Tarım sektöründe 24.2 milyar TL'lik hasar

Strateji ve Bütçe Başkanlığı, yayınladığı 'Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu'nda deprem felaketinin yol açtığı maddi zararları açıkladı. Depremler nedeniyle tarım sektörü de büyük zarar aldı.

'Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu'na göre; tarım sektöründe meydana gelen hasarların toplamı ilk tespitlere göre 24,2 milyar TL (1,3 milyar dolar) düzeyinde gerçekleşti. Depremden zarar gören hayvanların telafisi için ise Tarımsal Destekleme Bütçesine 580,3 milyon TL (30,7 milyon dolar) ödenek tahsis edilmesine ihtiyaç duyulduğu belirtildi. Hayvan yetiştiricilerine dağıtılmak üzere 2023 Mart ayı başına kadar alınmış ve önümüzdeki süreçte alınacak olan yem için 1 milyar TL (53 milyon dolar) ödenek ihtiyacı bulunduğu kaydedildi.

BÖLGENİN TARIM VE HAYVANCILIKTAKİ YERİ

Rapora göre; ülkenin tarımsal hasılasının yüzde 15,3’ü depremden etkilenen illerde üretiliyor. Gaziantep dışında kalan illerde tarımın ekonomi içindeki payı ülke ortalamasının üzerinde. Tarım sektörünün toplam üretim içindeki payı Şanlıurfa’da yüzde 20,8, Kilis ve Diyarbakır’da yüzde 14, Adıyaman’da yüzde 13,1.

Bölgenin 40,3 milyon dekar büyüklükteki tarım arazisi varlığı ülkemizdeki tarım arazilerinin yüzde 16,9’una tekabül ediyor. 2022 yılı itibarıyla Türkiye’de meyvecilik yapılan alanların yüzde 26’sı, tarla tarımı alanının yüzde 16,2’si bu illerde bulunuyor. Bölge, kayısı, badem, nar ve zeytin üretimi açısından ülke tarımında önemli bir yere sahip.

Ülkemizde büyükbaş hayvan varlığının yüzde 13’ü, küçükbaş hayvan varlığının yüzde 17,8’i deprem illerinde bulunuyor. 2022 yılında bölgede 2.375 kutu ipek böceği yetiştirilirken bu değer Türkiye üretiminin yüzde 42,6’sına tekabül ediyor.

Ülkemiz orman varlığının yaklaşık yüzde 11’i, ağaç servetinin yüzde 6’sı ve yıllık artımın yüzde 7’si depremden etkilenen bölgede yer alıyor. 2021 yılında toplam fidan üretiminin yüzde 19’u, endüstriyel plantasyon çalışmalarının yüzde 24’ü ve ağaçlandırma faaliyetlerinin yüzde 23’ü bu illerde gerçekleştirildi. 2021 yılı kayıtlarına göre bölgede 2.311 orman köyü bulunuyor ve bu köylerde 1.003.119 orman köylüsü yaşıyor.

Ülkemizde su ürünleri yetiştiriciliğinin yaklaşık yüzde 12’si deprem bölgesinde yapılıyor. 2021 yılı verilerine göre ülke genelinde iç sularda üretilen alabalığın yüzde 38’i bölgeden sağlanıyor.

Deprem bölgesindeki iller ülkemizin su kaynakları bakımından en zengin havzalarından olan Seyhan, Ceyhan, Asi ve Fırat havzalarında yer alıyor. Türkiye’nin havza yağış alanının yüzde 30’u, yıllık akış miktarının ise yüzde 39’u bu havzalarda yer alıyor. Deprem bölgesinde faaliyette olan 140 depolama tesisi ve 234 sulama tesisi bulunuyor. Bu tesislerden sulanan alan 943 bin 778 hektar.

HAYVAN ÖLÜMLERİ

Hayvancılık sektöründe toplam hayvan varlığındaki hasarın tespitine yönelik çalışmalar sürerken mevcut durumda 8 bin 241 büyükbaş, 64 bin 260 küçükbaş, 42 bin baş kanatlı hayvanın öldüğü belirlendi. Ayrıca Adıyaman’da 533 bin, Malatya’da ise 168 bin civciv telef oldu. Bu kapsamda, hayvan ölümleri nedeniyle yetiştiricilerin 602,5 milyon TL (31,9 milyon dolar) kayba uğradığı tahmin ediliyor.

Deprem bölgesinde bulunan 233 bin 230 ağıl ve ahırın 13 bin 284 adedi yıkıldı. Bölgede bulunan yaklaşık 1,6 milyon arı kovanından 5.756’sının zarar gördüğü belirlendi. Bunların yeniden temin edilmesinin maliyetinin 8,6 milyon TL (456 bin dolar) olduğu tahmin ediliyor.

Adana, Diyarbakır, Gaziantep, Kahramanmaraş ve Hatay’da bulunan özel sektöre ait 558 bin 250 ton kapasiteli 12 ürün deposunun kapasite olarak yüzde 26,1’i ağır hasarlı, yüzde 33,4’ü orta hasarlı ve yüzde 40,6’sı ise az hasarlı. Bu hasarların toplam maliyetinin 221 milyon TL (11,7 milyon dolar) olduğu tahmin ediliyor.

Bölgede yer alan Toprak Mahsulleri Ofisine (TMO) ait toplam 315 bin 100 ton kapasiteli 18 deponun kapasite olarak yüzde 9,5’i yıkık, yüzde 22,1’i orta hasarlı, yüzde 68,4’ü az hasarlı. Toplam hasarın 81,6 milyon TL (4,3 milyon dolar) olduğu tahmin ediliyor.

Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM)’nün Malatya Sultansuyu Tarım İşletmesinde at tavlaları ve kaba yemin muhafaza edildiği sundurmalarda hasarlar meydana geldi. Ceylanpınar Tarım İşletmesinde ise sulama ünitelerinde hasar tespit edildi. Söz konusu işletmelerde tespit edilen hasarın toplam maliyeti 134,1 milyon TL (7,1 milyon dolar) olarak hesaplandı.

Deprem bölgesinde yer alan özel sektöre ait bazı iç su yetiştiriciliği tesisinde meydana gelen hasar nedeniyle 101 ton balık ve 37,4 milyon yavru balık öldü, toplam balık maliyeti 63,2 milyon TL (3,4 milyon dolar) olarak hesaplandı.

Gıda sektöründe ise Hatay Gıda Kontrol Laboratuvarında yer alan makine-teçhizatta depremde çıkan yangına bağlı olarak yaklaşık 50 milyon TL (2.7 milyon dolar) tutarında, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.’ye bağlı Malatya ve Elazığ Şeker Fabrikalarında ise yaklaşık 1,3 milyon TL (69 bin dolar) tutarında hasar tespiti yapıldı.

Depremden etkilenen 11 ilde Orman Genel Müdürlüğüne (OGM) ait toplam 224 bin m2 kapalı alanlı 819 bina ve tesisin 12’si yıkıldı, 65’i ağır hasar gördü, 32’si orta hasarlı ve 89’u hafif hasarlı olarak kaydedildi. Bu binaların yeniden yapım, güçlendirme veya onarımı planlanıyor.

Diğer taraftan OGM’ye ait iş makinası, muhtelif donanım ve fidanlık tesislerinde de hasar meydana geldi, tüm OGM bina ve ekipmanlarındaki hasarın toplamı yaklaşık 3 milyar TL (159 milyon dolar) olarak hesaplandı. DSİ tarafından ilk etapta hesaplanan tahmini hasar tutarı 19,5 milyar TL (1,03 milyar dolar).

Baraj ve göletler kategorisi altında yer alan en büyük 14 baraj ve gölete ilişkin hasar tutarı 2.7 milyar TL (141.8 milyon dolar) olarak tahmin ediliyor.