Uzmanlar değerlendirdi: Yurtdışından dönen gıdalar Türkiye'de nasıl satılıyor? 7 maddede pestisit riski

Türkiye'den Avrupa Birliği'ne ihraç edilen ancak kontroller sırasında limit üstü zehirli madde tespit edilen ürünlere ilişkin iadeler gündemi meşgul ediyor. Avrupa Birliği’ne gönderilen Antep fıstığı ürünleri izin verilenin 9 katı zehirli madde barındırması sebebiyle geri döndü. Antep fıstığı fiyatlarının gerilediği, ürünlerin gümrükte ihale edildiği gibi iddialar zehirli madde içeren gıdaların yurtiçinde satıldığına ilişkin tartışma yarattı.

Tarım ve Orman Bakanlığı söz konusu iddiaları reddettse de Avrupa Birliği standartları ile Türkiye’nin aradığı standartlar arasındaki fark, iç pazarda gıda güvenliğine ilişkin kaygıları artırıyor.

Konuya ilişkin Cumhuriyet TV yayınına katılan Türk Tabipleri Birliği (TTB) İstanbul Tabip Odası Yönetim Kurulu Başkanı Osman Küçükosmanoğlu, pestisit, aflotoksin gibi zehirli maddelerin insan sağlığına ciddi etkileri olduğunu söyledi. 

Konuya ilişkin Cumhuriyet TV yayınında uyarılarda bulunan Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, Ziraat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu’ndan Mert Ulaş Dişbudak ise Tarım Bakanlığı’nın çiftçiyi bilinçlendirmesi ve denetimleri etkin biçimde yapması gerektiğini savundu. 

SON 20 YILDA 10 KAT ARTTI!

Dişbudak’ın aktardığına göre son 20 yılda tarımda pestisit kullanımı arttı. 2000’li yıllarda yaklaşık 6-7 bin ton olan pestisit kullanımının bugün 60 bin ton pestisit kullanıldığını söyledi.   

Dişbudak, zehirli ilaç kullanımının yurtdışına en çok ürün gönderen Ege, Akdeniz bölgelerinde Mersin, Adana, Manisa, İzmir, Bursa gibi illerde yoğunlaştığını ve kontrolden çıktığını belirtti. 

Tarım Bakanlığı’nın az sayıda ziraat mühendisi ataması yaptığının altını çizen Dişbudak, ilgili birimlerde çalışan personelin nicelik ve nitelik anlamında yetersiz olmasının gıda güvenliğine ilişkin denetleme ve yönetim süreçlerini olumsuz etkilediğini söyledi. 

CİDDİ SAĞLIK SORUNLARI YARATABİLİR!

İşte madde madde pestisitle ilgili bilmemiz gerekenler:

1. Küçükosmanoğlu’nun aktardığına göre, Pestisit denilerek çok geniş bir grup ilaçtan söz ediliyor. İlaç olarak ifade edilse de pestisit bir çeşit zehir. Pestisitlerin bir kısmı düşük dozda ve uygun şekilde tarımsal amaçla kullanılabiliyor ancak bunların kullanımıyla ilgili kurallara mutlaka uyulmalı. Bazı pestisitlerin bilinmeyen etkileri olabiliyor dolayısıyla şu anda kullanımı yasal olan miktarda bir pestisit bile uzun yıllar sonra sağlık sorunları yaratabiliyor.  

2. Pestisitler sağlık açısından birer zehir etkisi yarattığından alınan miktar da önemli. Küçükosmanoğlu’na göre geri dönen gıdaların kabul edilebilir limitin kat be kat üstünde pestisit taşıması da büyük bir sorun. Maruz kalınan miktarın artması ile pestisitli gıdaların istenmeyen etkilere yol açması daha olası. 

3. Küçükosmanoğlu, pestisit denilen ilaçların vücutta biriken maddeler olduğunu ve özellikle sinir sistemi üzerinde olumsuz etkiler yaptığını söyledi. Karaciğerde, kemik iliğinde kan üreten merkezlerde etkilerin birikerek yıllar içerisinde ortaya çıkabileceğini belirten Küçükosmanoğlu, “Sinir sistemi diyince, görmekten tat almaya veya zihinsel faaliyetlere çok ciddi etkiler olabilir. İleride erken bunama, görme bozuklukları, karaciğer kanserleri ya da kansızlığa neden olabilir” diye konuştu. 

PİYASADA YASAKLI MADDE BULUNABİLİYOR!

4. Çiftçi genellikle birim alandan daha fazla kâr etmek amacıyla, ilk mücadele aracı olarak tarım ilaçlarına yöneliyor. Uygulanabilecek diğer yöntemlere ilişkin Tarım Bakanlığı’nca bilinçlendirilmemiş üreticiler sofraya giden gıdalarda tarım ilaçlarına başvuruyor. Yıllar içinde pek çok tarım ilacı ve etken maddesi yasaklansa da bu yasaklı maddelere piyasada kaçak biçimde ulaşılabiliyor. 

5. Dişbudak’ın aktardığına göre, Gıda ve Yem için Hızlı Uyarı Sistemi (RASFF) 2023 yılında Türkiye’den Avrupa’ya giden gıda ürünlerine ilişkin 438 kez alarm verdi. Belçika, Hollanda, Almanya, Fransa ve Polonya gibi ülkelerden Antep fıstığı, limon, kuru incir, domates gıdaları geri döndü. Dişbudak, RASFF ile Türkiye’de uygulanan mevzuatın farklı olması sebebiyle, kabul edilen tolerans değerlerinin farklı olduğuna dolayısıyla gümrük kapılarından dönen pestisitli gıdaların iç pazardan sofralara taşınabileceğine dikkat çekti.

ANALİZ MALİYETİ ÇİFTÇİYİ YIPRATIYOR!

6. Çiftçiler gıda ürünlerinin analiz edildiği laboratuvarların yoğunluk ve pahalılığından şikayetçi. Tarım Bakanlığı bir ürün için yakalık 1.750 lira ücret alıyor. Özel laboratuvarlar ise yarı yarıya daha ucuz. Bu sebeple çiftçi daha güvensiz seçeneklere yöneliyor. Dişbudak’a göre özel laboratuvarlardan çıkan sonuç ve rakamlar tartışmalı. 

7. Türkiye’deki mevcut mevzuata göre yurtdışından dönen bir tarım ürünü, başka bir ülkenin mevzuatına uygunsa o ülkeye gönderilebilir ya da tekrar analiz edildikten sonra iç mevzuata uygun bulunursa iç pazara sürülebilir. Eğer iç pazara da uygun değilse ürün imha ediliyor. Ancak Dişbudak’a göre Tarım Bakanlığı’nın imha işlemi ile ilgili yayımladığı video ikna edici değil bu da halk sağlığına ilişkin kaygıları artırıyor.