91.8 milyar bütçeli Diyanet İşleri Başkanlığı’nın çalışan sayısı 140 bin 185’e ulaştı

Emekli Mülkiye Başmüfettişi Mahmut Esen, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın bütçesi ve personel sayısı üzerine araştırma yaptı. Araştırmaya göre, Diyanet, bütçe ödenekleri ve personel sayıları ile bazı bakanlıkların önünde yer alıyor. Diyanet’in 2024 yılı ödeneği 91.8 milyar TL ile merkezi yönetim bütçesi ödeneklerinin toplamının yüzde 0.83’üne karşılık geliyor. Bu oranla Diyanet, Sanayi ve Teknoloji, Kültür ve Turizm, İçişleri ve Dışişleri bakanlıkları gibi birçok bakanlığı geride bırakıyor. Diğer yandan araştırmaya göre, 2023 yılında Diyanet çalışanların sayısı ise 140 bin 185’e ulaştı. Ayrıca bu rakama işçiler de dahil değil. 2022 yılı haziran ayı sonu itibarıyla Diyanet’in toplam 209 bin 136 adet kadrosu bulunuyor. Araştırmaya göre, 2022 itibarıyla 68 bin 951 adet boş/atama yapılabilecek kadro ve pozisyonun daha olduğu anlaşılıyor. Laik bir ülkede din hizmeti; din eğitimi/öğretimi için bu kadar yüksek oranda kamu kaynağı kullanılmasının kamuoyunun dikkatini çekmesinin olağan olduğuna işaret edilen araştırmada, şöyle denildi:

“Ancak açıklanmış veriler, kullanılan kamu kaynağı ve kamu personeli sayısının tümünü yansıtmaktan uzaktır. Din hizmetleri için yapılan harcamaların tüm kamu kurum/kuruluşlarını kapsayacak şekilde ele alınmasında yarar vardır. Böylelikle din hizmetleri için kullanılmış kamu kaynaklarının tümünü görmek olanaklı hale gelecektir” denildi. Araştırmada, Diyanet’in faaliyet raporlarında ders ücreti karşılığında açıktan atanmış (memur olmayan) görevlilerin sayılarının açıklanmadığına işaret edildi. Kurumların bütçe olanakları ölçüsünde; hizmet içi eğitim, kurs ve seminerler için ders ücreti karşılığı açıktan atanmış çok sayıda personeli kolaylıkla görevlendirebildiklerine dikkat çekilen araştırmada, bir konfederasyon tarafından önceki yıllarda yapılmış bir tespite göre, bu şekilde istihdam edilenlerin sayılarının MEB’de 80 bin; Diyanet İşleri Başkanlığı’nda 27 bin, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nda 3 bin civarında olduğu anımsatıldı.

‘104 BİN 433 PERSONEL ALINDI’

Araştırmada, Diyanet tarafından 2024 yılında 4 milyon 190 bin kişiye Kur’an kursu hizmeti verilmesinin hedeflendiğine işaret edilirken, “Bu kadar kişiye hizmet verilmesi için kadrolu öğretici sayısının yetersiz kalacağı ve açıktan atananlara ek ders görevi verileceği açıktır” denildi. Diyanet’te çalışan personel sayısının tam olarak belirlenebilmesi için açıktan ders görev ücreti verilmiş olanların da kapsama alınması gerektiği vurgulandı. Araştırmada, Türkiye’de din hizmetleri, dini eğitim/öğretim işlerinin sadece Diyanet’e bırakılmadığı, bu konularda Milli Eğitim’in de görevlendirildiği belirtildi. Bakanlık bünyesindeki Din Öğretimi Genel Müdürlüğü’nde toplam 104 bin 433 personel istihdam edildiği, genel müdürlüğün 2023 yılı harcama toplamının da 41.6 milyar TL olduğu, bu rakamın MEB gider bütçesinin yüzde 7’sine karşılık geldiği bildirildi. Araştırmada, “Diyanet İşleri Başkanlığı, bilinen teşkilatının yanı sıra vakfı; vakfa bağlı üniversitesi, işletmeleri/ şirketleri de olan dolayısıyla holdinglere benzer devasa bir yapıdır” denildi. 

BAŞKAN, VAKFIN DA BAŞKANI

Türkiye Diyanet Vakfı’nın 1975 yılında kurulduğu, vakfa vergi muafiyeti tanındığı, Yardım Toplama Yasası’na göre izin almadan yardım toplayan kuruluşlar arasında olduğu kaydedildi. Vakfın yurtdışında da 149 ülkede faaliyetleri bulunduğuna dikkat çekilen araştırmada, Diyanet İşleri Başkanı’nın aynı zamanda vakfın da mütevelli heyet başkanı olduğuna işaret edildi. 

ÜNİVERSİTEDEN ŞİRKETE...

Türkiye Diyanet Vakfı’na bağlı kuruluşlar da şöyle sıralandı: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi (4 bin 405 öğrencisi var), İslam Araştırma Merkezi (İSAM), İlim Sanat ve Yayın Kurulu Başkanlığı (İLKSAY), Yayın Matbaacılık ve Tic. İşletmesi, Yurtlar ve Sosyal Tesisleri İşletmesi, Vakıf Eğitim ve Yatırım A.Ş., Vakıf Medya Sanat Radyo TV A.Ş, Vakıf Fuarcılık Reklamcılık, Yayıncılık Ltd. Şti..

FAALİYET RAPORUNDA YOK

Araştırmada, vakıf ve vakfa bağlı kuruluşların gelir/giderlerini içeren mali bilgilere faaliyet raporlarında rastlanılamadığı kaydedildi. Bağışlardan elde edilen tutarlarının açıklanmasından da vazgeçildiği, yapılmış bağış adedinin belirtilmesiyle yetinildiği belirtildi. Vakıf ile bağlı kuruluşlarda 2 bin 242 personel istihdam edildiği dile getirilen araştırmada, “Diyanet İşleri Başkanlığı bütçesi ve istihdam ettiği personel sayısının gerçekçi/noksansız değerlendirilebilmesi bakımından; Türkiye Diyanet Vakfı ile bağlısı işletme ve şirketlerin de inceleme kapsamına alınması gerekmektedir” denildi.