Enflasyon, işsizlik, cari açık... İşte ekonomide 2022 böyle geçti

2022’de Türkiye ekonomisinin büyüme performansı yılın son bölümünde yavaşlarken, enflasyonda yüksek seyir devam etti. AKP'li Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın ''Bizim en parlak yılımız olacak'' dediği 2022 yılında dış ticarette rekor açıklar kaydedildi.

İşte ekonomide bir yılın özeti...

Türkiye 2022 yılına yeni bir ekonomik model ile girdi.

Yıl içinde Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin “Neo klasik ekonomi düşüncesinden epistemolojik bir kopuşu temsil eden heterodoks yaklaşım” olarak nitelendirdiği model tüm dengeleri altüst etti.

ERDOĞAN "EN PARLAK YILIMIZ OLACAK"

AKP'li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan enflasyon, faiz, cari açık ve dolar kurunun düşüşe geçeceğini söylediği model için sene başında, 18 Ocak 2022’de “Enflasyon, düşüşe girmiştir, girecektir. Bu bir defa kesin. Yavaş yavaş, kademeli bir şekilde, aceleci olmadan kur da düşecek, faiz de aynı şekilde düşecek ve 2022 bizim en parlak yılımız olacak” dedi.

BAKAN NEBATİ "EN KÖTÜ YIL OLARAK TARİHE GEÇECEK"

Ancak yılın sonuna gelindiğinde Nureddin Nebati 12 Aralık’ta şunları söyledi: “2022, en kötü yıl olarak tarihe geçecek. 100 milyar dolar dış ticaret açığı, 50 milyar dolar cari açık söz konusu ama çok şükür bu zor dönemi geride bırakıyoruz.”

Bugüne kadar hiçbir öngörüsü ve vaadi tutmayan Nureddin Nebati’nin “Çok geride bırakıyoruz” dediği tablo iktidarın uyguladığı ekonomi politikasının başarısızlığının adeta özetiydi.

İşte ekonomide bir yılın özeti...

Yılın ilk çeyreğinde Türkiye ekonomisi yüzde 7,5 büyüdü. Büyüme ivmesi ikinci çeyrekte de devam etti ve bu çeyrekte yüzde 7,7’lik bir büyüme izlendi.

Üçüncü çeyreğe gelindiğinde ise büyümede ivme kaybı olduğu görüldü. Yılın üçüncü çeyreğinde yıllık büyüme yüzde 3,9 olarak 2 yılın en zayıf performansını gösterdi.

Yılın üçüncü çeyreğinde çeyreklik bazda bakıldığında ise sınırlı da olsa daralma görüldü. Böylelikle Türkiye ekonomisi çeyreklik olarak 9 çeyrek sonra ilk kez daraldı.

EN ÇOK KONUŞULAN EKONOMİK GÖSTERGE ENFLASYON

2022’de makro ekonomik göstergelerde manşetlerde ilk sıralarda yer alan veri enflasyon oldu.

Gevşek para politikası uygulanan 2022 yılında yıllık enflasyon 24 yılın zirve seviyelerini gördü.

Yıla yüzde 48 seviyesinden başlayan yıllık enflasyon ekim ayında yüzde 85’i aşarak zirve seviyelere ulaştı. Aylık olarak enflasyonda yükseliş serisi de hız kesmedi.

Türkiye ekonomisinde kasım ayı itibarıyla aylık enflasyonda artış serisi 47. aya yükseldi.

2022 yılı özellikle yüksek gıda enflasyonuyla öne çıktı. Gıda enflasyonunda 3 haneli seviyeler kaydedildi.

Resmi göstergelerde yıllık enflasyonda çift haneli seviyeler görülürken, diğer göstergelerde üç haneli veriler izlendi. İstanbul Ticaret Odası’nın İstanbul’daki fiyatlar baz alınarak yaptığı ölçümlerde yüzde 100’lerin üzeri görüldü, enflasyon 27 yılın zirvesine çıktı.

REKOR DIŞ TİCARET AÇIĞINDA 

2022 dış ticarette Türkiye’nin en büyük ihracat pazarı Avrupa’da ekonomik aktivitede görülen yavaşlama ve yüksek enerji ithalatı nedeniyle rekor açık izlendi. Ağustos ayında dış ticaret açığı 11,2 milyar dolarla Cumhuriyet tarihinin en yüksek seviyesine yükseldi.

Kasım ayı itibarıyla Türkiye’nin 2022’de kaydettiği dış ticaret açığı 100 milyar dolara dayandı.

Dış ticarette rekor açıklar izlenirken, bu tablo cari denge verilerine de yansıdı. Geçen yılın ekim ayında Türkiye ekonomisinde 4,1 milyar dolarlık fazla görülürken, o tarihten sonra her ay aylık cari açık izlendi.

Ocak ayında aylık cari açık 6,95 milyar doları gördü. Cari denge tarafında yılın önemli gelişmelerinden biri seyahat gelirlerinde yapılan revizyon oldu.

Bu revizyonun etkisiyle son 10 yıllık seyahat gelirlerine 22,5 milyar dolarlık katkı gerçekleşti. Bu revizyonun etkisi ekim ayındaki cari denge verilerine de yansıdı ve ekimdeki cari açık beklentilerin oldukça altında geldi.

Tüm bunlarla birlikte ekim ayı itibarıyla Türkiye’nin 12 aylık cari açığı 43,5 milyar dolarla 4 yılın zirvesine yükseldi.

KAYNAĞI BELİRSİZ PARA GİRİŞİ

Cari denge kapsamında 2022 yılında dikkat çeken gelişmelerden birisi de kaynağı belirsiz para girişi olarak tanımlanan net hata noksandaki hızlı giriş oldu. Temmuz ayında net hata noksan girişi 5,5 milyar dolar olarak kaydedildi.

Bu, tarihin en yüksek net hata noksan girişi oldu. Ekim ayı itibarıyla bakıldığında 2022 yılında toplam net hata noksan girişi 21 milyar dolara ulaştı. Böylelikle 2022 yılı da 2018 yılına benzer şekilde yüklü net hata noksan girişi yaşanan bir yıl oldu.

SANAYİDE YIL SONUNA DOĞRU YAVAŞLAMA

Sanayiye ilişkin göstergelere bakıldığında ise yılın ilk yarısında görülen yüksek performansın yılın ikinci yarısında ivme kaybettiği görüldü. Sanayi üretiminde şubat ve nisan aylarında çift haneli yıllık büyüme görüldü. Ağustos ve eylül aylarına gelindiğinde ise yıllık büyümenin yüzde 1’lere kadar çekildiği izlendi.

Aylık bazda bakıldığında 2022’nin genelinde sanayi üretiminde negatif bir performans kaydedildi.

Satınalma yöneticileri endeksleri de 2022’de sanayiye ilişkin olumsuz görünüme işaret etti. İstanbul Sanayi Odası’nın açıkladığı verilere göre yılın sadece ilk iki ayında endeks eşik değer olan 50’nin üzerinde gerçekleşerek sanayide büyümeye işaret etti.

Şubat ayından sonra her ayda endeks 50’nin altındaki değerleri alarak yöneticilerin karamsar olduğunu gösterdi. Kasım ayı itibarıyla endeksi 45 seviyelerine gerileyerek pandemi sürecinden bu yana en düşük seviyeye geriledi.

Yılın genelinde işsizlik yüzde 10-11 bandında seyretti. Ağustos ayında manşet işsizlik 4 yıl sonra ilk kez tek haneyi gördü.

İşsizlik verilerinin ayrıntılarına bakıldığında sanayi istihdamındaki ivme kaybı dikkat çekti. Yılın üçüncü çeyreğinde sanayide istihdam edilenlerin sayısı 6,64 milyona geriledi.

Toplam istihdam içinde sanayinin payı ise yüzde 22’nin altına geriledi. Aynı dönemde hizmetler sektöründe 247 bine varan artış izlendi. Hizmetler sektörünün istihdamdaki payı yüzde 57’ye yaklaştı.