Baykal'ın 37 yıllık siyasi serüveni

CHP genel başkanlığından bugün istifa eden Deniz Baykal'ın özgeçmişi şöyle:

Baykal, 1938 yılında Antalya'da doğdu. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitiren Baykal, 1960 yılında Siyasal Bilgiler Fakültesi'ne asistan olarak girdi. Doktora çalışmalarını tamamladıktan sonra 2 yıl ABD'de kaldı ve çeşitli üniversitelerde çalışmalarını sürdürdü.

Deniz Baykal, 1973 yılında yapılan genel seçimlerde CHP'den Antalya Milletvekili olarak Parlamentoya girdi ve 1974 yılında kurulan Ecevit hükümetinde Maliye Bakanlığı, 1978 yılında yine Ecevit hükümetinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı görevlerini üstlendi.

Baykal aynı dönemde genel sekreter yardımcılığı da yaptı. 12 Eylül askeri müdahalesinden sonra bir süre gözetim altında tutulan Baykal, 1983 yılında yeniden bir süre daha gözetim altına alındı. 1987 seçimlerinde SHP'den Antalya milletvekili seçilen Baykal, önce SHP Grup Başkanvekilliği, ardından da genel sekreterlik görevinden istifa etti.

Baykal, Temmuz 1992'de kapatılan siyasi partilerin açılmasına izin veren yasanın sağladığı olanakla toplanan CHP Kurultayı'nda Genel Başkanlığa seçildi.
30 Ekim 1995 tarihinde kurulan DYP-CHP hükümetinde Başbakan Yardımcılığı ve Dışişleri Bakanlığı görevlerini üstlenen Baykal, 1995 yılındaki seçimlerin ardından 53. Hükümetin kurulmasıyla Dışişleri Bakanlığı ve Başbakan Yardımcılığı görevlerinden ayrıldı.

22 Nisan 1999 tarihinde alınan seçim sonuçları nedeniyle Genel Başkanlıktan istifa eden Baykal, 1 Ekim 2000'de gerçekleştirilen 11. Olağanüstü Kurultay'da, yaklaşık 15 ay aradan sora yeniden genel başkanlık görevine seçildi.

Deniz Baykal, Ekim 2003'de yapılan 30. Olağan Kurultayda, Temmuz 2004'deki 12. Olağanüstü Kurultayda, 30 Ocak 2005'deki 13. Olağanüstü Kurultayda, Kasım 2005'deki 31. Olağan Kurultayda ve Nisan 2008'de yapılan 32. Olağan Kurultayda, yeniden genel başkanlığa getirildi.

Evli ve iki çocuk babası olan Baykal, İngilizce biliyor. Baykal'ın siyaset bilimi alanında kitap ve makaleleri bulunuyor.

Baykal parti içlerindeki mücadeleleriyle öne çıktı

Eski Başbakanlardan Bülent Ecevit'in öğretim üyeliğinden siyasete taşıdığı Deniz Baykal, yer aldığı partilerin içindeki mücadeleleriyle öne çıktı.

Ecevit'in 14 Mayıs 1972'de CHP Genel Başkanlığına seçilmesinden sonra Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nden siyasete soktuğu Baykal, 1973 yılında Antalya'dan milletvekili seçildi.

Baykal, seçimden sonra, Ecevit'in başbakanlığında kurulan CHP-Milli Selamet Partisi (MSP) koalisyon hükümetinde Maliye Bakanı oldu. CHP-MSP koalisyonu, Kıbrıs Barış Harekatı'ndan sonra anlaşmazlığa düşerek dağıldı.

CHP'nin 14 Aralık 1974 tarihinde yapılan kurultayında, koalisyon hükümetinin bozulmasına ilişkin süreç de parti içinde yeni tartışmalara yolaçtı. Buna ''demokratik sol'' ve ''ortanın solcuları'' kavramı üzerindeki tartışmalar da eklendi. Orhan Eyüboğlu'nun yeniden genel sekreterliğe seçildiği kurultayda yardımcılıklarına ise Deniz Baykal ve Mustafa Üstündağ getirildi. Baykal, yönetim anlayışı ve çalışma yöntemleri konusundaki görüş ayrılıkları nedeniyle 8 Mart 1976'da bu görevinden istifa etti. Merkez Yönetim Kurulu'nun 4 üyesi de Baykal ile hareket etti. CHP tarihinde bu olay ''5'ler Hareketi'' olarak yer aldı.

1977 yılında yapılan seçimlerde CHP yüzde 41,4 oy oranı ile 213 milletvekili çıkardı. Ecevit, azınlık hükümetini kurdu, ancak güvenoyu alamadı.

Bundan bir yıl sonra, Adalet Partisi (AP) Genel Başkanı Süleyman Demirel'in başbakanlığında AP, MHP ve MSP (Milliyetçi Cephe) koalisyon hükümeti de gensoruyla düşürüldü. Ardından, Bülent Ecevit, AP'den istifa eden 11 bağımsız milletvekili ile Cumhuriyetçi Güven Partisi (CGP) ve DP'nin desteğinde yeni hükümeti kurdu. Deniz Baykal, bu hükümette Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığını üstlendi.


Parti içi muhalefet

CHP'de 24 Mayıs 1979 tarihinde yapılan kurultaya 1976 yılında kaldırılan Parti Meclisi'nin yeniden oluşturulması tartışmalarıyla girildi. Parti içi muhalefeti oluşturan Ali Topuz ve Deniz Baykal, ''parti meclisinin partide uyum sağlanması için gerekli olduğunu'' savundu; Ecevit ise parti meclisinin kurulmasının geriye dönüş anlamı taşıyacağı gerekçesiyle buna karşı çıkıyordu. Parti meclisinin yeniden kurulmasını sağlayacak tüzük değişikliği önerisi reddedildi. Ecevit, yeniden genel başkan seçildi ve muhalif grup Genel Yönetim Kurulu seçimi için liste çıkaramadı.

Bu süreçte, 1979 yılında yapılan ara seçimde 5 milletvekilliğini de AP adayları kazandı. Bunun üzerine Bülent Ecevit hükümeti istifa etti. Yeni hükümet de AP Genel Başkanı Süleyman Demirel'in başbakanlığında kuruldu.


12 Eylül ve sonrası

CHP'nin 8. Olağanüstü Kurultay'ı 4 Kasım 1979'de yapıldı. Genel Başkan Bülent Ecevit, 14 Ekim ara seçimlerde partinin oy oranının yüzde 41'den yüzde 29'a düşmesi ve Ecevit'in güvenoyu istemesi üzerine olağanüstü kurultaya gidildi. Kurultayda, muhalefetteki Deniz Baykal ve Ali Topuz grupları yönetimi sert dille eleştirdiler. Ecevit, kurultaydan güven tazeleyerek çıktı.

12 Eylül 1980'deki askeri müdahaleyle Türk Silahlı Kuvvetleri ülke yönetimine el koydu. Parlamento feshedildi, siyasi partilerin faaliyetleri yasaklandı.

Bülent Ecevit, 30 Ekim 1980 tarihinde CHP Genel Başkanlığından istifa etti. 16 Ekim 1981'de de siyasi partiler temelli kapatıldı. Baykal, 12 Eylül askeri müdahalesinden sonra bir süre gözetim altında tutulanlar arasındaydı.

12 Eylül sonrasında, 1987 tarihinde Anayasa'da yapılan değişikliklerle yasaklı siyasi liderlere siyaset sahnesinde yeniden yer alma imkanı doğdu. Anayasanın konuya ilişkin Geçici 4. Maddesinin kaldırılıp kaldırılmaması konusunda referanduma gidildi. Halkoylamasında yüzde 50,16 Evet, yüzde 49,48 Hayır oyuyla siyasi yasaklar kalktı. Ecevit DSP başına geçti; Baykal ise 12 Eylül sonrası kurulan diğer sol parti olan SHP'de yer aldı.

SHP'nin 2. kurultayı 25 Haziran 1988'de toplandı. Erdal İnönü yeniden genel başkanlığa getirildi, ancak Parti Meclisi Deniz Baykal'ı destekleyen ekipten oluştu, Baykal genel sekreter oldu.

26 Mart 1989'daki yerel seçimlerden SHP birinci parti çıktı. 27 Ocak 1990'de SHP'nin 5. Olağanüstü Kurultayı toplandı ve Parti Meclisi yeniden belirlendi. Erdal İnönü yeniden genel başkanlığa, Deniz Baykal da genel sekreterliğe seçildi.

Baykal ve Merkez Yürütme Kurulu, görüş ayrılıkları nedeniyle görevlerinden istifa etmeleri üzerine 29 Eylül 1990'da olağanüstü kurultaya gidildi. İnönü'nün karşısına aday olarak çıkan Baykal, seçimi kaybetti. Baykal, parti Meclisindeki ağırlığını da kaybetti. Baykal'dan boşalan genel sekreterliğe Hikmet Çetin getirildi.

27 Temmuz 1991 tarihinde SHP kurultayı toplandı ve yeniden İnönü-Baykal yarışı yaşandı. Baykal, bu yarışı da kaybetti. Seçimlerde Erdal İnönü 534, Deniz Baykal 451 oy aldı. 44 kişilik kişilik parti meclisinin 15 üyeliğini Baykal ekibi kazandı. Genel Sekreterliğe Hikmet Çetin yeniden seçildi.

20 Ekim 1991 tarihinde yapılan milletvekilliği seçimlerinde SHP 88 milletvekilliğini kazandı. HEP'in SHP listelerinden seçimlere girmesi tartışmalara neden oldu. DYP'nin 178 milletvekili ile birinci parti olduğu seçimlerin ardından DYP Genel Başkanı Süleyman Demirel, 20 Kasım 1991'de SHP ile koalisyon hükümetini kurdu. SHP Genel Başkanı Erdal İnönü, hükümette Başbakan Yardımcısı olarak görev aldı. Dışişleri Bakanı olan Hikmet Çetin'in yerine, parti genel sekreterliğine Cevdet Selvi getirildi.

SHP'de 27 Ocak 1992 tarihinde bir kez olağanüstü kurultay ve İnönü-Baykal yarışı yaşandı. İnönü, Baykal'ı bir kez daha mağlup etti. Bu kurultayda da Erdal İnönü 516 oy ile genel başkanlığa yeniden seçildi; Baykal ise 486 oyda kaldı. Ancak Baykal ekibi, 44 kişilik parti meclisine 17 kişiyle girmeyi başardı.


CHP'nin yeniden açılışı

12 Eylül döneminde kapatılan siyasi partilerin açılabilmesine imkan sağlayan yasa 19 Haziran 1992'de TBMM'de kabul edildi.

Bu sürecin ardından, 9 Eylül 1992 tarihinde CHP yeniden Türk siyasi yaşamındaki yerini aldı. 1979'daki 24. Kurultay delegeleriyle toplanan 25. kurultayda, CHP'nin aynı ad ve amblemle açılması kararı çıktı. Baykal, rakibi Erol Tuncer'i geçerek genel başkan oldu. CHP, SHP'den istifa eden milletvekilleri ile TBMM'de grup kurdu.


Turgut Özal'ın vefatı

Sekizinci Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın 17 Nisan 1993'de vefatının ardından, DYP Genel Başkanı ve Başbakan Süleyman Demirel, 16 mayıs 1993'de Cumhurbaşkanı seçildi.
DYP-SHP koalisyonu Demirel'in yerine geçen Tansu Çiller'in başbakanlığında devam etti.

Dışişleri Bakanı ve Başbakan Yardımcısı olarak hükümette görev alan SHP Genel Başkanı İnönü, eylül ayında yapılacak kurultayda genel başkanlığa adaylığını koymayacağını açıkladı.
SHP'nin 11 Eylül 1993'te yapılan kurultayında Murat Karayalçın genel başkan oldu; Karayalçın, Erdal İnönü'nün hükümetteki görevini de devraldı. 26 Mart 1994'te yapılan yerel seçimlerde SHP yüzde 13.6, DSP yüzde 8.8 ve CHP 4.6 oy aldı.


SHP ve CHP'nin birleşmesi

Her iki partinin seçimde düşük oy alması parti tabanlarında birleşme baskısını artırdı. Sürdürülen görüşmeler sonucu iki partinin genel başkanları Karayalçın ve Baykal arasında ''Birleşme Protokolü'' imzalandı; bütünleşme kurultayının 28 Ocak 1995'de yapılması kararlaştırıldı. Ancak, Baykal ile Karayalçın'ın genel başkanlık ve birleşmenin hangi partinin tüzel kişiliği altında olacağı konusunda anlaşmazlık yaşaması üzerine kurultay gerçekleşmedi.
Daha sonraki süreçte Karayalçın ile Baykal, Hikmet Çetin'in genel başkanlığı üzerinde uzlaşmaya vardı.

18 Şubat 1995'de iki partinin kurultayı yapıldı ve SHP kendisini feshederek CHP'ye katıldı. Hikmet Çetin oybirliğiyle CHP Genel Başkanı seçildi. Birleşme sürecinde, Genel Sekreter Ertuğrul Günay partiden istifa etti, yerine Baykal'a yakınlığı ile bilinen Adnan Keskin getirildi.


Baykal dönemi

CHP'nin 27. Kurultayı 9 Eylül 1995 tarihinde toplandı. Hikmet Çetin'in aday olmadığı kurultayda genel başkanlık yarışı beklenildiği gibi Karayalçın ile Baykal arasında yaşandı. Baykal 681 oy alarak CHP'nin yeni genel başkanı oldu; Parti Meclisi de Baykal'ın listesinden oluştu.

Karayalçın listesinden sadece İsmail Cem ve Hasan Fehmi Güneş Parti Meclisine girebildi. Parti Genel sekreterliğe ise Adnan Keskin getirildi.

Baykal'ın genel başkanlığa seçilmesinden sonra, 20 Eylül 1995 tarihinde, iktidarda olan DYP-CHP koalisyon hükümeti, Çiller ile Baykal arasında koalisyonun sürdürülmesi yönünde anlaşmaya varılamaması üzerine bozuldu.

Çiller hükümeti 20 Eylül'de istifa etti. Çiller'in kurduğu azınlık hükümeti de TBMM'den güvenoyu alamadı.

16 Ekim'de bir araya gelen Çiller ve Baykal, erken seçime gidilmesi koşuluyla DYP-CHP hükümetinin kurulması konusunda anlaşmaya vardı. TBMM'de, 24 Aralık'ta erken seçim yapılması kararı çıktı. Çiller'in başbakanlığında kurulan, Baykal'ın Dışişleri Bakanı ve Başbakan Yardımcısı olarak görev aldığı DYP-CHP koalisyonu seçimlerden sonra istifa etti.


1995 seçimleri

24 Aralık 1995 tarihinde yapılan genel seçimlerden Refah Partisi (RP) birinci parti olarak çıktı. RP, yüzde 21,4 oy oranı ile 158 milletvekili çıkardı. Seçimlerde DSP yüzde 14,6 ile 76, CHP ise yüzde 10,7 ile yüzde 49 milletvekilliğini aldı.

Seçimden sonra, CHP'deki SHP kökenliler ile CHP kökenliler arasında tartışmalar başladı. Hükümeti kurma görevi RP Genel Başkanı Erbakan'a verildi, ancak Erbakan bunda başarılı olamadı. Daha sonra ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz başkanlığında ANAP-DYP hükümeti kuruldu. Ancak 6 Mart 1996'da kurulan bu hükümet, Yılmaz ile Çiller'in anlaşamaması üzerine 28 Haziran 1996'da sona erdi. Hükümeti kurma görevi yeniden Erbakan'a verildi. Erbakan, Çiller ile anlaşarak 28 Haziran 1996'da RP-DYP koalisyon hükümetini kurdu.

Bu hükümet döneminde MGK'da alınan kararlar tarihe ''28 Şubat kararları'', yaşanan süreç ise ''28 Şubat süreci'' olarak geçti. Gelişmeler karşısında, hükümette, koalisyonun devam etmesi şartıyla Başbakanlığın Çiller'e devredilmesi kararı alındı ve Erbakan istifa etti.

ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz, 30 Haziran 1997'de CHP'nin dışardan desteğiyle ANAP-DSP-DTP (Demokrat Türkiye Partisi) koalisyon hükümetini kurdu. CHP, 8 yıllık zorunlu eğitim yasasının çıkarılmasını ve en kısa zamanda seçime gidilmesini şart koştu. Baykal, bir süre sonra, Yılmaz'dan erken seçim şartını yerine getirmesini istedi. Yılmaz ile Baykal, 3 Haziran 1998'de erken seçim konusunda bir protokol imzaladı. Seçimlerin 18 Nisan 1999 tarihinde yapılması kararlaştırıldı.

Bu karar üzerine, CHP'de, Aydın Güven Gürkan başkanlığındaki grup erken seçim kararının ülke şartlarına aykırı düştüğünü savunarak, Baykal ve arkadaşlarını suçladı. Gürkan, 15 Temmuz 1998'de partiden istifa etti.


CHP meclis dışında

Mesut Yılmaz hükümeti, yolsuzluk ve Türkbank ihalesi konusunda verilen gensoru üzerine 25 Kasım 1998 tarihinde düştü. Hükümet hakkında gensoru veren partiler arasında CHP de yer aldı ve hükümet düştü. Daha sonraki süreçte Bülent Ecevit tarafından DSP azınlık hükümeti kuruldu ve 18 Nisan seçimlerine bu hükümetle gidildi.

Seçimlerde, CHP, Cumhuriyet tarihinde ilk kez Meclis dışında kaldı. CHP, yüzde 8.71 oy oranı ile barajı aşamadı.


Baykal'ın istifası

Seçim yenilgisi CHP'de tartışmalara neden oldu. Baykal, 22 Nisan 1999'da genel başkanlıktan istifa etti. Parti Meclisi, Cevdet Selvi'yi genel başkan vekilliğine getirdi ve olağanüstü kurultay kararı alındı.

22 Mayıs 1999 tarihinde yapılan olağanüstü kurultayda genel başkanlık yarışı Altan Öymen, Hasan Fehmi Güneş, Murat Karayalçın, Ertuğrul Günay ve Hurşit Güneş arasında yaşandı.
Altan Öymen, üçüncü turda 521 delegenin oyunu alarak CHP genel başkanlığına seçildi. Bu süreçte parti meclisine seçilen bazı üyeler istifa etti.

CHP Parti Meclisi üyelerinin belirlenmesi için 26 Haziran 1999'da yeniden kurultaya gidildi. Basına ''hiziplerin liste savaşı'' olarak yansıyan tartışmaların ardından Altan Öymen, 60 kişilik parti meclisi için her kesimi kapsayan bir liste hazırladı. Ancak bu liste üzerinde uzlaşma sağlanamadı. Değişik grupların kendi listelerini hazırladığı seçimde 60 kişilik parti meclisinde Baykal ekibi çoğunluğu elde etti; genel sekreterliğe Tarhan Erdem getirildi.

Deniz Baykal, 1 Ekim 2000 tarihinde toplanan 11. Olağanüstü Kurultay'da, yaklaşık 15 ay aradan sonra yeniden genel başkanlık koltuğuna yeniden oturdu. Baykal, bu tarihten günümüze kadar yapılan kurultaylarda genel başkanlığını korudu; yapılan iki genel seçimde CHP anamuhalefet partisi olarak parlamentoda yer aldı.

Baykal, bugün CHP Genel Başkanlığından ikinci kez istifa etmiş oldu.

İlgili haberler için tıklayınız:

BAYKAL: İSTİFA EDİYORUM

KILIÇDAROĞLU BAYKAL'INİSTİFASINI DEĞERLENDİRDİ

BAYKAL'I KURULTAY'DA ADAY GÖSTERECEKLER

AKP, BAYKAL'IN İSTİFASINI DEĞERLENDİRİYOR

BAYKAL İSTİFAYA NASIL KARAR VERDİ?

SARIGÜL SUÇ DUYURUSUNDA BULUNDU

İSTİFA HABERİNİ GÖZYAŞLARI İÇİNDE DİNLEDİ

CHP'DE TARİHİ GÜNDEN NOTLAR

GÖRÜNTÜNÜNÜ ADRESİ BELLİ OLDU

SİYASİLERDEN TEPKİLER

BOZDAĞ: SUSUKUNLUĞUMUZ EDEBİMİZDEN

BAYKAL'IN İSTİFASI DÜNYA BASININDA

İSTİFA HABERİNİN ARDINDAN GAZETECİLERİN İLK YORUMLARI