AİHM’nin 'Kavala kararı' için verdiği sürede sona gelindi

İş insanı Osman Kavala’nın serbest bırakılması yönündeki Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararının uygulanması için Avrupa Konseyi (AK) Bakanlar Komitesi’nin Türkiye’ye verdiği süre bugün doluyor. AK Bakanlar Komitesi’nin yarın başlayacak olan üç günlük toplantısında, AİHM kararının uygulanmaması nedeniyle Türkiye’ye yönelik yaptırım sürecinin başlatılması ele alınacak.

AK’nin siyasi kanadı ve karar organı olan Bakanlar Komitesi, bu yılki son toplantısını 30 Kasım - 2 Aralık tarihleri arasında “AİHM kararlarının uygulanmasının denetlenmesi” gündemiyle Fransa’nın Strazburg kentinde yapacak. Toplantıda ele alınacak AİHM kararları arasında Gezi Parkı ile Çarşı grubu davasının 26 Kasım’da görülen duruşmasında tahliye talebi reddedilen Osman Kavala’nın serbest bırakılmasına hükmeden AİHM kararı da bulunuyor. AK Bakanlar Komitesi, 16-17 Eylül’de yaptığı son toplantıda Kavala hakkındaki AİHM kararının bir sonraki toplantıya kadar uygulanmaması durumunda Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 46. maddesinin 4. fıkrası uyarınca Türkiye hakkında yasal süreç başlatılacağını duyurmuştu. Türkiye ise Bakanlar Komitesi’ne gönderdği Kavala hakkındaki eylem planında “Kavala davasının bağımsız Türk mahkemeleri tarafından görüldüğü ve yargıya kimsenin talimat vermesinin mümkün olmadığını” bildirmiş ve “Kavala’nın tutukluluk durumu hakkındaki değerlendirmenin 26 Kasım’daki duruşmada yapılacağını” belirtmekle yetinmişti.

ÜÇTE İKİ ÇOĞUNLUK

Kavala’nın tahliye talebinin reddedilmesinin ardından AK Bakanlar Komitesi’nin yarın başlayacak toplantısında AİHS uyarınca Türkiye hakkında yasal süreç başlatılması ele alınacak. AİHM kararlarının, sözleşmeye taraf olan tüm ülkeler için bağlayıcılığını düzenleyen AİHS’nin 46. maddesinin 4. fıkrasına göre Bakanlar Komitesi, bir ülkenin bir AİHM kararına uymaması durumunda önce o ülkeye ihtarda bulunuyor. İhtarın yapılmasının ardından kararın uygulanmaması durumunda ise Bakanlar Komitesi, kararın uygulanmadığının tespiti için yeniden AİHM’ye başvuruyor. Türkiye’ye yönelik ihtar süreci eylül ayında tamamlandığı için sözleşme uyarınca yarın başlayacak toplantıda Bakanlar Komitesi, Türkiye’nin AİHM kararını uygulamadığının tespiti için resmen AİHM’ye başvurma kararı almayı görüşecek. Toplantıya katılan AK üyelerinin üçte ikisinin destek vermesi durumunda Bakanlar Komitesi, Türkiye’nin kararı uygulamadığının tespiti için AİHM’ye başvuru yapacak.

Bakanlar Komitesi’nde nitelikli çoğunluk sağlanarak ihlal tespiti için AİHM’ye başvuru yapılması durumunda Türkiye’yi sancılı bir süreç bekliyor. AİHM kararlarının bağlayıcılığını düzenleyen AİHS maddesindeki düzenlemeye göre böyle bir başvuru durumunda AİHM, önce Türkiye’nin kararı uygulamadığına dair tespitte bulunuyor ve alınacak önlemleri değerlendirmesi için davayı yeniden Bakanlar Komitesi’ne gönderiyor. Bakanlar Komitesi de AİHM’den böyle bir kararın çıkmasından sonra yaptığı toplantıda ise Türkiye’ye karşı uygulanacak yaptırımları değerlendirecek. Bakanlar Komitesi’nin uygulayabileceği yaptırımlar arasında Türkiye’nin kurucusu olduğu AK üyeliğinden çıkarılması veya oy hakkının askıya alınması gibi önlemler bulunuyor. 

DEMİRTAŞ DA GÜNDEMDE

Öte yandan Bakanlar Komitesi’nin denetleme gündemindeki AİHM kararları arasında eski HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş’ın serbest bırakılmasına yönelik karar ve Türkiye’de Alevilere ayrımcılık yapıldığına hükmeden üç ayrı karar olan “Cumhuriyetçi Eğitim ve Kültür Merkezi Vakfı/Türkiye kararı”, “Hasan ve Eylem Zengin/Türkiye kararı” ile “İzzettin Doğan ve diğerleri/Türkiye kararı” da bulunuyor. 

PROSEDÜRÜN TEK ÖRNEĞİ AZERBAYCAN

AK’nin, AİHM kararlarını uygulamadığı için bir üye devlete karşı ihlal prosedürünü işletmesinin tek örneği Azerbaycan’la yaşandı. Azerbaycan’ın, AİHM’nin 2014’te aldığı Ilgar Mammadov’un serbest bırakılması gerektiği yönündeki kararını uygulamaması üzerine Bakû ile Strazburg arasında 6 yıl süren bir çekişme yaşanmıştı. AK Bakanlar Komitesi, Azerbaycan’ın lgar Mammadov hakkındaki AİHM kararını uygulamayarak tutukluluğunun sürmesi nedeniyle AİHM’ye tespit başvurusunda bulunmuş, Strazburg’daki yüksek mahkeme de 2019’da Azerbaycan’ın AİHS’yi ihlal ettiğine hükmetmişti. 2018’de tahliye edilen Mammadov hakkındaki mahkûmiyetin 2019’da Azerbaycan Yüksek Mahkemesi tarafından iptal edilmesinin ardından AK Bakanlar Komitesi, Mammadov/Azerbaycan dosyasını 2020’de kapatmıştı.