Türk kadını ilk kez tiyatro sahnesinde

27 Temmuz 1923 tarihinde, gerçekleşen, Gazi ve Latife Hanım’ın İzmir’i ziyaretlerinde, iki önemli sanatsal olay gerçekleşmiştir. Geçen hafta, kadının erkeklerle beraber sinemaya gidişini anlatmıştım. Şimdi de diğer önemli ilki anlatacağım.

 Darülbedayi sanatçıları adına Behzat, Muvahhit Rafet ve Şadi, Gazi’yi Uşakizade Köşkü’nde ziyaret etmişlerdir. Vasfi Ziya Bey, sanatçıların Gazi tarafından kabul edilişini ve yaşananları şöyle anlatmıştır:  

 “...Bunlar da Mustafa Kemal Paşa’yı herkes gibi zaferlerinden ve resimlerinden tanıyordu. Paşa’nın fikri görüşü, tutumu hakkında hiçbir bilgileri yoktu. Bu kabul büyük adamla ilk karşılaşma idi. 

...‘Efendim izin verilirse beraberce geldiğimiz Türk hanımlarına da sahnede vazife vererek ve temsillerimize iştirak ettireceğiz.’ diyebilmek ne gibi bir karşılığa bizi bırakırdı? İster misin, bu söz üzerine kızsın da: ‘Vay bre zındıklar! Gidi kâfirler! Müslüman kadınlarını dünyaya göstermeye mi geldiniz! Defolun oradan’ deyiversin!’

...Bizim üç aza, bu zor durumun verdiği heyecan içinde ispinoz gibi düşünürlerken, Gazi ‘Türk hanımlarıyla beraber geldiğinize pek memnun oldum. Onları güzel şiveleri ile sahneden dinlemek pek zevkli olacak’ deyince heyet üyeleri geniş bir nefes almış. Behzat Budak diyor ki: ‘Meğer o yalnız Türk kadınlarının İzmir’e beraberimizde geldiklerini değil sahneye çıkan Türk kadınlarının İstanbul’da başına gelenleri de biliyormuş.’

Rahmetli Muvahhit’in bana anlattığına göre, Türk kadınları hakkındaki yukarıda anlattığım cümlelerin sonu şöyle idi:

‘Darülbedayi bu memleketin sanat hayatında çok sevilen ve çok sevimli bir çiçektir. Türk hanımlarının iştirakiyle bu çiçek daha da serpilecek, daha sevimli bir hale gelecektir. Heyet üyeleri de bu güzel sözler ve takdirler karşısında ağlamaklı bir hal ile veda edip heyecan içinde otele döndüler.

29 Temmuz 1923 Pazar günü akşamı Kordon boyunda sahnesi bizim tarafımızdan geçici yapılmış olan Palas Sineması salonunda Gazi Mustafa Kemal Paşa hazretlerinin katılımıyla Darülbedayi, ilk temsilini vereceğini ilan etti.”

Bedia Muvahhit, 31 Temmuz 1923 tarihinde İzmir’de ilk kez sahneye çıkışını şöyle anlatmıştır:

“Eşim Muvahhit, İzmir’e arkadaşlarıyla bir turne yapmıştı. Ben de gittim. Gazi Mustafa Kemal Paşa, merak etmiş, sordurmuş:

‘Sahnede kimler var?’ Diye. Onlar da:

‘Ermeni hanımlar var’ demişler. Gazi, o zaman Muvahhit’e:

‘Niye senin karın çıkmıyor? O oynasın! Gelip seyredeceğim’ demiş. Gazi’nin benim sahneye çıkmamı istemesi de şundandır:

‘Ben, Ateşten Gömlek filminde oynamıştım. Halide Edip Hanım davet etmişti. Ona da tavsiye eden, Muhsin Ertuğrul Bey’di. İzmir’de; Gazi, ‘O oynasın’ deyince, hemen sahneye çıkmaya hazırlandım. Çünkü ‘Gelip seyredeceğim’ demiş.

Bende heyecan, ‘Ayol ben nasıl çıkarım, nasıl yaparım? Filan…’ O gece oynanacak oyun ‘Ceza Kanunu…’

‘Baş kadın oyuncu rolüne hazırlan’ dediler. 

Bir genç kadın rolü, Sacide’yi oynayacağım. Ne halde olduğumu düşünemezsiniz. Sonunda, Gazi sahneye geldi. 

Piyesi çok beğendi ve İzmir civarını da dolaşıp temsiller vermemizi istedi. 

Fakat ben doğrudan doğruya Gazi’nin izniyle çıktığım için, tam tersine, son derece ilgi ve takdirle karşıladılar. Büyük övgü aldım.”

8 Mayıs 2022
Ahmet Gürel
Atatürk Araştırmacısı