştı. “Değer, Değerler ve Anlam” başlığını taşıyan bu uluslararası kongrede Abdusalam Aldulkerimoviç Guseynov, “Mihail Bahtin’in Ahlâk Felsefesinde Sorumluluk Anlayışı” üzerine bir konuşma yapmıştı. Bu yazıya başlamadan önce Google’da küçük bir araştırma yapmaya giriştim ancak Guseynov hakkında, herhangi bir Türkçe bilgi, yazı ya da kitaba rastlayamadım. Dolayısıyla Ludmila Denisenko’nun Türkçeye kazandırdığı, Prof. Dr. İoanna Kuçuradi’nin yayıma hazırladığı Guseynov kitabı, bu konudaki boşluğu biraz olsun dolduracaktır diye düşünüyorum. Felsefe, Düşünce ve Eylem. Abdusalam Guseynov başlığını taşıyan kitaptaki metinlerin çevirileri, önsözde Kuçuradi’nin altını çizdiği gibi Maltepe Üniversitesi İnsan Hakları Araştırma ve Uygulama Merkezi ve UNESCO Felsefe ve İnsan Hakları Kürsüsü’nün, Rusya Bilimler Akademisi Felsefe Enstitüsü ve oradaki UNESCO Kürsüsü’yle imzaladığı bir işbirliği protokolü çerçevesi içinde yapılmıştır. Kuçuradi bu önsözde, karşılıklı olarak yapılan bu çevirilerin devam edeceğine de dikkat çekerek şöyle diyor: “Bu çeviriler, okurlarımıza bugün Rusya’da yapılan bazı felsefe çalışmaları hakkında bir fikir vereceği gibi Rus okurlarına da Türkiye’de yapılan bazı çalışmaları tanıma fırsatı verecek”.

Kitap, Guseynov’un etikle ilgili dört makalesinden ve kendisiyle yapılmış bir söyleşiden oluşuyor. Ayrıca kitabın başında St. Petersburg Devlet Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Alexander Zapesotsky’nin kaleme aldığı ve Guseynov biyografisi olarak değerlendirilebilecek bir yazı yer alıyor. Guseynov’un meslektaşı Zapesotsky’nin bu yazısı sayesinde, Guseynov hakkında epey bilgi sahibi olmak mümkün. Zapesotsky, Gusynov ile ilgili yeni bir şey yazmanın zorluğuna dikkat çekiyor ve şöyle diyor: “Yaptıkları hakkında özgeçmiş verileri yalnızca internette değil, çağdaş felsefe ansiklopedilerinde de yankısını bulur”.
  

DOĞRU DÜŞÜNME VE DOĞRU YAŞAMA

Peki çok yönlü çalışmalara imza atan Guseynov kimdir? 8 Mart 1939’da, Dağıstan’da Alkadar adında bir Lezgi köyünde dünyaya gelen akademisyeni biraz yakından tanımaya/tanıtmaya çalışmakta fayda var. Guseynov, Rusya Bilimler Akademisi’nde akademisyen olmanın yanısıra, aynı akademinin Felsefe Enstitüsü’nü, Moskova Lomonosov Devlet Üniversitesi’nin Etik Kürsüsü’nü ve Devlet Hümanist Bilimler Akademik Üniversitesi’nde Siyasal Etik Kürsüsü’nü yönetiyor. Öte yandan Berlin Humboldt Üniversitesi, Prag Karlov Üniversitesi gibi dünyanın saygın üniversiteleri, Profesör Guseynov’u konferans vermesi için davet ediyor. Günümüz etik araştırmalarına önemli bir katkı sunan ve beş yüzden fazla bilimsel ve popüler eser kaleme almış olan Guseynov, aynı zamanda farklı mecralarda, editör, yayın kurulu üyesi, yayın kurulu başkanı olarak yer alıyor.

Zapesotsky, Guseynov’a göre felsefenin sadece bir bilgi türü olmayıp, aynı zamanda belirli bir yaşam duruşu olduğunu dile getiriyor. Çünkü felsefe doğru düşünmeyi ve doğru yaşamayı bir araya getirir. Guseynov’un arkadaşlarından birinin şu gözlemini burada aktarmak yerinde olacaktır sanıyorum: “Enstitü merdivenlerini çıkarken şapkası hep elindedir. Derler ya, ne var bunda? Oysa bu imge onun metinlerine gömüldüğüm her an gözümün önünde canlanır. Kendisine emanet edilmiş kuruma girerken, şapkasını çıkarmak zorunda olduğuna inanan adamı içindeki aristokratlık farklı kılar. Bu hiçbir yerde öğretilmez”. Zapesotsky de bu gözlemle ilgili şöyle hoş bir yorum yapar: “Aslında, eğitimli her Avrupalı kapalı bir yere girdiğinde başlığını çıkarır. Normal bir şey. Ama yine de Akademisyen A. A. Guseynov’un bu imgesini –felsefe tapınağının girişinde şapkasını çıkaran filozof imgesini? çok severim ben.”
  

ETİK ÜZERİNE

Felsefedeki temel konusu etik olan Guseynov’un bu kitapta, ‘Felsefe ve Etik: Antikçağ Dersleri’, ‘Ahlâklılığın Dilek Kipi’, ‘Kant Öncesinde ve Sonrasında Etik’ ve ‘Kant Ne Diyordu ya da Neden Yalan İyilikle Birarada Olamaz?’ başlıklı makaleleri yer alıyor. Kitabın sonunda ise Dmitry Fyuche, Guseynov’a Nietzsche ve etik üzerine sorular soruyor. Bu söyleşide Guseynov, ana konularından biri olan “şiddet karşıtlığı etiği” üzerinde de söz söylüyor. Şiddet konusunu kimsenin ciddiye almadığına dikkat çeken Guseynov, şiddetsizlik ve sevgi arasındaki ilişkinin altını çiziyor: “‘Şiddetsizlik’, ‘sevgi’nin doğru ve uygun bir şekilde yaşanabileceği, sevginin dönüştürülmüş ve bozulmuş biçimlerinden koruyabileceği güvencesini veren bir biçimidir. Sizi nasıl sevebilirim? Neye dayanarak? Temeli ne? Size göre, bana göre ya da Kant’a göre doğru olan nedir? Kendi duygu ve anlayışlarımla mı yönetilirim? Bu yolda mahvolmuş ne çok insan var! Dünyada çocuklarını sevdikleri için onların hayatını mahvetmiş ve mahvetmekte olan anne az mı? Gerek geçmişte gerekse şimdi, ruhlarının kurtuluşu için insanları dünyada ölüme mahkûm eden dinsel fanatik az mı? Ya vatan sevgisi adına halkları sefalete boğan politikacılara ne demeli? İnsana çekincesiz uygulanacak tek gerçek sevgi biçimi, onun kendi zıddı olarak yeniden kendinden doğması olur ki, bu, insana uygulanmış olan şiddetin kökten reddi olur.” Herkesin sevgiden bolca dem vurduğu günümüzde, Guseynov’un bu sözleri üzerine ayrıca düşünmekte fayda var.

Guseynov’un felsefe, düşünce ve eylem dünyasını merak eden, onu daha yakından tanımak isteyen okurlar için Felsefe, Düşünce ve Eylem. Abdusalam Guseynov isimli kitap faydalı bir rehber niteliğinde. 
 
Felsefe, Düşünce ve Eylem: Abdusalam Guseynov / Yayına Hazırlayan: İoanna Kuçuradi / Çeviren: Ludmila Denisenko /  T.C. Maltepe Üniversitesi İnsan Hakları Araştırma ve Uygulama Merkezi ve UNESCO Felsefe ve İnsan Hakları Kürsüsü Yayınları / 172 s.