Deprem vergileri ne oldu sorusu yine gündemde! Vergilerle 800 bin konut yapılabilirdi, yapılmadı

Meydana gelen her depremin ardından gündeme gelen ve deprem vergisi olarak bilinen Özel İletişim Vergisi’nin (ÖİV) nereye harcandığı bilinmiyor.

Eğer konut için harcanmış olsaydı 800 bin adet konut inşa edilebilirdi. Bu yıl da yüzde 122 zamlanan ÖİV’de hedeflenen tahsilat 7 milyar 160 milyon 544 bin lira olarak kayıtlara geçti.

Türkiye’nin yaşadığı her büyük depremden sonra kamuoyunda ‘deprem vergisi’ adıyla bilinen Özel İletişim Vergisi’nin (ÖİV) nereye harcandığı sorusu gündeme geliyor.

Zaman zaman bakanlar konu ile ilgili farklı açıklamalar yaptı. Türkiye’yi sarsan 17 Ağustos 1999 depreminin ardından ekonomik kayıpları gidermek için geçici olarak uygulanmaya başlanan ancak sonrasında kalıca hale gelen “deprem vergisi” ile 1999-Temmuz 2022 arasında 83 milyar 621 milyon 940 bin lira vergi toplandı.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası yıllık ortalama ABD Doları Efektif Alış Kuru karşılığı 38 milyar 196 milyon 739 bin dolar civarında vergi tahsil edildi.

2022 yılının ilk yedi ayında tahsil edilen Özel İletişim Vergisi tutarı ise 4,7 milyar liraya ulaştı.

2022 yılı merkezi bütçenin Özel İletişim Vergisi’nden elde edeceği gelir hedefi ise 6 milyar 834 milyon 984 bin lira oldu. Bu yıl yüzde 122 oranında artırılan bu vergi kaleminde hedeflenen tutar ise 7 milyar 160 milyon 544 bin lira olarak kayıtlara geçti.

Bugüne kadar toplanan vergiler konutlar için ayrılmış olsaydı artan konut üretim maliyetlerine rağmen 800 bine yakın orta seviyeli konut inşa edilebilirdi.

ŞİMŞEK: VERGİLER YOL OLDU

644 kişinin hayatını kaybettiği Van depremi sonrasında da “Deprem vergileri nerede” sorusu dönemin Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’e sorulmuştu. Mehmet Şimşek toplanan paraların eğitim, duble yollar, sağlık harcamalarında kullanıldığını açıklamıştı. Bakanlığı döneminde bir basın toplantısında konuşan Şimşek’e, 1999 depreminden sonra çıkarılan vergiler neticesinde yaklaşık 46 ila 48 milyar liralık gelir elde edildiği ve bu vergilerin nereye harcandığı soruldu.

Şimşek soruya şu yanıtı vermişti:

“Sonuçta bunlar 74 milyonun servetidir. Deprem vergisi adı altındaki vergiden çok sürekli hale gelmiş ÖTV vs var. Bu vergiler bizim sağlığımıza gidiyor. Diyorsunuz ki ‘Bu çerçevede 44 milyar liralık vergi topladınız, nereye gitti?’ Sadece bir yıllık vatandaşın sağlığı için yaptığımız harcama 44 milyar lira. Bu, duble yollara gidiyor, demiryollarına, havayollarına, çiftçimize, eğitime gidiyor.”

Daha önce 2011’de de benzer bir soru sorulduğunda toplanan vergilerin kullanıldığı kalemler arasında duble yollar ve hava yollarını da saymıştı.

ELVAN: HERHANGİ BİR GİDERE HARCANMIŞ OLABİLİR

30 Ekim 2020 Cuma günü saat 14.51'de Seferihisar ilçesi Doğanbey Mahallesi'nin 23 kilometre açığında 16,54 kilometre derinlikte kırılan fayın neden olduğu 6,6 büyüklüğündeki İzmir depreminin ardından da dönemin Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, kamuoyunda ‘deprem vergisi’ adıyla bilinen Özel İletişim Vergisi’nin (ÖİV) ‘Hazine birliği’ kapsamında kullanıldığını belirterek, “Herhangi bir gidere harcanmış olabilir” açıklamasında bulunmuştu.

HAZİNE BİRLİĞİ’NE VERİLDİ

CHP İstanbul Milletvekili Sezgin Tanrıkulu’nun “2002-2020 arasında deprem vergilerinin nerelerde kullanılmıştır” sorusunu yanıtlayan Elvan, kanundaki ‘Hazine birliği’ ilkesini hatırlatarak, mealen, bütçedeki herhangi bir gider için kullanılmış olabileceğini ifade etti.

Elvan şu ifadeleri kullanmıştı: “Belirli gelirler karşılığı olarak belirli harcama kalemleri veya projeler için ödenek tahsis edilmemekte, Hazine birliği kapsamında tüm gelirler halkımıza hizmet için yapılan tüm giderlerin karşılanması amacıyla kullanılmaktadır.”

‘HAZİNE BİRLİĞİ’ NEDİR?

‘Hazine birliği’ ilkesine göre merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri, gelir, gider, tahsilat, ödeme, nakit planlaması ve borç yönetimini ‘Hazine Birliği’ni sağlayacak şekilde yürütülür.

Kamu idarelerinin tüm gelirleri Hazine veznelerine girer, giderleri bu veznelerden ödenir. Bu idareler özel vezne açamaz.

Dolayısıyla, Özel İletişim Vergisi her ne kadar deprem için çıkarılmış olsa da ‘diğer bütçe vergi gelirleri’ kapsamında kaydedilir ve bunun içine yol, köprü, hastane yapımı, ücretlerin ödemesi gibi harcamalar da girebilir.