Yılmaz Büyükerşen’den ‘Zamanı Durduran Saat’... Emin Adnan’ın yazısı

Fotoğraflar: VEDAT ARIK

Kitabın adı Zamanı Durduran Saat (Doğan Kitap). İçeriği Yılmaz Büyükerşen’le yapılan nehir söyleşi. Kitap 510 sayfa, ayrıca geniş bir dizin de var. Bu kitap klasik bir nehir söyleşiyi aşıyor. Bu önemli söyleşiyi Cemalettin N. Taşcı gerçekleştirmiş.

Bu kitap, özellikle 1960 sonrasından bugünlere modern Eskişehir’in yaratılış öyküsü ve tarihidir. Bu kitapta bir İktisadi Ticari akademisinden iki üniversite yaratılmasının ve kırsaldaki Eskişehir’den çağdaş bir kenti yeniden yaratmanın öyküsü veriliyor. Modern Eskişehir’in yaratılmasını ve olağanüstü bir yönetici Yılmaz Büyükerşen’in yaşam öyküsünü bir roman tadında okuyorsunuz.

Türkçesi varken yabancı kelime kullanmayı hiç sevmem. Hatta bunu bir “ukalalık”, bir “bilgiçlik” sayarım. Ama Büyükerşen için bundan vazgeçiyorum; o tam bir “vizyoner”.

Vizyoner, geçmişle ve şimdiki zamanla sınırlı kalmayıp planlama ile hedefleri zorlayan geleceğe yönelik kişi demektir. İleriyi gören, ileriyi düşleyen ve ileriyi planlayan ve gerçekleştiren kişidir.

KÖKLER

Büyükerşen anne ve baba tarafından göçmen olan bir aileden geliyor. Baba Kırım Tatarı, anne tarafı Bulgaristan göçmeni... Büyükerşen yaşamının her aşamasını elde ettiği her başarıyı ve makamı gayreti, çalışkanlığı, azmi ve tırnaklarıyla kazanmış.

Büyükerşen yaşama önce genç bir karikatürist ve bir gazeteci olarak başlamış. Daha sonra üniversite öğretim üyeliği, Akademi Başkanlığı, Üniversite Rektörlüğü, Radyo Televizyon Kurumu Başkanlığı görevlerinde bulunmuş. Son olarak 23 yıldır kesintisiz Eskişehir Belediye Başkanı.

İLKLER

Büyükerşen bir bakıma ilkleri yaratan bir öncü liderdir. Eskişehir İktisadi Ticari İlimler Akademisi’nden başlayan yaşam mücadelesi, ilk açık öğretim sistemi, ilk iletişim bilimleri fakültesi ilk sinema ve televizyon okulu, ilk sivil havacılık okulu, ilk matbaacılık okulu ile devam ediyor...

Bir akademiden iki üniversitenin yaratılması, sadece bu olay olağanüstü bir başarıdır. Ama Büyükerşen için bu bir başlangıçtır.

Üniversite rektörlüğü sırasında bir üniversitenin ilk hava alanının yaratılması da ilginçtir.

SİYASAL YAŞAM

Büyükerşen 62 yaşında üniversite hocalığı, rektörlük, RTÜK Başkanlığı’ndan sonra yepyeni bir yaşamla karşılaştı. Ecevit, kendisine Eskişehir Belediye Başkanlığı önerdi, “Modern bir üniversite yaptın, şimdi de bir kent yap” dedi.

Büyükerşen 1999’da, Eskişehir Belediye Başkanlığı’na aday oldu. Seçimlere girdiğinde temel kampanya sloganı şuydu: “21.yüzyılda Eskişehir’i yeniden büyük Eskişehir yapmak için”.

1999’dan bugüne 23 yıldır Eskişehir değişiyor, temel kültürel yapı korunuyor, eski binalar restore ediliyor... Eskişehir bir müzeler kenti oluyor (Kuvayı Milliye Müzesi, Mumya Müzeyi, Odunpazarı Modern Müzesi gibi...). Eskişehir Orta Anadolu’da bir kültür başkenti oluyor.

Eskişehir “büyükşehir” ve çağdaş bir kent. Küçük bir bozkır kentinden 3 üniversitenin olduğu ve 65 bin öğrencinin bulunduğu, eski eserlerin restore edildiği; spor salonlarının, kültür parklarının, kültür merkezlerinin, tiyatroların, konser salonlarının olduğu bir çağdaş kent doğuyor.

Geniş ve yeşil parklar, çocuk oyun yerleri ve Venedik’te gondollarla gezi yapıldığı gibi Porsuk çayının düzenlenmesi ve Porsuk çayında modern bir plajın oluşturulması...

PLANLAYICI

Kitapta bir planlayıcının bir kamu yöneticisinin kararları ve uygulamalarının ayrıntıları öykü tadında veriliyor.

23 yıllık belediye başkanlığında hayal ettiği projeyi önce planlayan, sonra gerçeklere oturtan ve somut olarak gerçekleştiren bir öncü yönetici ortaya çıkıyor.

Milli Mücadele’de Batı Cephesi Komutanı İsmet İnönü’nün karargâh olarak kullandığı yıkık ev restore edilerek çağdaş bir Kuvayı Milliye Müzesi yapılıyor.

Odunpazarı Modern Müzesi çok etkili Japon mimar Kengo Kuma’nın kentin dokusuna uygun, yerel mimari ile Japon mimarisini harmanlayarak dünya ölçeğinde bir müze kazandırmış.

KAMU YÖNETİMİ BİLİMİ

Bu kitap bir yaşam öyküsüdür. Birçok zor projenin nasıl planlanıp nasıl gerçekleştirildiğinin anlatıldığı, için de kamu yönetimi fakültelerinde “case study” (örnek olay) olarak okutulmalıdır.

Bu kitapta birçok projenin aşamaları var. Önce hayal etme, ardından planlama, ardından projenin gerçekleştirilmesi aşamaları ele alınıyor. Kanımca işte bu nedenle, yönetim bilimi fakültelerinde (kamu ve işletme) ders kitabı olarak okutulmalıdır.

Bu kitap, Anadolu bozkırında anne ve baba tarafından fakir bir göçmen ailenin çocuğunun olağanüstü başarılarının öyküsüdür.

Cumhuriyet’in ilk 10 yılında doğan Büyükerşen, devlet okullarında okudu, yetişti. Aslında o, Cumhuriyet’in ürünüdür. Yaptıklarıyla, Cumhuriyet’e ve Atatürk’e olan borcunu ödeyen bir aydın olarak ortaya çıkıyor.

Özdemir İnce, Eskişehir’deki gelişmeleri anlattığı “Ütopya ve Gerçek: Eskişehir” başlığını taşıyan yazısında (Cumhuriyet, 17 Nisan 2022) şöyle diyor:

“Eskişehir, AKP aklının bin yıl ötesinde çağının çağdaşı bir kent. Türkiye için bir model... Ölmeden Cumhuriyet’in kent ütopyasının gerçekleştirildiğini gördüm. Eskişehir’i görenler ya da göremeyenler, Eskişehir Müzesi’ni özümsemek ve tadına varmak için ‘Zamanı Durduran Saat’i okumalıdırlar. Bu kitap bir bakıma küçük bir bozkır kentinde hayalleri kurup, onları yaşam geçiren ve kent yaratan olağanüstü bir yöneticinin kendi ağzından öyküsüdür.”

Zamanı Durduran Saat / Yılmaz Büyükerşen, Cemalettin N. Taşcı / Doğan Kitap / 5. baskı (2018).