Hatay’da Suriyelilerin ülkelerine geri dönebilme ihtimaline kimse inanmıyor

Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı Lütfü Savaş’ın kentteki Suriyeli sayısına dikkat çekerek yaptığı “Hatay elden gidiyor” çıkışı tartışma yarattı. İçişleri Bakanlığı, Savaş hakkında suç duyurusunda bulundu. Savaş’ın Suriyeliler ile ilgili dikkat çeken açıklamalarının ardından kente gittik. Yurttaş, esnaf ve Suriyeliler ile görüştük. 

Kent yoğun Suriyeli göçü alan iller arasında yer alıyor. Bu durum, altyapıdan sağlığa, ekonomiden eğitime kadar birçok alanda sorunları da beraberinde getirmiş. Kira, emlak fiyatları artmış. Sokaklarda dilenmek zorunda kalan yoksul Suriyeliler de var işyeri açmış, ticarete girmiş Suriyeliler de. Suriyelilerin düzenli vergi ödemediğini, sigortasız işçi çalıştırdığını bu nedenle de daha ucuza ürün sattığını savunan esnaf, haksız rekabet olduğunu belirtiyor.

Kentte hemen hemen herkes Suriyelilerin, “ülkelerindeki koşullar sağlandıktan sonra” dönmesi konusunda hemfikir. Ancak kimse Suriyelilerin tamamının ülkelerine döneceğine inanmıyor. Bir kısmı dönse bile büyük bir bölümünün kentte kalacağı düşünülüyor. Zaten konuştuğumuz Suriyeliler de artık geri dönmek istemiyor. Bazıları vatandaşlık da almış. Kentte en fazla Suriyeli ise sınırdaki Reyhanlı’da bulunuyor. Hatta ilçedeki Suriyeli sayısının, yerleşik nüfustan daha fazla olduğuna dikkat çekiliyor.  

SAVAŞ NE DEDİ?

Öncelikle Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı Lütfü Savaş’ın sözlerini anımsatalım. Savaş, “Suriyelilere vatandaşlık, seçme ve seçilme hakkı verilmesi büyük hata oldu. Böyle giderse biz azınlığa düşeceğiz. 12 yıl sonra Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı Suriyeli olacak. Toprak almaları yasak ama Türk ortakları üzerinden ara senediyle sürekli toprak alıyorlar. Uyarıyorum, Hatay gidiyor” demişti. Savaş ayrıca Hatay’daki doğumların yüzde 75’ini Suriyeli kadınların yaptıklarını savunarak, “Yeni doğan her dört çocuktan üçü Suriyeli” açıklamasını yapmıştı. Savaş’ın bu açıklamasının ardından İçişleri Bakanlığı, belediye başkanının doğru söylemediğini, Türkiye’de doğan Suriyeli bebek oranının yüzde 8, Hatay’da ise dörtte bir olduğunu belirterek hakkında suç duyurusunda bulunmuştu.

Kent merkezine bakıldığında tarihi Antakya Çarşısı’nda Suriyelilerin sahip olduğu işyeri görmek zor. Daha çok alışverişe geliyorlar.

ÇARŞIDA SON DURUM

Çarşıdaki esnaf, kira ve yüksek dükkân fiyatları nedeniyle Suriyelilerin orada işyeri açamadıklarını belirtiyor. Bu nedenle de Suriyeliler sadece kentin bazı caddelerinde işyeri açmışlar. Yoğun olarak yaşadıkları bazı mahalleler var. Yerleşim ve işyeri olarak kent merkezinin her yerine dağıldıkları gözlenmiyor. Çarşı esnafı çoğunlukla Belediye Başkanı Savaş’ın açıklamalarına hak veriyor. Merkezdeki esnafın genel eleştirisi Suriyelilerin ucuza iş yapması, mal satması nedeniyle kazançlarının azaldığı yönünde. Suriyelilerin neden daha ucuza ürün sattıklarını sorduğumuzda esnafın genel görüşü “Vergi ödemiyorlar, sigortasız işçi çalıştırıyorlar. Maliyetleri düşük” şeklinde.

KÜLTÜR VE YAŞAM FARKLILIĞI

Yurttaş, Suriyeliler ile “kültür ve yaşam farklılığı” olduğuna da dikkat çekiyor. Merkezdeki esnaf  Suriyelilerin dönmesini istiyor. Suriyeliler ucuz işgücü olarak çalıştıkları için işsizliğin arttığını, iş bulunamadığını belirtiyorlar. “Bunlar mülteci değil. Mülteci muhtaç olur. Suriyeliler burada işyerleri açtı. Buraya yerleştiler. Sattıkları ürünleri bile burada üretiyorlar. Artık gitmezler” görüşleri de dile getiriliyor. Suriyelilerin özellikle inşaatlarda ucuz işgücü olarak çalıştırıldıkları belirtiliyor. Kira fiyatları ise artmış durumda. Bir yurttaş, “Kiram 2 bin lira oldu. Ev sahipleri insanları evden çıkarıyorlar. Suriyeliye veriyorlar. Onlar da iki üç aile birlikte oturuyor. 20 kişi varlar. O parayı verebiliyorlar” diyor. Bu konuda ev sahiplerine de eleştiri var. Kiraları yükseltmek için bu durumun kullanıldığına dikkat çekiliyor.  

"GEÇİCİ OLARAK GELİP KALICI OLDULAR"

CHP Hatay İl Başkanı Hasan Ramiz Parlar, Suriyelilerin kente altyapıdan, sağlığa kadar büyük bir yük getirdiklerine dikkat çekti. Suriyelilerin “geçici” olarak getirildikleri ancak “kalıcı” hale geldiklerine işaret eden Parlar, eğitimde, istihdamda, sağlıkta çeşitli sorunlar oluştuğunu söyledi. Bu sorunları da şöyle sıraladı: 

“Kiralar arttı. Ucuz işgücü olarak çalıştırılıyorlar. Bu da kentte işsizlik yaratıyor. Trafik yoğunlaştı. Kent kalabalıklaştı. Hastanalerde yoğunluk var. Hastaneye giden yurttaş daha fazla sıra bekliyor. Bundan şikâyet ediyor. Hırsızlık gibi olaylarda da artış olunca bunlar da Suriyelilerin üzerine kalabiliyor.”  

"DÜŞMAN GÖREMEYİZ"

Parlar, kentin altyapısında, sosyo-kültürel yapısında sorunlar yaşandığına işaret ederek şunları söyledi:

“Suriyelilerin genel olarak yüzde 60’ı eğitim alabiliyor. Birçoğu dışarıda para toplayarak geçimini sağlamaya çalışıyor. Çocuklar işçi olarak kullanılıyor. Şu anda yüzde 40’ı eğitim alamıyor. Bu ileride sorun yaratacak. Bu çocuklar hırsızlık gibi suçlara itilebilirler. Suriyeliler de birer insan. Onları düşman olarak göremeyiz. Onlar buraya hiç neden yokken gelmediler. Savaştan kaçarak sığındılar. Ayrıca kapıları açarak onların gelmelerini de teşvik ettik. Direkt suçlamak doğru olmaz. İnsanlık olarak da siyasi anlayışımız olarak da doğru olmaz.”

"HER YERDE BÖYLE"

Parlar, Suriyelilerin ticarete de girdiklerine işaret ederek kentte 1559 Suriyeli işyeri olduğunu dile getirdi. Kayıt dışı çalıştırılan işyerleri de olduğunu kaydeden Parlar, buraların vergi ödemediklerini belirtti. Parlar, Suriyelilerin daha çok tatlıcı, kasap, tamirci, berber olarak hizmet verdiklerini, inşaatlarda ucuz işgücü olarak çalıştırıldıklarını söyledi. Suriyelilere ait işyerlerinin daha ucuza iş yaptıklarını, daha ucuza mal sattıklarını ve buna da göz yumulduğunu anlatan Parlar, kentte Suriyelerle uyumun ise “iş ilişkisi” ile sınırlı kaldığına dikkat çekti. Parlar, “Türkiye genelinde olduğu gibi Hatay’da da göçmenlerden hoşlanılmıyor. Dünyada da böyle değil mi? Her yerde böyle. Almanya da Türklerden rahatsız oluyor. Her yerde bu durum siyaseten de kullanılıyor” dedi. 

"KENDİ İSTEKLERİYLE DÖNMELİLER"

CHP Hatay İl Başkanı Parlar, çözüm konusunda ise şunları söyledi:

“Genel Başkanımız Kemal Kılıçdaroğlu sık sık dile getiriyor. Suriye hükümeti ile ilişkiler kurarak, anlaşarak, oradaki yaşam şartlarını iyileştirerek, ilişkileri tamir ederek, can güvenliklerini sağlayarak kendi istekleri ile gönüllü olarak gitmeliler. Bu zorla yapılamaz.”

Parlar, buna karşın Suriyelilerin hepsinin gitmek istemeyeceğini, bir kısmının kalacağını söyledi. “Hepsinin gideceğini düşünmek yanlış olur” diyen Parlar, “Bu konuyu toplumsal uyum sorunu olarak ele almamız lazım. Eğitim, sağlık başta olmak üzere temel konularda bütüncül politikalar uygulanmalı. Tüm bunları görmemek sorunları halının altına süpürmek olur. Göç bakanlığı kurulmalı. Eğitime önem verilmeli. Sorunlar çözülmeli. Ekonomi için de yararlı bir ortam oluşturulmalı. Halkla uyum için çalışmalar başlatılmalı. Sivil toplum örgütleri de bu sürece katılmalı.”

REYHANLI’DA TÜRK NÜFUSUNU AŞTILAR 

CHP Hatay İl Başkanı Hasan Ramiz Parlar, ilin toplam nüfusunun 2 milyona yakın olduğuna, 437 bin 588 Suriyeli bulunduğuna dikkat çekti. Parlar, valiliğin verilerine göre Hatay’da doğan Suriyeli bebek sayısının “dört çocukta bir” olduğunu belirtti. Reyhanlı’daki Suriyelilerin sayısının ise ilçedeki Türk nüfusunun sayısını aştığına işaret eden Parlar, verileri de paylaştı.

SÜRECEK