Krizin bedelini kim öder? Kapitalist ahlaka bile aykırı!

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve AKP’li yetkililer, kurlardaki yükselişle ilgili “Bize ekonomik savaş ilan ettiler” vurgusu yaparken, iş dünyası da dayanışma çağrısı yaptı. Birlik beraberlik mesajları ve ‘dış güçler’ teziyle sorunlar geçiştirilmeye çalışılsa da iktisatçılara göre ABD-Türkiye gerginliğinin öne çıkardığı ekonomideki krizin altında daha ciddi nedenler var. Üretimde dışa bağımlılık krizin ana eksenini oluştururken sorunların temelinde, problemlerin biriktirildiği ve görmezden gelindiği ekonomi politikaları yatıyor.

İktisat Profesörü İzzet Önder, kurlardaki sert yükselişlerin Türkiye ekonomisine olası yansımalarını Cumhuriyet’e değerlendirdi. Önder, krizin ayak seslerinin daha önce ne iş dünyası ne de siyasetçiler tarafından dikkate alınmadığına işaret ederek “Para bolluğunda kimse dayanışma mesajı vermiyordu. Neden şimdi veriyorlar” diye sordu. Bundan sonra borç konsolidasyonuna gidilebileceğine dikkat çeken İzzettin Önder, tek adam sistemiyle alınacak bu kararın cefasını bütün bir halk ödeyecekse bunun ‘Kapitalizmin ahlakına bile aykırı’ olduğunu vurguladı

Türkiye-ABD arasındaki yaptırım gerginliğiyle ilgili Önder, her iki ülkede de siyasetçilerin kendi tabanlarına vermek istediği mesajların olabileceğini ancak ekonominin her zaman kuralına göre gerçekleştiğini söyledi.

Yükü halk çeker

Türkiye ekonomisindeki sorunların bu kadar basit olmadığına değinen Önder, “Aslında bu Türkiye’yi üretimden uzaklaştıran projenin devamı. Özal zamanında finans kontrolünün ortadan kalktığı dönemde başlayan bir süreç. Bundan büyük rant sağlayanlar oldu, bazı kesimlere kaynak aktarıldı. Bu, bütün ekonomiyi güçlendirmedi. Farkına varmadık. Bugün borç sorunu doların yükselmesi nedeniyle çok öne çıktı. Cari açık çok yüksek seviyede. Son dönemde seçimler nedeniyle de büyük harcamalar yapıldı” dedi.
Eğer bu borçlar bir şekilde dışarıyla anlaşarak konsolidasyona gidilecekse (kısa vadeli borçların yapılandırılması, devletin özel sektörün borcunu üstlenmesi gibi) bunun yükünü halkın çekeceğini vurgulayan Önder şöyle devam etti: “Yanlış alınan kararların, tek bir kişi tarafından alınan kararların yükü bir halkın omuzlarında olmamalı. Eğer özel sektörün borçları 2000 yılında olduğu gibi kamuya aktarılacaksa insanlar doğrudan kabul etmek zorunda kalırlar. Bir insan kendi sorumluluğu altında yapılanların yükümlülüğünü kabul eder. Bu eğer geniş çevre kararlarıyla gerçekleşmiş olsa ağlarım ama benim kararım diye kabul ederim. Diğer partilerin söz hakkı yoksa ve ben o partilerden birine oy vermişsem bu ahlak dışı adaletsiz bir durum. Kapitalizmin bile bir ahlakı vardır. Yöntemi vardır. Parlamentoda benim de söz hakkım var. Tek adam ya da tek parti devletinde bu kabul edilirse adaleti yaralar.”

Borçları ertelendi

Önder, kapitalist sistem içinde Merkez Bankası’nın bağımsız olması gerektiğine dikkat çekerek, “Direktiflerle bu iş olmaz, yabancıları iter. Emperyalizme karşı çıkmak böyle olmaz. Bu sistemin içindeyseniz siyasi nezaketinizi sürdürmeniz lazım. Hem ekonomiyi yabancıyı açtık, yabancı bankaların ortak olmadığı bir bankamız neredeyse yok. Diğer yandan emperyalizme karşı çıkılıyormuş gibi gösteriliyor” diye konuştu.

“İş çevresinin bugünkü (dünkü) açıklamasında söylendiği gibi güçlü bir ekonomi yok” diyen Önder sözlerini şöyle sürdürdü: “İthalata dayalı ihracatı yapan da bu iş çevresiydi. Büyük holdingler borçları ertelenirken de halkı dayanışma içinde olsaydı. Yüzde 100’e varan vergi borcu iptalleri var. O zaman kaynak geliyordu, bol para vardı. Bir gün bu noktaya zaten gelecektik. Ekonomi sağlam olmayınca ya formel olarak IMF’ye gidersiniz ya da yurtdışından yatırımcı ararsınız. Bir yandan yabancı yatırıma muhtaç olacaksınız diğer yandan ekonomimiz sağlam diyeceksiniz. Halka başka yatırımcıya başka anlatılıyor. Yabancı bunu görmüyor mü, görüyor.”

Kalite düşecek

Eldeki kaynaklar eğitimi, sağlığı geliştirmek ve kalkınma için kullanılsaydı bu noktaya gelinmeyeceğini ifade eden Önder, AKP’nin bunu yapmak yerine mega projelere kaynak aktardığını vurguladı.
“Kötü olan ekonomiyi alçıyla sıvarken beton çürük malesef” diyen Önder sürecin devamında neler olabileceğine ilişkin şunları söyledi: “Bundan sonra kur artışları ücretlere yansıyacak. Mekanik ve psikolojik etkileri olacak. İş çevreleri ücret artışlarını durdurabilir. Emekçi kurun ne kadar arttığını bildiği için bir şey diyemeyecek. Kamu hizmetlerinde kalite zaten düşük, daha da düşecektir. Diğer yandan bazı önemli sağlık ürünlerinin iç piyasaya girememesi gibi çok ciddi ve acı sonuçlar ortaya çıkabilir. Üretimde çok ciddi aksamalar olabilir, gerekli hammadde alımları yavaşlayabilir. Kur artışının ihracata olumlu katkısı beklense de bu sadece katma değer oranına bağlı olarak olabilir. Faizler daha da yükselecek. Borçların konsolidasyonuna eğer gidilmezse bir tür morotoryum ilan edilebilir. Küreselleşmeden sonra bu ikinci büyük dalga olabilir. Yabancı şirketler Türkiye’den ucuz şirket satın alımları yapabilir. ”