‘Ruhumun dili sözümün rengi’

Bizim evlerimizde halısı kilimi olmayan yoktur. Hatta göçerlerin çadırında bile kilimler serilidir! Anadolu’nun en simgesel ev eşyası halı. Bir zamanlar en önemli ihraç malımız, her turistin Kapalıçarşı’dan halı baktığı ve aldığı günler. El emeği, göz nuru Anadolu halıları, kilimleri, giderek yerini makine halısına bıraktı. Yine de Türkiye halı ihracatçısı ülkeler içinde önemli bir yerde. Kültür Sanat sayfasında ekonomiye girecek değilim. Bir halı belgeseli dolayısıyla konuya yanlamış bulunuyorum!

HAYALDİ GERÇEK OLDU

İstanbul Halı İhracatçıları Birliği (İHİB) tarafından hayata geçirilen ve TİM ve Ticaret Bakanlığı tarafından da desteklenen bir projeyle “Anadolu Halısı: Ruhumun Dili, Sözümün Rengi” belgeseli, Coşkun Aral ve ekibine emanet edilmiş. Araştırmacı yazar Belkıs Balpınar, eski halı uzmanı Udo Hirch ve Ali Rıza Tuna’nın da yer aldığı profesyonel danışmanların da yer aldığı bir kadro eşliğinde 21 il ve yüzlerce köy gezilmiş, 18 bin faal dokumacının motifleri incelenmiş. 20 kişilik görsel yönetmen, kameraman ve teknik ekiple 30 bin km yol yapılarak her bölgenin halıları ayrı ayrı çekilmiş. Çok büyük emek ve prodüksiyon ekibiyle ortaya 40’ar dakikalık üç bölümlü önemli bir belgesel çıkmış. Belgesel altı dile çevrilmiş.

HALI USTALARI GELDİ

Fişekhane’de yapılan gösterim büyük bir davetli kalabalığıyla gerçekleşti. TİM Başkanı İsmail Gülle, İHİB Yönetim Kurulu Başkanı Uğur Uysal, Ahmet Diler törenin ev sahipleriydi. Anadolu’dan gelmiş halı ustaları yörelerinin giysileri ve şiveleriyle törene renk kattı. Çanakkale Ayvacıklı hanımın söyledikleri ise çok alkış aldı, çok düşündürdü. Neden mi? Halı ustası bu sevimli hanım, Ahmet Diler’e bir ipek halı hediye etti. Üç ayı aşkın sürede dokunan bu halının ipeği, dokunurken kestiği için eli kanatırmış. Dokuyanın aldığı ücret ise günlük 30 TL! 100 günde dokusa 3 bin lira kazanıyor. “Buna devam etmemize imkân yok” dedi dokumacılar. Dolayısıyla Coşkun Aral ve ekibinin bu belgeseli hepten önem kazanıyor. Anadolu halılarının dünyaya tanıtılması bir yana, yakın zamanda üretilemeyeceğinden bir belge olarak mı kalacak? Fiyatı artırsan satılamıyor?

Coşkun Aral da bir anısını paylaştı: uzun yıllar önce Kapalıçarşı’da fotoğraf çekmek için dolaşırken Türkiye’de gezi için bulunan Anthony Quinn’e rastlıyor; meğer o da arkadaşıyla halı bakmaya gelmiş. Önce halıcıların yerini tarif etmiş, sonra da fotoğraflarını çekmiş. Özlem Gürses’in sunduğu programda konuşmalar uzadı gitti, herkesin söyleyecek çok sözü vardı. En sevindirici nokta ise belgeselin yurtiçi ve yurtdışı belgesel kanalları ve uçak içi eğlence sistemleri ile online platformlarda izleyicisiyle buluşacak olması. Böylece her birinin ayrı bir anlamı olan o motifler, renkler tanıtılırken önemli bir istihdam alanı da değerini bulacak ve kadınlarımıza gelir olacak. Çünkü birkaç istisna dışında halı dokumacılığı sabır işi ve kadınların tekelinde.