Temiz hava bitiyor
İnsan bedeninin solunum filtresini aşabilen zararlı parçacıkların (PM 2.5) miktarı tüm dünyada endişe verici bir artış gösteriyor.
Hava
kirliliği küresel ölçekte en ciddi çevre sorunlarından biri. Erken ölümlerden
ciddi bedensel sorunlara kadar insan sağlığına yoğun olumsuz etkileri olan hava
kirliliği konusunda İsviçre merkezli hava kalitesi teknolojisi şirketi IQAir
tarafından “2023 Dünya Hava Kalitesi Raporu” yayımlandı. DSÖ tarafından
belirlenen metreküp başına düşen ince parçacıklı madde (PM 2.5) yoğunluğu
ölçümleri ele alınarak hazırlanan rapordaki veriler ne yazık ki pek de açıcı
değil.
İlk olarak
PM 2.5 ile başlamak isterim. Yaşamak için nefes almaya ihtiyacımız var. Nefes
alırken soluduğumuz hava içerisinde ise çeşitli gazlar, su buharı, toz ve
kimyasal bileşikler bulunur. Her soluk alışımızda bu yapılar bedenimize
büyüklükleri oranında dahil olurlar. 2.5 mikrometreden küçük çapları ile
solunabilir ince parçacıklar olarak tanımlanan PM 2.5 ise bedenin filtreleme sistemini
geçerek solunum sisteminden dolaşım sistemine dahil olabilir.
YILDA 5
MİLYON ÖLÜM
Gözlemsel ve modelleme çalışmalarına göre hava kirliliği küresel ölçekte yılda 5.1 milyon önlenebilir ölümden sorumlu olarak gösteriliyor. Dünya Sağlık Örgütü PM 2.5’in hava kalitesi değerlendirmelerinde önemli bir gösterge olduğunu ifade ederek bu partikülü 2013 yılında kanserojen ilan etti. PM 2.5'in antropojenik kaynakları ağırlıklı olarak yanmayla bağlantılıdır.
Motorlar, endüstriyel işlemler, enerji
üretimi, kömür ve odun yakma, tarımsal faaliyetler gibi... Doğal kaynaklardan
kaynaklı PM 2.5’in nedenleri arasında ise toz fırtınaları, orman yangınları ve
kum fırtınaları bulunur.
“2023
Dünya Hava Kalitesi Raporu” 134 ülkeyi kapsayan 7 bin 812 kentin PM2.5 hava
kalitesi verilerini özetlemektedir. Öne çıkanlar şöyle:
- Dünyada
yalnızca yedi ülke DSÖ'nün yıllık PM 2.5 kriterini karşıladı (yıllık ortalama 5
µg/m3 veya daha az): Avustralya, Estonya, Finlandiya, Grenada, İzlanda,
Mauritius ve Yeni Zelanda.
- Veri
alınan 134 ülke ve bölgeden toplam 124'ü (yüzde 92.5) DSÖ'nün yıllık PM 2.5
kılavuz değeri olan 5 µg/m3'ü aştı.
- 2023
yılında hava kalitesinin en kirli olduğu beş ülke sırasıyla: Bangladeş (DSÖ
yıllık kılavuzundan 15 kat daha yüksek), Pakistan (DSÖ yıllık kılavuzundan 14
kat daha yüksek), Hindistan DSÖ yıllık kılavuzundan 10 kat daha yüksek),
Tacikistan (DSÖ yıllık kılavuzundan 9 kat daha yüksek) ve Burkina Faso (DSÖ
yıllık kılavuzundan 9 kat daha yüksek).
- Raporun
tarihinde ilk kez Kanada, Kuzey Amerika'nın en kirli ülkesi oldu ve bölgenin en
kirli 13 kenti bu ülkenin sınırları içinde yer aldı.
IĞDIR
AVRUPA’NIN HAVASI EN KİRLİ KENTİ
Türkiye ise 20.3 µg/m3 ile en kirli havaya sahip 44. ülke. Ülkemizde hava kirliliğinin en yoğun olduğu dört kent sırasıyla Iğdır, Osmaniye, Hendek ve Gaziantep. Aynı zamanda raporda Avrupa bölgesinde incelenmesi sonucu Iğdır, PM 2.5 ortalaması 47,2 µg/m3 ile Avrupa’nın havası en kirli kenti oldu. Iğdır’daki hava kirliliğinin başlıca nedenleri kentin coğrafi konumu gereği çevresini saran dağların hava sirkülasyonunu yavaşlatması, kentteki plansız büyüme ve fosil yakıt kullanımı. Ülkemizdeki en temiz hava ise 3.2 ile Konya’daki Kuyusebil’e ait.
HAVA
KİRLİLİĞİNİ AZALTMAK İÇİN NELER YAPILABİLİR?
-
Yenilenebilir enerji girişimlerini finanse etmek için kaynak yaratmak.
- Toplu
taşımada yenilenebilir, temiz enerjiyi yaygınlaştırmak.
- Temiz
hava araçlarının benimsenmesini teşvik edecek programları uygulamaya koymak.
- Yaya
hareketliliğini artıran altyapı projelerini desteklemek.
- Araçlar
ve sanayi için havayı kirleten emisyon sınırlamalarını güçlendirmek.
- Orman
yangını riskini azaltmak için orman yönetimi stratejilerini benimsemek.
SİZ NE
YAPABİLİRSİNİZ?
Bireysel olarak ise yürüyüş mesafesindeki yerlere yürüyerek gitmek, bisiklet tercih etmek ve toplu taşıma araçlarını kullanmak, enerji tüketimini azaltmak, gereksinimler doğrultusunda satın almak ve geri dönüşüm, ileri dönüşüm gibi araçlarla mevcut öğeleri yeniden kullanmak.
En Çok Okunan Haberler
- BİM şubesinde skandal görüntü!
- Emekliye seyyanen zam kulisi!
- Mardin'de hasat başladı: İlk ürün 10 bin liraya satıldı
- Özel 'aday'lık tartışmalarına yanıt verdi
- Özel'den Bahçeli'ye ziyaret
- Öğrenci okul müdürünü öldürdü
- 'Ciyak ciyak bağıracaklar'
- ‘1 milyon maaş alıyor’ iddiası: Açıklama geldi
- Bahçeli'den kürsüde 'Osman Kavala' çıkışı
- Akaryakıta çifte indirim geliyor