Lübnan ve Ürdün üzerinden Şam’a bakış
AKP’nin yıl bitmeden savunma bakanları düzeyinde Beşşar Esad yönetimiyle Moskova’da yaptığı görüşme, ülkedeki Suriyelilerin dönüşü konusunu gündeme getirdi. Şam yönetiminin Lübnan ve Ürdün ile bu konuda yaptığı anlaşmaların sonuçları beklentileri karşılamıyor.
Sertaç EşLübnan ve Ürdün, 2019’da Esad yönetimiyle ilişkileri normalleştirdi. Ardından bu ülkelerdeki Suriyelilerin ülkelerine dönüşleri için karşılıklı irade beyanında bulunuldu.
BM verilerine göre bugüne kadar Ürdün’den 40 bin, Lübnan’dan 39 bin civarında Suriyeli ülkesine döndü. İki ülkenin Şam yönetimiyle anlaşmasından önce de toplam 52 bin kişinin ülkesine döndüğü açıklanıyor. Buna karşılık 6.7 milyon nüfuslu Lübnan’da 1.5 milyon Suriyeli bulunduğu tahmin ediliyor.
GÖNÜLLÜLER AZALIYOR
İki ülkenin 2018’de Şam’la yaptıkları anlaşmaların ardından gözlemlenen gönüllü geri dönüşler zaman içerisinde azalmış. Buna karşın ekonomik kriz içindeki Lübnan, zorla göndereceğini açıkladı. Ortadoğu’daki insan hakları gözlemcileri altyapısının oluşturulmadığı ve zor kullanıldığı için geri göndermeler karşı çıkıyor. Gözlemciler, geri dönenlerde kaybetme, taciz, tecavüz ve zorla silah altına alınma olaylarının sık yaşandığını iddia ediyor. Suriye yönetimi ise güvenlik kaygılarını öne çıkarıyor. Suriye’ye dönenlerin en çok çekindiği konu can güvenliği, mülkiyetlerinin iadesi ve temel yaşam koşullarının sağlanması. Savaş nedeniyle yıkıma uğramış ülkede altyapı en fazla kalan nüfusa yetecek düzeyde bulunuyor. Yeni gelenler için yapılacak harcamalara ise hiçbir Batılı ülke yanaşmıyor. Şam yönetimi muhaliflere yönelik birkaç kez af çıkardığını açıkladı. Ancak tek taraflı bu açıklamanın çekici hale gelebilmesi için başka ülkelerin de devreye girmesi gerektiğine dikkat çekiliyor.
TÜRKİYE’NİN AÇMAZI
Türkiye bir yandan kendi topraklarında, bir yandan da Suriye topraklarında Suriyelilere yardımda bulunuyor. Milli Savunma bakanı Hulusi Akar, buna ilişkin rakamı, “9 milyon Suriyeliye bakıyoruz” diye açıklamıştı. Bu rakam, yapılan yardımların dışında anlamlar ifade ediyor. İktidarın uzun süre yoğun Esad karşıtı söylemleri nedeniyle Suriyeliler de keskin muhalif noktasına gelmişti. Son dönemde Şam’la ilişkilerin yeniden kurulması Suriye’nin kuzeyinde Türkiye’nin kontrol ettiği alanlarda tepki oluşturdu. Bu bölgedeki Suriyeliler, Esad’la barışmayacaklarını belirterek gösteri düzenliyor. Türkiye’nin yalnızca Esad yönetimini değil, muhalif grupları da ikna etmesi gerekebilir.