Türkiye o ismi çok iyi tanıyor: Salman Rüşdi kimdir? Salman Rüşdi olayı nedir? Salman Rüşdi neden saldırıya uğradı?

'Şeytan Ayetleri' kitabıyla tanınan Hint asıllı İngiliz yazar Salman Rüşdi, New York'ta bir etkinliğe katıldı. Etkinlikte konuşma yaptığı sırada Rüşdi, bir kişinin bıçaklı veya yumruklu saldırısına uğradı. Ünlü yazarın Şeytan Ayetleri kitabı nedeniyle 1989 yılında tehdit edilmiş ve hakkında ölüm fetvası verilmişti. İşte, ünlü yazara dair merak edilenler...

SALMAN RÜŞDİ KİMDİR?

Salman Rüşdi, Urduca ve İngilizce konuşan Müslüman bir ailenin oğlu olarak 19 Haziran 1947'de (bağımsızlıktan iki ay önce) Bombay'da doğdu. 1961'de lise eğitimi için Birleşik Krallık'a gönderilen Rüşdi'nin ailesi, 1964'te diğer Müslümanlarla birlikte zorunlu olarak Pakistan'a göç etti ve Karaçi'ye yerleşti.

Cambridge'de tarih eğitimi gören Rüşdi, fantastik bir bilimkurgu denemesi olan ilk romanı Grimus (1975) ile eleştirmenlerin dikkatini çektikten sonra, Geceyarısı Çocukları (Metis, 2000) romanıyla (1981 Booker, 1982 James Tait Black, 1993 Booker of Bookers ödülleri) dünya çapında ün kazandı.

ÖLÜM FETVASI VERİLEN YAZAR

Hindistan tarihi ve politikasına eleştirel yaklaşımı nedeniyle Hindistan'da yasaklanan bu romanı, bu kez Pakistan'da aynı akıbete uğrayan Utanç (Metis, 2005) izledi. Nikaragua anılarını aktardığı The Jaguar Smile'ın (1987, Jaguar Gülüşü, Pencere, 1989) ardından yazdığı The Satanic Verses (1988, Şeytan Ayetleri) ile 1988 Whitbread ödülünü kazandıysa da Müslümanlığa hakaret ettiği gerekçesiyle kitap Hindistan ve Güney Afrika'da yasaklandıktan sonra Humeyni tarafından yazar hakkında ölüm fetvası verildi.

Kasım 2005 ve Haziran 2008 tarihlerinde ABD'den Foreign Policy ve Birleşik Krallık'tan Prospect dergilerinin internet üzerinden okuyucu anketleri ile oluşturduğu Dünyanın İlk 100 Entelektüeli listelerinde, 2005 yılında 10., 2008 yılında 23. sırada yer almıştır.

AZİZ NESİN'İN ŞEYTAN AYETLERİ ÇEVİRİSİ

Pir Sultan Abdal Kültür etkinliklerine katılmak için gelen 33 sanatçı ve aydın, 2 otel çalışanı 2 Temmuz 1993’te gerici yobaz kalkışma sonucu Madımak Oteli’nde yakılarak katledilmişti. Madımak Katliamı Türkiye'nin tarihine kara bir leke olarak geçti.

Madımak Katliamı'nda hedef gösterilen ünlü yazar Aziz Nesin, 26 Mayıs'ta Türkiye'de Bakanlar Kurulu tarafından yasaklanan Salman Rüşdi’nin “Şeytan Ayetleri” romanının yayımlanmasını üstlendi. Kitabın bösı bölümleri Aydınlık gazetesinde yayımlandı.

Yurtiçinden ve yurtdışından gelen tepkiler üzerine Nesin bir yazı yazdı. Usta yazar bu yazısında Rüşdi’nin romanını yayımlamak istemesindeki amacının, yazarın davasına hizmet etmek ya da Türkiye’deki tutucuları kışkırtmak olmadığını belirtti. 

Her dönemde her fırsatta hedef gösterilen Aziz Nesin’e karşı bu olayların ardından linç kampanyası başlatıldı. Ağır hakaretler, iftiralar ve tehditler Nesin’i yıldırmadı. 

Madımak Katliamı'ndan günler önce Aziz Nesin'i hedef gösteren, kışkırtıcı hamleler başlamıştı. Nesin'in çevirdiği Şeytan Ayetleri kitabını gerekçe gösteren gerici ve yobazlar, yerel gazete sahipleri, Nesin'i hedef alarak, kaos ortamı yarattı. Aynı sene bu kitabı Türkçeye çeviren Aziz Nesin, Madımak olayından fiziki olarak kurtuldu ama malesef 38 can aramızdan ayrıldı. 

DÜNYANIN TARTIŞTIĞI KİTAP

Salman Rüşdi'nin Şeytan Ayetleri kitabı Eylül 1988’de yayımlanmıştı.  Sürrealist ve post-modern bir roman olan eserde, bazı Müslümanlar arasında “dine küfreden bir kitap olması” suçlamasıyla öfkeyle karşılandı. Kitabın bir bölümünde, İslam peygamberi Muhammed'in içinde yaşadığı pagan topluluğun desteğini almak üzere çok tanrılı yaklaşım lehine bir ayeti haber verdiği, sonradan bu ayetin şeytan tarafından yazdırıldığını iddia ettiği anlatılmaktadır.

Roman, Müslüman camiasında büyük yankı yaratmış ve dine küfür olarak algılanmıştır. Olayların büyümesiyle birlikte kitabın ithali Hindistan'da yasaklanır, Birleşik Krallık'taki ilk eylemlerde kitap yakılır. 1989 yılı Şubat ayında Pakistan'da kitaba karşı büyük olaylar çıkar. İran'daki Şii önder Ruhullah Humeyni, Rüşdi ve kitabın yayınlanmasında görev alan kişilerin öldürülmesini olanaklı kılan bir fetva yayınlar.

Dönemin Birleşik Krallık Başbakanı Margaret Thatcher, Rüşdi'ye sürekli koruma sağlamıştır. 1998 yılında İran hükûmetinden olayı yatıştırıcı yönde açıklamalar gelmesi üzerine gerginlik azalmıştır. 2006 yılındaki İran Haber Ajansı'nın haberine göre fetva ancak onu yayınlayan makam tarafından geri alınabildiğinden ve Humeyni de ölmüş olduğundan fetva halen yürürlüktedir.