İshal nedir? İshal neden olur? İshal belirtileri nelerdir? İshal nasıl tedavi edilir?

Genellikle normalden daha sık sayıda, gevşek ve sulu dışkının çıkarıldığı bağırsak hareketleri olarak bilinen ishal, gün içinde hastanın yaşam kalitesini etkiler ancak bu kısa ömürlüdür. Genellikle birkaç gün devam ederek herhangi bir tedaviye ihtiyaç duymadan kaybolan "akut ishal" yani geçici ishal ya da "kronik ishal" yani uzun süreli ya da kalıcı olabilir. Durduk yere ishal neden olur? İshal kaç gün sürer? Çok sulu ishale ne iyi gelir? İshal nasıl geçer?

Akut ishal, ishal durumunun bir ila iki gün devam etmesiyle ortaya çıkar. Gıda zehirlenmesinden ya da viral veya bakteriyel bir enfeksiyonun sonucu olabilir. Gelişmekte olan veya üçüncü dünya ülkelerine yapılan ziyaret ve tatillerde bu ülkelerde karşılaşılan bakteri ve parazitler turist ishali adı verilen bir başka akut ishal türüne neden olabilir.

Kronik ishal ise en az 4 hafta boyunca devam eden ishali ifade eder. Genellikle altında bağırsak hastalığı veya bozukluğu gibi bir tıbbi neden bulunur. İshal kronik hale gelmiş ise altta yatan ciddi bir hastalık olabileceği akılda tutulmalı ve mutlaka hekime müracaat edilerek tıbbi değerlendirme yapılmalıdır. İshal tedavisinde ishale neden olan hastalığı tespit edip ona göre yaklaşımda bulunmak önemlidir.

İshal (diyare), günde 3'ten fazla dışkılama veya kişiye özgü, olağan dışkılamasından daha fazla sayıda, daha sulu ya da daha fazla miktarda dışkılama olarak tanımlanır. Virüsler, bakteriler, gıda zehirlenmeleri, laktoz intoleransı, ülseratif kolit gibi bağırsakta mukozal hasar yaratan onlarca sayıda hastalık ishale sebep olabilir. Akut, dirençli veya kronik olabilir ve çoğunlukla ishal olan kişi, tıbbi tedaviye ihtiyaç duymadan kendiliğinden iyileşir. 

İSHAL SEBEPLERİ NELERDİR? İSHAL NEDEN OLUR?

*İlk 4 ayda anne sütü ile beslenmeme,

*Biberon ve emziğin mikroplarla çabuk bulaşması,

*Besinlerin uygun şekilde hazırlanmaması ve saklanmaması,

*Uygun olmayan su kullanımı, kötü hijyen özellikle kanalizasyon sisteminin bulunmaması,

*Kişiye ait risk faktörleri (bağışıklık sisteminin zayıf olması, müzmin hastalık vb.).

İshal (diyare), özellikle bağırsaklarda olmak üzere sindirim sisteminde su emiliminin azalması ve su salınımının artması nedeniyle ortaya çıkar. Laktoz intoleransı diyare nedenlerine örnek teşkil eder. Laktoz intoleransı, süt şekeri olarak da bilinen laktoza karşı hassas sindirim sistemine sahip kişilerde şişkinlik, aşırı gaz ve sulu dışkılama şikayetleri ile seyreden bir rahatsızlıktır. Enfeksiyon hastalıklarına bağlı olarak da ishal ortaya çıkabilir. Virüs ya da bakteriler gibi çeşitli bulaşıcı hastalık etkenleri, bağırsak çeperinde harabiyete neden olarak sindirim sisteminde su emilimini engelleyici özellik gösterebilir. İshal olguları akut, kronik, enfeksiyon hastalığına bağlı ya da enfeksiyonla ilişkili olmayan olmak üzere 4 farklı grupta değerlendirilir. Akut ishal, sulu dışkılama şikayetinin 2 haftadan daha kısa sürdüğü durumlara denir. Zararlı bir mikroorganizmaya ya da virüslere bağlı olarak oluşan enfeksiyöz ishal, akut ishal nedenlerinin başında gelir.

* Birçok farklı faktör ishal gelişiminde rol oynayabilir:

* Barsak enfeksiyonları: Virüsler, bakteriler, parazitler ve diğer mikroplar

* Gıda zehirlenmesi

* Diş çıkarma

* Bazı gıdalara karşı hassasiyet (intolerans, alerji)

* Gereğinden fazla meyve ve meyve suyu (özellikle elma ve üzüm) tüketimi ve diğer ishal yapıcı gıdalar

* Antibiyotik tedavisi

* Üst/alt solunum yolu enfeksiyonları

* Doğuştan metabolik hastalıklar

* Çeşitli sindirim sistemi rahatsızlıkları

* Mesane ya da mide operasyonları

Her ne kadar ishal genellikle kendi kendine düzelse bile, ishalin birkaç günden daha uzun sürmesi, dehidrasyon yani susuzluk, şiddetli karın veya makat ağrısı, kanlı veya siyah renkli dışkı veya 39 derecenin üzerinde ateş gibi belirtileri ve semptomları gösteren yetişkin bireylerin doktora görünmeleri gereklidir. 

İSHAL BELİRTİLERİ NELERDİR?

* Gevşek ve sulu dışkıdır,

* Karın krampları,

* Karın ağrısı,

* Ateş,

* Dışkıda kan,

* Dışkıda mukus,

* Karın bölgesinde şişkinlik,

* Mide bulantısı ve çok aniden gelen acele tuvalete çıkma hissi de ishal belirtileri arasındadır.

Enfeksiyon en sık olarak dışkının ağız ve el teması yoluyla geçer. Aynı zamanda uzun süre bekletilmiş besinler, uygun şekilde hazırlanmamış konserveler ve iyi pişirilmemiş besinler, kaynağı belli olmayan içme suları da çeşitli mikropları barındırarak ishale neden olur. Gıdalar nedeniyle ortaya çıkabilecek ishalden korunmak için uygulanabilecek çeşitli uygulamalar mevcuttur:

* Yemek hazırlama süreci içerisinde hijyen kurallarına dikkat edilmesi ve ürünlerin iyice yıkanması

* Yemeğin pişirilmesi ile servis edilmesi arasındaki sürenin kısa tutulması

* Öğün sonrasında kalan gıdaların uygun koşullarda buzdolabında saklanması

İSHALE NE İYİ GELİR? 

İshal yaşam kalitesini oldukça düşüren ve yaşamı kısıtlayan bir sağlık problemi olduğu için ishal olan herkesin aklına "İshale ne iyi gelir?" sorusu gelir. Evde ishal tedavisinde besinler en büyük yardımcı olarak görülmektedir. Özellikle çözünür posa dediğimiz pektin, guar gum ve musilaj içeren besinler bağırsaktaki fazla suyu çekerek ishali durdurmaya yardımcı olurlar. Bunun yanında probiyotik içeren besinler de bağırsaktaki bakteri dengesini düzenleyerek ishale iyi gelir. 

İshale iyi gelen yiyecekler:

* Yoğurt; probiyotik etkilidir.

* Pirinç; su tutucudur ve içeriğindeki glisin sayesinde sodyum kaybını önler.

* Çay, kahve, kakao; su tutucudur ancak fazla tüketimi bağırsak hareketlerini artırır.

* Patates; nişasta içeriği sayesinde su tutucu özellik gösterir.

* Elma; pektin içerir, su tutucudur.

* Muz; çözünür posa içerdiği için su tutucu özellik gösterir.

* Şeftali, nar, koruk suyu, havuç, makarna da önerilir.

* Bulantı varlığında tuzlu kraker gibi besinler bulantıyı azaltmada etkilidir.

İshalde yenmemesi gereken yiyecekler:

* Yağlar; besinlerin bağırsaktan geçişini hızlandırdığı için kısıtlanır.

* Tam buğdaylı ve kepekli ürünler; bağırsak hareketlerini artırır.

* Bulgur; çözünmez posa içeriği sebebiyle bağırsak hareketlerini hızlandırır.

* Şeker alkolleri, laktoz, fruktoz ve fazla miktarda sükroz ishali artırabileceğinden fazla tüketimi önerilmez.

İSHAL NASIL TEDAVİ EDİLİR? 

İshal vakaları bir tedaviye ihtiyaç olmadan birkaç gün içinde kendiliğinden geçer. Bu süreç dahilinde vücudun yeterince sıvı alması önemlidir. Daha uzun süren vakalarda ise doktorlar çeşitli ilaçlar önerebilir. Bu ilaç türleri arasında antibiyotikler, bakteri veya parazitlerin neden olduğu ishali türlerini tedavi etmeye yardımcı olabilir. Ancak ishale bir virüs neden oluyorsa antibiyotikler yardımcı olmaz.

*Tıp uzmanları ishal esnasında vücudun kaybettiği su ve minerallerin yerine konulmasını tavsiye etmektedir. Bu temiz içme suyu, meyve suyu veya et suyu tüketimini artırmak anlamına gelir. Eğer sıvı içmek bireyin midesini rahatsız ediyorsa veya kusmaya neden olursa, damardan serum aracılığıyla sıvı verilebilir.

*Her ne kadar tüketilen suyun artırılması vücudun kaybettiği sıvıları toplaması için önemli olsa da, normal şartlarda temiz içme suyu içinde vücudun çalışması için gerekli olan tuzlar ve elektrolitler yeterince bulunmaz. Potasyum için meyve suları içerek veya sodyum için çeşitli çorba türleri içerek vücudun kayıplarının yenilemesi, bu sayede elektrolit seviyelerinin korunması sağlanabilir. Ancak elma suyu gibi bazı meyve suları ishali daha da ağır hale getirebilir. Yine kafein veya alkolden kaçınmak gereklidir.

*Eğer ishale bir antibiyotik neden oluyorsa, doktora başvurduktan sonra bu ilacın dozu düşürülebilir veya başka bir ilaca geçilebilir. Bu nedenle ishal şikayetiyle baş vurduğunuz hekime kullandığınız ilaçları söylemeyi unutmayın.

*İshale neden olan ve altta yatan diğer tıbbi durumların tedavisinin gerçekleştirilmesi gerekebilir. 

*İshal belirtileri kaybolduktan sonra yarı katı ve düşük lifli yiyecekler diyete yavaş bir şekilde eklenmelidir. Süt ürünleri, yağlı yiyecekler, yüksek lifli yiyecekler veya çok terbiyeli yiyecekler gibi bazı gıdalardan birkaç gün uzak durulmalı, bunlar yerine kraker, kızarmış ekmek, yumurta, pilav ve tavuk gibi besinler tercih edilmelidir. 

*Probiyotiklerin tüketilmesi, sindirim sistemine faydalı bakterilerin seviyesini artırarak bağırsak sisteminde sağlıklı bir denge kurulmasını sağlamaya yardımcı olabilir, ancak ishal süresini kısaltmaz.