100 yaşını geçen 'asırlık' insanların sayısı nasıl artıyor?

Dünya çapında 100 yaşına kadar yaşayan insanların sayısı 2030 yılı sonunda bir milyona ulaşabilir. Ancak bilim insanları hala bazı insanların uzun ömürlü olmasının sırrını anlamaya çalışıyor.

Kasım ayının son haftası João Marinho Neto için her zamanki gibi olaysız geçecek gibi görünüyordu. Eski sığır çiftçisi, Brezilya'nın kurak kuzey doğusundaki küçük bir kasaba olan Apuiares'te son 10 yıldır bir yaşlılar evinde yaşıyordu.

Ancak üç gün sonra 112 yaşındaki Neto, dünyanın yaşayan en yaşlı adamı olarak yurt içinde ve yurt dışında manşetlere çıkmaya başladı.

Kendisine haberi veren hemşirelerden birine "Ben aynı zamanda en yakışıklıyım" diye şaka yaptı.

Neto, 25 Kasım'da 112 yaşında ölen İngiliz John Tinniswood'un ölümünün ardından Guinness Dünya Rekorlar Kitabı'na girdi.

Dünyanın yaşayan en yaşlı insanı şu anda 116 yaşındaki Japon Tomiko Itooka. Itooka da Ağustos ayında bu rekoru devraldı.

100 yaşını geçen insanların sayısı giderek artıyor.

2030'A KADAR BİR MİLYONA YAKLAŞACAK

BM Nüfus Bölümü, 2024 yılında dünyada en az 100 yaşında olan yaklaşık 588.000 kişinin yaşadığını tahmin ediyor. Bu sayının 2030 sonunda bir milyona yaklaşması bekleniyor.

1990 yılında yaşayan insanların sadece 92.000'i 100 yaşını geçmişti.

Atalarımıza kıyasla daha iyi ilaçlar, gıda ve yaşam koşulları sağlayan alanlardaki ilerlemeler sayesinde insanların yaşam beklentisi arttı.

BM'nin ortalama yaşam süresine ilişkin küresel verileri tutmaya başladığı 1960'ta doğan ortalama bir kişi 52 yıl yaşamayı bekleyebilirdi.

Bugün ise küresel ortalama yaşam süresi 73 yılın üzerinde ve BM 2050 yılına kadar 77 yıla ulaşacağını öngörüyor.

Özetle: 100 yaşına ulaşmak hala hiç de kolay değil. BM rakamlarına göre, 2023 yılında dünya nüfusunun sadece çok küçük bir bölümü bu kategorideydi ve bilim insanları çoğumuz için 100'lü yaşa ulaşma ihtimalinin düşük olduğunu söylüyor.

Ayrıca, yaşlılığa ulaşan çoğu insanın muhtemelen kronik hastalıklarla boğuşacağını da unutmamak gerek.

İngiltere'deki Birmingham Üniversitesi'nde Hücre Biyolojisi Profesörü olan Janet Lord, "Daha uzun yaşamak, iyi yaşamakla eşanlamlı değil" diyor.

Profesör Lord, ortalama olarak erkeklerin son 16 yıllarını diyabetten bunamaya kadar çeşitli hastalıklarla geçirdiklerini, kadınlarda ise bu rakamın 19 yıl olduğunu belirtiyor.

110 YAŞINA ULAŞMANIN SIRRI NE?

100 yaşına ulaşmak zor olduğu gibi, 110 yaşı görmek daha da zor.

ABD'de Boston Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırmaya göre her beş milyon Amerikalıdan sadece biri 110 ve üzeri yaşa kadar yaşıyor.

Bununla birlikte, ABD nüfus sayımı rakamlarına göre 100 yaş ve üzeri Amerikalıların sayısı 2010 yılında yaklaşık 50.000 iken 2020 yılında 80.000'in üzerine çıktı.

Bu nedenle "110+ yaşındakiler" doğal olarak insan yaşlanmasını inceleyen bilim insanlarının büyük ilgisini çekiyor.

Profesör Lord "Bu kişiler yaşlılıkta çoğu insanın başına gelenlere meydan okuyorlar. Ve biz bunun nedenini henüz tam olarak bilmiyoruz" diyor.

Uzun ömürlülüğün yanı sıra, süper yüzüncü yaşındakiler yaşlarına göre sağlık durumlarının nispeten iyi olmasıyla da dikkat çekiyor. Neto'ya bakan hemşirelerden biri olan Aleluia Teixeira, onun çok zayıf görme yetisi dışında başka hiçbir sağlık sorunu olmadığını söylüyor.

"Herhangi bir ilaca ihtiyacı yok ya da ciddi bir hastalık geçmişi yok. O 112 yaşında!"

Yaş uzmanlarını daha da şaşırtan şey, 100 yaş ve ötesine ulaşan bazı insanların kesinlikle iyi sağlık uygulamaları bakımından örnek teşkil etmemeleri.

Neto oldukça temiz bir yaşam sürmüş ve içki içmemiş olsa da, diğer süper yüzüncü yaşındakiler bu konulara çok da dikkat etmiş görünmüyor.

1997'de 122 yaşında ölen ve resmi olarak 120 yaşını geçen tek insan olan Fransız Jeanne Calment sigara içiyor ve çikolata tüketiyordu.

Journal of the American Geriatric Society'de 2011 yılında yayınlanan ve 95 yaş ve üzeri 400'den fazla ABD'li Yahudi'ye odaklanan bir çalışmada ise kötü alışkanlıkların bolluğu dikkat çekmişti.

Deneklerin neredeyse %60'ı ağır sigara tiryakisi, yarısı hayatlarının büyük bir bölümünde obezdi ve sadece %3'ü vejetaryendi; üstelik birçoğu orta düzeyde egzersiz bile yapmamıştı.

İngiltere'deki Brighton Üniversitesi'nde Biyogerontoloji Profesörü ve yaşlanma çalışmalarında önde gelen uzmanlardan biri olan Richard Faragher, "Bu kadar uzun yaşamak isteyen insanlara söylememiz gereken ilk şey, asırlıklardan ya da süper asırlıklardan yaşam tarzı tavsiyeleri almamalarıdır" diyor.

"Onlarda doğuştan istisnai bir şey var. Çünkü bir insanın daha uzun yaşamasına yardımcı olabileceğini bildiğimiz şeyin tam tersini yapıyorlar" diye ekliyor Faragher.

Bilim insanları bu uzun ömürlülükte genetiğin büyük bir rol oynadığını düşünüyor.

Asırlık yaşlılar (ve süper asırlık yaşlılar), zamanın geçmesiyle daha genç çağdaşlarını etkileyen yıpranma ve aşınmaya karşı kendilerini koruyabiliyor görünüyor. Öyle ki, çoğumuzu erken yaşta mezara gönderen sağlıksız alışkanlıkları bile telafi edebilecek gibi görünüyorlar.

DAHA DA YAŞLANABİLİR MİYİZ?

100'üne ulaşan insan sayısındaki artış, bilim insanlarının insan ömrünün sınırlarının da zorlanıp zorlanmayacağını sorgulamasına neden oldu.

ABD'deki Washington Üniversitesi'nden araştırmacılar, aşırı uzun ömürlülüğün bu yüzyıl içinde daha da artabileceğini ve muhtemelen doğum günü pastalarında 125 hatta 130 mum bulunan insanlar görülebileceğini iddia ediyor.

İstatistikçi ve çalışmanın yazarlarından Michael Pearce, "2100 yılına kadar birilerinin mevcut yaş rekorunu kıracağının neredeyse kesin olduğuna ve birilerinin 126, 128, hatta 130 yaşına kadar yaşamasının oldukça mümkün olduğuna inanıyoruz" diyor.

Kadın olmak da avantaj oluşturuyor: 9 Aralık 2024 itibariyle dünyanın yaşayan en yaşlı 50 kişisinden 50'si kadın. Neto 54. sırada yer alıyor.

Bununla birlikte, yaşlanmayı tam olarak anlamak için bilimin hala yanıtlaması gereken birçok soru var.

BM, dünyada halihazırda beş yaşın altındaki çocuklardan daha fazla 65 yaş ve üzeri insanın yaşadığını tahmin ediyor.

Londra'daki King's College'da Yaşlanma Araştırmaları Direktörü Dr. Richard Siow gibi uzmanlar, giderek yaşlanan küresel nüfusun yaşam kalitesi sorunlarını ele almanın önemli olduğuna inanıyor.

Siow'a göre, "Buradaki en büyük soru, ne kadar yaşayabileceğimizi tartışmak değil, yaşa bağlı sağlık bozulmasının nasıl geciktirilebileceği ve şu anda olduğundan daha uzun süre sağlıklı kalabileceğimizdir".

"Bu şekilde, eğer yaşlılığa ulaşacak kadar şanslıysak, o yılların acısını çekmek yerine tadını çıkarabiliriz."

Habere katkıda bulunan: Josue Seixas (BBC News Brezilya)