Yeni nesil Köy Enstitüsü: ‘Meraklı Kedi’

Ankara’da, çocuklarının geleceğini şansa bırakmak istemeyen aileler yan yana gelerek, önce bir kooperatif kurdu; Ardından eğitim alanında bir ‘ütopya’, gerçeğe dönüştürüldü. 65 yıl önce kapatılan Köy Enstitüleri’ne göz kırpan, bozkırda sesizce filizlenen Meraklı Kedi İlkokulu, bu yıl ilk mezunlarını verecek.

 

Türkiye’deki her ailenin çocuğu okul çağına geldiğinde kendisine sorduğu en zor soru: “Şimdi ne yapacağız?” Kimisi, çocuğu için yüksek bütçeli eğitim planlamasıyla, kimisi beğendiği okul için ikâmetgahını değiştirirerek, kimisi ‘torpil’ ararken, kimisi de çaresizlikten seçtiği bir okulda kendisini eğitim sisteminin bir parçası olarak buluyor. 

 

 

Bugün 20 milyon öğrencisi ile Türk eğitim sistemi, ülkedeki her evde tartışma konusu. İşte bu noktada, sadece eleştirmek yerine çocuklarının geleceğini öğretmen, okul ve sistemin şansına bırakmak istemeyen aileler son 10 yılda “Başka bir okul mümkün” diyerek, geleceği inşa etmeye başladı. Önce bir dernek kuruldu, sonra kooperatifler örgütlendi. Dünyadaki en iyi eğitim sistemleri incelense de ‘kopyala-yapıştır’ modellerin bu coğrafyanın değerleri ile iç içe yaşamayacağını fark eden gönüllüler, kendi modellerini geliştirdi. Yeni modelin dört ekseni, ‘Alternatif Eğitim’, ‘Demokratik Yönetim’, ‘Ekolojik Duruş’ ve ‘Özgün Finansman’ olarak belirlendi. Bu okullardan biri de Ankara’da. Adı, Meraklı Kedi. İlk planda ‘özel’ denilerek, “kamusal eğitimi savunanlar tarafından” olumlu karşılanmasa da bu okulun özelliği sermayesi değil, içeriği. İncek’e gidip bu ‘özel’ okulu aradığınızda, ilk olarak gözünüz görkemli yapısıyla binasına dönse de o okul, bütün sınıfları aynı olan ve her çocuğu aynı kalıpta tartan bir devlet okulu. Onun arka sokağında ise önünden geçerken ilk anda fark etmeyeceğiniz bir eğitim madeni yatmakta. Türkiye’de her yönü ile farklı 4 okuldan biri olan Meraklı Kedi’nin harcında alın teri olan velilerle ve okul müdürü ile yapılmış sohbetten arta kalan hikayesi...

 

 

2014 yılında Ankara’da bir grup veli, çocukları okul yaşına gelince kendilerine ‘zorunlu’ kılınan seçeneklerden farklı ne yapabilecekleri arayışına başladı. Aynı soruya yanıt arayan aileleri bulma çalışması, onları Başka Bir Okul Mümkün (BBOM) Derneği ile bir araya getirdi. Kafelerde yapılan toplantılar kartopu gibi büyüdü ve ilk olarak BBOM Ankara Eğitim Kooperatifi’ne dönüştü. Kişilerin yeteneklerine göre görev bölüşümleri yapıldı. Fikren ortaklaşanlar için ilk ihtiyaç bir okul binasıydı. O sırada eski bir köy okulunun ihale ile kiralanacağı duyuldu. Bu önemli bir fırsattı ve kooperatif ilk adımlarını orada attı. Herkes az çok demeden maddi imkân yaratırken, ihale deneyimi olan bir veli de dosyaları hazırladı. Belgeler dolduruldu; ihale tamamlandı. Artık bir binaları vardı. Ondan sonra gerçek iş bölümü başladı. 

 

 

Çocuklarının geleceği için bir avuç veli, maddi kaynak yaratmakla kalmadı, emekleri ile okul inşaatına katıldı. Bir yıl sonra o okulda eğitime başlayacak olan çocuklar da anne babalarıyla geleceklerinin inşasında yer aldı. Tuğlalar, camlar, çatı ve bahçe bir bir değişti. Estetik kaygı yerine yeni eğitim modelinin ihtiyaçları ön plana alındı ve çocuklar inşaatında yer aldıkları okulda söz sahibi olmaya da başladı. 

 

 

Okulun öğrencisi olacak çocuklar bir araya getirildi ve ilk toplantı gerçekleştirildi. Nasıl bir bahçe istedikleri soruldu. Oyun sahasının nerede olması gerektiğine, nerede ekim yapılacağına hep çocuklar karar verdi. Çocukların tek gerçekleşmeyen talebi ise çatıya istedikleri havuz oldu. Okulun adına da çocuklarla oynanan bir oyundan sonra karar verildi. Farklı seçenekler arasında ‘Renkli Tırtıl’ ve ‘Meraklı Kedi’ öne çıkarken, çocukların önüne sandık koyuldu ve ‘katılımcı demokrasi’ yolunda ilk seçim gerçekleştirildi. Okulun logosu için veliler tanıdıkları sanatçı ve çizerlerden çare beklerken, çizim yapmaya çalışan bir velinin 3 yaşındaki oğlunun çizimi okulun logosuna dönüştü. 

 

 

Asıl akademik eğitimin ortaokulda başladığını düşününen veliler, çocuklarının merakı ölmesin, kendisini evinde hissetsin, katılımcı olabilsin ve okullarını sahiplenebilsin diye adımlarını atmaya devam etti. Okulun adı ‘özel’ olsa da yapısı kooperatif oldu. Her veli kayıt öncesi katılım payı ile kooperatife ortak oldu ve tam olarak şeffaf bir yapı yaratıldı. Öğrenci başına yıllık ücret 20 bini aşsa da diğer özel okullardan en büyük fark, kooperatifin sıfır kârla bütün toplanan paraları yeniden okul ve çocuklar için harcama çalışması oldu. 

 

 

Okul müdürünün verdiği bilgiler ise velilerin çabalarının alternatif bir eğitim somutlamasına nasıl dönüştüğünü gösterdi. 5 senelik zorlu mücadelenin ardından Meraklı Kedi, bu yıl ilk mezunlarını verecek. Şu an okulda anasınıfından başlayarak 58 çocuk, 11 öğretmen ve toplam 6 yardımcı personel bulunuyor. Çocuklar her sabah güne ‘sabah çemberi’ ile başlıyor. Bu, çocukların kendilerini ifade ettikleri alan olarak kabul ediliyor ve çocuklar bu alanda günlerini de planlama imkânına sahip oluyor. Her gün düzenlenen bir saatlik atölye çalışmaları ile kendilerini geliştiriyorlar. Her hafta düzenlenen okul meclisinde, yaşam alanları olarak gördükleri okullarına ilişkin kararları öğretmenleri ile görüşerek, tartışarak, kendilerini anlatarak alıyorlar. Okulda her salı orman günü var. Yaz-kış, yağmur-çamur demeden bir gün boyunca teorik eğitimlerini doğada pratikle birleştiriyorlar. Tamamen organik gıdaların kullanıldığı yemekhanelerinde kendi sofralarını kurup, yediklerini toplamayı da kreşten itibaren öğreniyorlar. 

 

 

Okulun çeken bir diğer özelliği ise tamamen MEB müfredatında yer alan kazanımları uygulaması. MEB’in çokça eleştirilen müfretatını inceleyen okul öğretmenleri ve uzmanlar MEB’in öğretim programlarındaki kazanımların eğitimde alternatif modeller yaratmak için mümkün olduğu sonucuna ulaşmış. ODTÜ Eğitim Fakültesi ile işbirliği içinde çalışan okul, üniversite için hem bir araştırma alanı hem de geliştirilen materyallerin kullanım sahasına dönüşmüş durumda. Okul yönetimi ve veliler, böyle bir alternatif model yaratma sürecinde MEB’den baskı ve soruşturma ile karşılaşmak değil, aksine desteklendikleri kanısında. Bakan Ziya Selçuk’un göreve gelişinin ardından ilk görüştüğü derneklerden birinin de BBOM olmasının bunun göstergesi olduğu düşünülüyor.