Erken Yumurtalık Yetmezliği: 'Annemden önce menopoza girdim'

Deirdre Finnerty, Elise Wicker, Yazmina Garcia | BBC News

Düşünün ki ergenlik döneminde ya da 20'li yaşlarınızdasınız ve menopoza girdiğinizi öğrendiniz. Emma, Soe-Myat ve Elspeth gençliklerini böyle hayal etmemişlerdi. Onlara konulan erken menopoz teşhisi, tüm kadınların yaşlandıkça deneyimleyeceği ama hakkında pek konuşulmayan bir olguyu yaşarken yaptıkları yalnız yolculuğun başlangıcı olmuştu.

Doktoru 2013'te Emma Delaney'in dosyasına göz atıp menopoza girdiğini söylediğinde 25 yaşındaydı.

Emma bu haberi almadan birkaç yıl önce doğum kontrol hapını bıraktığından beri regl olmuyordu. Doğal yollardan gebe kalması da pek mümkün görünmüyordu.

"Nasıl tepki vereceğimi bilemedim... Bana sanki anahtarlarımı kaybetmişim gibi çocuk sahibi olamayacağımı söyledi" diyor.

Emma, Erken Yumurtalık Yetmezliği adı verilen ve 40 yaşın altındaki her türlü menopozu ifade eden bir rahatsızlıktan etkilenen birçok kadından biri. Çoğu zaman bunun bilinen bir nedeni yoktur ve bu kadınlar 50'li yaşlarına kadar menopoz semptomları yaşayabilirler.

İngiltere'de yaklaşık her 100 kadından biri bu durumdan etkileniyor; ama uzmanlar bunun daha yaygın olabileceğini ve yeterince tartışılmayan bir konu olduğunu düşünüyor.

Ulusal Sağlık Hizmetleri'nde (NHS) aile hekimi olarak çalışan ve menopoz bakımına ilgi duyan Dr. Nighat Arif, "Genç yaş gruplarında menopoz hakkında yeterince konuşulmuyor" diyor. "Tipik olarak, beyaz, gri saçlı, yelpazeli yaşlı bir kadın görürsünüz. Bu yaygın bir durum değil."

Emma gibi bazılarının yumurtalıklarının neden çalışmadığı bilinmiyor, ama oto-immün rahatsızlıklar, kromozom bozuklukları ya da rahim veya yumurtalıklara yönelik ameliyatlar da erken yumurtalık yetmezliğine neden olabiliyor.

Fiziksel sonuçlarının yanı sıra, böyle bir teşhisin psikolojik etkisi de yıkıcı olabilir. Emma, doktoru ona haberi verdikten sonra, arabasında bir saat boyunca tek başına ağladığını söylüyor.

Emma, Manchester'da çalıştığı kuaför salonunda, ileri yaşta menopoza girmiş kadınlardan duydukları dışında menopoz hakkında neredeyse hiçbir şey bilmiyordu.

Emma'ya birkaç ay boyunca hormon takviye tedavisi için tabletler verildi. Yumurtalıklarının artık çalışmadığını ve vücudunun regl döngüsünü yöneten östrojen ve progesteron hormonlarını yeterince üretmediğini öğrendi. Bu dengesizlik yıllardır sağlığını etkiliyordu.

Sürekli hissettiği ve bilinç bulanıklığı ya da beyin sisi olarak ifade edilen durumun sadece kişisel bir özellik olmadığını fark etti. Tüm vücudunu saran ateş basmaları, uykusuz geceler hormon dengesizliğinin diğer belirtileriydi.

Kendisine teşhis konduğunda Emma'nın annesi 40'lı yaşlarındaydı ve henüz menopoza girmemişti. Arkadaşları çocuk sahibi olmaya başlamıştı. "Kimse beni anlamıyormuş gibi hissediyordum" diyor.

"Vücudumu alkol ve seksle kötüye kullandım... Bu konuyu biriyle konuşmaya ne kadar ihtiyacım olduğunu fark etmemiştim" diye açıklıyor.

Erken menopoz birçok kadın için de başka ciddi rahatsızlıklar için uygulanan tedavi sonrasında geliyor.

Londralı grafik tasarım öğrencisi Soe-Myat Noe için menopoz, kanser tedavisinin beklenmedik bir sonucu olarak ortaya çıktı.

Bu yılın başlarında, henüz 23 yaşındayken kendisine üçüncü evre bağırsak kanseri teşhisi konmuş, pelvik bölgesine uygulanan radyasyon tedavisi yumurtalıklarına zarar vermişti.

"Doktorlar ve hemşireler sadece kanser tedavime odaklanmıştı... Kimsenin bana menopozun ne anlama geldiğinden bahsettiğini hatırlamıyorum" diyor.

Kulaklarında çınlama, anksiyete, yorgunluk gibi semptomlar birden ortaya çıkmış.

Soe büyürken regl, doğurganlık ve menopozla ilgili konuşmaların yaygın olmadığını, bu yüzden ne beklemesi gerektiğini öğrenemediğini, üniversite arkadaşlarının onun deneyimlerini anlayamadığını söylüyor:

"Başıma gelen her şeyi hep yaşlı insanlarla ilişkilendirdim... Sanki hayatımın büyük bir bölümünü atlamışım gibi hissettim." 

Hormon tedavisi belirli kanser türleri için uygun olmasa da, Soe için güvenli olan bir biçimini almaya başladığında semptomları düzeldi. 

O zamandan beri de her şeyin yolunda olduğunu, hormon tedavisine devam etmenin yanı sıra, yürüyüşe çıkmak ve sıcak içeceklerden kaçınmak gibi başka önlemler aldığını, ama bu süreçte kendisine semptomlarıyla başa çıkma konusunda daha önce tavsiye verilmiş olması gerektiğini söylüyor.

https://www.youtube.com/watch?v=CO6avnecF_c&ab_channel=BBCNewsT%C3%BCrk%C3%A7e

Dr. Nighat Arif'in sosyal medya hesapları benzer deneyimler yaşamış kadınların mesajlarıyla dolu. Sağlık çalışanları arasında "menopoz bakımının nüanslarının daha iyi anlaşılması" çağrısında bulunuyor ve her yaştan kadının bu konudaki "tabuları yıkmasını" istiyor:

"Lütfen hayatınızdaki kadınlarla konuşun... Bu konuşmayı annenizle, büyükannenizle, teyzelerinizle, kuzenlerinizle, en yakın arkadaşınızla yapın. Bu utanılacak bir şey değil, onların yaşadıklarından ders çıkarın."

Dr. Arif, semptomlar konusunda farkındalığın artması nedeniyle artık daha fazla kadına erken yumurtaIık yetmezliği teşhisi konulduğunu, ancak teşhis konulmasının hala uzun zaman alabileceğini söylüyor.

Tedavi edilmediği takdirde bu rahatsızlık kadınların kemik, kalp ve ruh sağlığı üzerinde uzun vadeli etkileri olabilir.

Dr. Arif muayenehanesinde, ağrılı seks ve libido kaybı gibi bu rahatsızlığın nadiren tartışılan diğer sonuçlarına da tanık olduğunu söylüyor.

23 yaşındaki Elspeth Wilson bu durumu çok iyi anlıyor. Henüz 15 yaşındayken erken yumurtalık yetmezliği teşhisi konulan Elspeth, "Biriyle ilişkiniz varsa onu sevdiğinizi göstermek istiyorsunuz, ama vücudunuz bunu kabul etmiyor ve bazı şeyler sizi rahatsız ediyor" diyor:

"Beni hayal kırıklığına uğratan şey, doktorların bunun bir sorun olabileceğini hiç söylememiş olması."

Elspeth iş hayatına başladığında da zorluk yaşadığını ve rahatsızlığının beyin sisine yol açabildiğini söylüyor.

Benzer durumdaki kadınlardan oluşan bir WhatsApp grubunda teselli bulduğunu ve grup sohbetlerinde hiçbir şeyin aşırı görülmediğini anlatıyor:

"Bu soruları sorabileceğiniz ve içinizi dökebileceğiniz bir alana sahip olmak güven verici... Eğer bu konuda utanç duymayacağınız bir şekilde konuşabiliyorsanız, her şey çok daha kolay oluyor."

Kansere bağlı menopoz yaşayan genç kadınlar için çevrimiçi bir destek grubuna katılan Noe da aynı fikirde. "Onaylandığımı hissettim" diyor.

Bu, Emma'nın da zaman içinde öğrendiği bir ders olmuş.

Yıllarca teşhisinin acısını bastırmaya çalıştıktan sonra deneyimleri hakkında daha açık bir şekilde konuşmaya başlayan Emma, "Teşhisim ne olursa olsun, ben hala bendim... Teşhisimden daha fazlasıydım... Bu öğrenmem gereken büyük bir dersti" diyor.

Şimdi 34 yaşında ve gelecekte çocuk sahibi olabileceğini, ama yumurta bağışı ve IVF çok üzücü olabileceği için önümüzdeki birkaç yıl içinde evlat edinebileceğini söylüyor.

Arada bir kuaförde "Make Menopause Matter" (Menopoz Önemli Olsun) yazılı tişörtüyle gidiyor.

Onun menopoz için çok genç olduğu yorumunu yapan müşterilerine bilgi verdiğini ve 30 dakika içinde menopoz hakkında tüm hayatları boyunca öğrendiklerinden daha fazlasını öğrendiklerini söylediklerini aktarıyor.