Covid: İyileşme süreci beslenmeyle hızlandırılabilir mi?

Beslenme uzmanları, Covid-19 hastalarının iyileşmesinde yiyecek ve içeceklerin önemli bir rol oynadığını söylüyor.

Diğer enfeksiyonlarda olduğu gibi Covid'de de vücut normalden daha fazla enerjiye ve sıvıya, hücrelerin ve dokuların onarımı için de ekstra proteine ihtiyaç duyar.

Yiyecekler iyileşmeye nasıl katkıda bulunuyor?

Bağışıklık sistemi organlardan, hücrelerden ve çeşitli yollarla enfeksiyona karşı mücadele veren kimyasallardan oluşan bir bütündür. Kandaki akyuvarlar, antikorlar ve diğer mekanizmalar, vücuda giren zararlı mikroorganizmaları (patojenler) yok etmeye, hasar gören hücreleri ve dokuları onarmaya koyulur.

Proteinler ve onları oluşturan aminoasitler bu bakımdan büyük önem taşır. Enfeksiyon sırasında bağışıklık sistemi kaslardaki proteinleri çekerek amino asitler şeklinde parçalanmasını ve yeni proteinlere dönüştürülmesini sağlar.

İngiltere'deki Southampton Üniversitesi'nde tıpta beslenmeye bağlı bağışıklık konusunda çalışma yürüten Profesör Philip Calder, hastayken kilo kaybı ve kasların zayıflamasının bundan kaynaklandığını söylüyor.

Calder, "İyileşme sürecinde protein gerekir. Vücudun işleyişi için temel yapı taşlarını bunlar sağlar… özellikle hasta yatağında hareketsiz kalanlar açısından" diyor.

Vücut normalden daha yoğun çalıştığı için daha fazla enerjiye ihtiyaç duyar. "Bağışıklık sistemi aktif bir halde patojenlerle uğraşırken çok enerji gerekir. Bağışıklık sisteminin tepkisi bol miktarda onarım içerir" diye devam ediyor.

Hastalık nedeniyle iştahın açık olmaması durumunda bile yulaf, ekmek, makarna gibi yüksek karbonhidrat içeren gıdalar ile enerji yoğun ve bol protein içeren tam yağlı yoğurt, yumurta ve badem, fındık ceviz gibi kuruyemişler tüketmek iyileşme sürecine yardımcı olur.

Vitaminler, mineraller ve yağ asitleri

Hastalık ve iyileşme sürecinde yeterince vitamin ve mineral almak da önemlidir.

Prof. Clader, "Bunlar fabrikadaki işçiler gibidir; her şeyi onlar yapar ve gerçekten önemlidirler" diyor.

Bağışıklık sistemini destekleyen vitamin ve mineraller şunlardır:

• Vitaminler: A, C, D, E, B6, B9 (folik asit), B12
• Mineraller: çinko, bakır, selenyum ve demir

Bu mikro besinler birçok meyve ve sebze ile et, yumurta ve süt ürünlerinde mevcuttur. Yeterince güneş görmeyen kişilerin D vitamini eksikliği riskine karşı, veganların da sadece hayvansal ürünlerde bulunan B12 vitamini takviye şeklinde alabileceği belirtiliyor.

Zeytinyağı, kolza (kanola) yağı ve yağlı balıklarda bulunan sağlıklı yağlar da enerji ve yeni hücre yapımı için gereklidir. Omega 3 yağları, temel (esansiyel) yağ asitleri de vücudun kendi başına yeterince üretemediği, beslenme yoluyla alınması gereken yağlardır ve bağışıklık sistemi için faydalıdır. Sardalye, somon ve uskumru balıkları başlıca Omega 3 kaynaklarındandır. Hastayken yeme güçlüğü çekilmesi halinde omega 3 ile zenginleştirilmiş vitamin takviyesi alınabilir.

İyileşme sürecini mucizevi bir şekilde hızlandıran bir tek vitamin ya da mineral yoktur; bunların her birinin oynadığı rol farklıdır.

Covid'den iyileşme sürecinde beslenme

Prof. Calder'a göre, bitkisel ağırlıklı Akdeniz diyeti Covid'den iyileşme sürecinde ideal beslenme türüdür. Enfeksiyonun yarattığı etkilere karşı vücudun ihtiyaç duyduğu tüm besinleri içerir. "Bol miktarda meyve, sebze, orman yemişleri, kuruyemişler, baklagiller, yağlı balık ve zeytinyağı gibi sağlıklı yağlar idealdir."

Et iyi bir protein kaynağıdır; ama kinoa, mercimek, kuru fasulye, bezelye gibi baklagiller, badem, ceviz fındık gibi kuruyemişler de çok iyi bitkisel protein ve ihtiyaç duyulan amino asitler içerir.

Prof. Calder, böylesine çeşitli ve lifli yiyeceklerin bağırsaklarda iyi bakterilerin ve sağlıklı bir zarın varlığı için etkili olduğunu ve bunun da bağışıklık sistemini düzenlemede önemli rol oynadığını belirtiyor.

Belli bir dönem az yeme ya da hiç yememe sorunu yaşanmışsa, bağırsakları yormamak için yiyecekleri azar azar tüketmek gerektiğine dikkat çekiyor.

"Yumuşak yiyecekler bağırsaklar için daha kolaydır. Hastaların daha fazla yemeye başlamasıyla birkaç gün içinde bağırsaklar eski haline dönebilir."

İngiltere'deki Ulusal Sağlık Servisi'nin tavsiyesine göre, fazla zayıf değilseniz ve hastalık sırasında fazla kilo kaybetmediyseniz, Covid-19'dan iyileşme sürecini hızlandırmak için günlük beslenmede şu yiyeceklerin tüketilmesi yararlı olacaktır.

• Protein: Toplam üç avuç kadar et, balık, yumurta, baklagiller, kuruyemiş ve et alternatifi soya ürünleri (daha fazla baklagiller, daha az et ve işlenmiş et ürünleri)
• Meyve ve sebze: 5x80 gramlık porsiyonlar halinde (bir tutam) taze, dondurulmuş veya konserve ve mümkünse birçok renk içeren meyve ve sebzeler
• Süt ürünleri ve alternatifleri: Toplam üç başparmak kadar süt, peynir, yoğurt veya protein bakımından zengin ve kalsiyum takviyeli alternatifler (soya ürünleri)

Yorgunlukla nasıl baş etmeli?

Hastalık sürecinde iştah kaybı, yorgunluk, halsizlik söz konusu olmuşsa, iyileşme sürecini hızlandıracak optimum besinlerin satın alınması, pişirilmesi ve yenmesi de zor gelebilir.

Diyetisyen Kirsten Jackson'a göre, bu durumda kilo kaybını asgaride tutmak, enerjiyi takviye etmek ve kas gücünü toplamak öncelikli olmalı.

Kakaolu sıcak süt ve meyveli ve sütlü içecekler, vücudun ihtiyacı olan sıvıyı ve enerjiyi kısa yoldan takviye etmeye yarayabilir. "İştah sorunu olanlar için genellikle yemek yerine içeceklerden kalorileri almak daha kolaydır."

Jackson, piyasada satılan içeceklerin bir kısmının diyet içeceği olduğunu belirterek kalori, vitamin ve protein bakımından zengin içeceklerin tercih edilmesi gerektiğini söylüyor.

Bu süreçte günde üç öğün ağır yemekler hazırlamak yerine az ama sık yemek de daha kolay gelebilir. Diyetisyenler de iyileşene kadar üç öğün küçük porsiyonlar şeklinde yemek ve aralarda sağlıklı atıştırmalıklar ve içeceklerin tercih edilebileceğini söylüyor.

Koku ve tat kaybı

Covid-19 hastalarının yarısı koku ve tat alma duyularını geçici olarak kaybediyor. Bunların çoğunda bu durum iki-üç haftada normale dönerken, hastaların yüzde 10'unda aylar sürebiliyor.

Uzmanlar koku ve tat kaybının iştahı azaltıcı etkisine işaret ediyor. Bu nedenle diğer duyuları harekete geçirecek çıtır, farklı renk ve sıcaklıkta yiyecekler etkili olabilir.

İngiltere'de koku alma duyusunu yitirmiş kişiler için çalışmalar yürüten yardım kuruluşu Abscent'ten Sarah Oakley, konsantre olmuş bir şekilde aynı kokuyu günde iki kez koklayarak burnun yeniden koku almasını sağlama sürecine katkıda bulunulabileceğini söylüyor. Bunu burun için "fizik tedavisi" olarak adlandıran Oakley, burundaki sinir hücrelerinin hasar gördüğünü ve koku terapisinin iyileşme sürecine katkıda bulunduğunu belirtiyor.

Bu süreçte bozuk ve hoş olmayan tatlar ve kokular alma (parosmia) da yaygındır. Bu durum yemeyi daha da zorlaştırır. Kişiden kişiye değişse de genellikle kahve, sarımsak, soğan, ekmek ve kızarmış et gibi yiyecekler tetikleyici olabilir.

Oakley, bu sürecin ilk dönemlerinde dengeli beslenmeden ziyade enerji seviyesini yüksek tutmanın önemli olduğunu vurguluyor. "Gelişme sağlandıkça sebze ve meyvelere başlayabilirsiniz" diyor.

Covid'den iyileşme sürecinde beslenmenin önemine dikkat çeken Prof. Calder da, "Diyetiniz ne kadar kaliteliyse, o kadar hızlı iyileşirsiniz" diyor.