'Üç günde hayatım değişti'

Boynumdaki fuları göstererek şöyle diyor ilk olarak: “Dün bu fularlar biber gazı saldırısı sırasında yüzümüzü kapatmak için bir gereklilikti. Bugün yeniden bir stil oldu.” Bu yıl 6. kez düzenlenen DOCUMENTARIST’in onur konuğu ABD’li belgeselci Alan Berliner ilk kez geldiği Türkiye’de kendini Taksim Gezi Parkı direnişiyle başlayan eylemlerin içinde bulmuş ve hayatında ilk kez biber gazını tatmış!

Filmlerini konuşmak için buluştuğumuzda konuyu kendi kendine değiştiriyor ve “Eğer filmlerim hakkında bir şeyler soracaksan, umrumda değil” diyor gülerek.

Yaşadıklarını anlatırken kendisi ile ilgili bir değişim de yaşadığını söylerken çok heyecanlı. “İki gündür en sıradışı günlerimi yaşıyorum. Biber gazının nasıl koktuğunu, ne kadar etkili olduğunu biliyorum ne yazık ki. Bir kalabalığı dağıtmakta çok etkili olduğunu biliyorum ve de sosyal değişimin gücünü görüyorum.”

Cumartesi günü polisin İstiklal Caddesi’nde gaz attığı sırada bir binada kapalı kaldıklarını anlatıyor: “Tuhaf bir tedirginlik, bir yandan da heyecan seni tetikliyor. Bir yandan da korktum tabii. Bu şekilde bir sosyal hareketin içinde olmamıştım hiç.”

Berliner’in filmlerinin hepsi de kendi hayatı ve çevresindeki insanlara odaklanıyor. Festivalde bütün filmlerinin gösterildiği yönetmen şöyle devam ediyor: “Bu çok ilginç, çünkü ben daha çok kişisel işler yapıyorum. Babam, dedem ve kendi hayatımla ilgili... Dolayısıyla bu süreçte benim için farklı şeyler açığa çıktı. Buraya bir sinema dersi vermek için davet edildim ama dürüst olmak gerekirse nasıl ders vereceğimi bilemiyorum. Ben buraya masterclass dersi vermeye geldim ama şu an anlıyorum ki ben bir şeyler öğrenmeye gelmişim. Havada enerjinin ve politik duruşun kokusu varken ne anlatabilirim? Sadece bu olaylar üzerine konuşmak istiyorum. Hayat değişti benim için, çok önemli bir deneyim oldu.”

Bellek, yaşlanma, aile ilişkileri ve insanın kırılganlığı üzerine yaptığı filmlerini anlatırken konu son filmi “Büyük Kuzen”e (First Cousin Once Removed) geliyor. Film, Berliner’in gözünden kuzeni, arkadaşı ve eski akıl hocası ve bir zamanlar başarılı bir şair, çevirmen, edebiyat eleştirmeni ve akademisyen olan Edwin Honig’in portresini sunuyor.

Artık Alzheimer hastası olan Honig’in geçmişi, ailesi ve kişisel kimliğiyle olan tüm bağlantılarını yitirmesi ve belleğe odaklanan filmden yola çıkarak, Türkiye sokaklarında günlerdir yaşanan direniş üzerinden toplumsal belleğe de bir gönderme yapıyor:
“Babam, onun babası belleğini yitirdi. Bellek hep bir gölge gibi benim arkamda olan bir şey. Ben kişisel anılardan söz ediyorum. Kişisel anlamda ‘unutmak’tan söz ediyorum. Ama onun dışında belleğin sosyal ve toplumsal olarak işe yarayan bir araç olduğunu biliyorum. Son üç günde olanlar ‘hatırlamak’tı aslında. İstanbullu insanların bir şeyleri tekrar hatırlaması. 1 Mayıs’ın Taksim’de olmaması, aynı zamanda 1977 1 Mayıs’ını da unutmamaktı.”

Bu sırada birçok insanla konuştuğunu ve üç günü açıklamak için genel bir tarih dersi verdiklerini anlatıyor: “Açık konuşmak gerekirse ben belgesel yönetmeni değillim ama meraklı bir film yapımcısıyım.”

Bu sırada sokaktan slogan atarak bir grup yürüyor Taksim Meydanı’na doğru. “Biraz önce sokakta her şey normaldi!” diyor Berliner. “Ve herkes bunu sosyal medya aracılığıyla öğrenip bir araya geliyor. Bu muhteşem bir şey. İstanbul’a gelmeden önce bana Kapalıçarşı, Sultanahmet, Ayasofya’yı mutlaka gör, belki bir Boğaz turu yap dediler. Hepsini at gitsin. Şu an burada olayların içinde olmak istiyorum. Üç gündür bir fikrin gücü üzerine düşünmeye başladım.”

‘Vahşeti ve insaniyeti gördüm!’

“Cuma günü akşamüstü festivalden bir arkadaşla birlikte yürüyorduk Taksim’de. Karşı caddede polisin gaz atmasını izliyorduk. Birden polisler bize döndü. Neler olduğunu anlayamadık. 100-200 kişiydik. Sokaktan aşağı koşmaya başladık. Burnum akıyor, gözüm yaşarıyor, nefes alamıyorum, kusmak istiyorum... Yere düştüm. Biraz koştum. İki kişi geldi, ellerinde bir sprey vardı. ‘Ağzını aç sıkacağız’ dediler. O şişenin içinde ne var bilmiyorum, adamları tanımıyorum. Adamlar spreyi kendi ağızlarına sıkıp güvenli olduğunu söylediler. Spreyden sonra nefes almaya başladım. Hemen bana bir şişe su getirdiler. Para vermeye çalıştım, almadılar. Aynı anda hem vahşeti hem de insaniyeti gördüm.”

(DOCUMENTARIST- Belgesel Film Günleri 6 Haziran’a kadar Fransız Kültür Merkezi, Aynalı Geçit Etkinlik Mekanı, Dutch Chapel, SALT Beyoğlu, St. Joseph ve Goethe Institue’deki ücretsiz gösterimlerle devam ediyor.)