Piraye’ye, ‘Memleketimden İnsan Manzaraları’

Nâzım Hikmet, kitabın önsözünde şöyle diyor: “İnsan Manzaraları’nı 1939 yılında Bursa Hapishanesi’nde yazmaya başladım. İnsan Manzaraları’nda, şiirin birkaç sözle çok şey söyleyebilme olanaklarından yararlandım. Kimi zaman şiire çok yaklaştım. Kimi zamansa çıplak bir nesir olarak kaldı yazdıklarım. Tiyatro ve sinemanın olanaklarından yararlandım destanımı yazarken. İşte böyle sayın okurlarım. Son olarak bir şey daha söyleyeceğim: İnsan Manzaraları’nda kimi zaman beş dizede, kimi zaman bütün bu üç kitap boyunca anlatılan insanların hiç değilse yarısı, yaşamlarına kişisel olarak tanık olduğum kimseler; diğer yarısı benim imgelemimin kahramanlarıdır.”

Nâzım Hikmet’in “Memleketimden İnsan Manzaraları” Piraye’ye yazılmış bir şiirle başlar:

“Hatice, Piraye, Pirayende

Doğum yeri neresi,

kaç yaşında,

sormadım,

düşünmedim,

bilmiyorum.

Dünyanın en iyi kadını,

dünyanın en güzel kadını.

Benim karım.

Bu bahiste

realite umrumda değil 939’da İstanbul’da tevkifanede başlanıp ....................biten bu kitap ona ithaf edilmiştir.”

İnsanı, insana, insanca anlatmak. Hasretle geçmiş bir ömür. Aşkları vatan sevgisi.

Her tanıdığı hayatı, kendi yaşar gibi hissetmesi miydi onu büyük şair yapan? Bilmem ama yazdığı şiirlerin her kelimesi bizden, içten, hayattan, insandan... 

Ömrü boyunca hasret kaldığı memleketini ve memleketinden insanları anlattı şiirlerinde.

Nâzım Hikmet'i anlatmak için önce anlamak gerekir.  

Rutkay Aziz, şairin ustalık eseri olarak adlandırılan “Memleketimden İnsan Manzaraları” adlı yapıtını sahneye uyarladı.

Aynı zamanda da yönettiği oyun uzun bir süredir sahneleniyor. 

Usta, oyunda; halkın içinden insanları umutlarıyla, düşünceleriyle, yaşadıklarıyla anlatmış. Rutkay Aziz'de tam olarak bunlara vurgu yaparak sahneliyor oyunu. 

Oyunun sonunda salona yansıtılan “Güneşli Günler Göreceğiz Çocuklar” yazısı ve Nâzım Hikmet portresi seyirciler tarafından dakikalarca alkışlandı.

Oyun, 1939'da Haydarpaşa basamaklarında başlıyor. İşsizlik, açlık ve savaş gibi hem ülke hem dünya sorunlarını tartışarak yarınlara umutla bakan hikâye: “Memleketimden İnsan Manzaraları” yapıtına sadık kalmış Rutkay Aziz.

Halil karekterini canlandıran Rutkay Aziz, bir anlatıcıyla, bağlıyor olayları.

Eserin birinci bölümü İstanbul’da, Haydarpaşa Garı’nda 1941 yılında başlar. 15.45’te Eskişehir’e hareket eden trenin 510 numaralı üçüncü mevki vagonunda 18.38’de Ankara’ya ulaşılana kadar devam eder. Vagonun yolcuları sıradan köylü, asker, işçi ve tutsaklar.

İkinci bölüm, başka bir trenin yine Haydarpaşa Garı’ndan hareket edecek olan yolcularını ele alır. Bu sefer yolcular siyasetçi, diplomat, tüccar, fabrika sahipleri...

Üçüncü bölüm ise hapishane ve hastanede geçiyor. Dördüncü kitap Sovyetler Birliği ve Fransa’da faşizme karşı direnenlere değiniyor.

Oyunda Rutkay Aziz'in yanı sıra Taner Barlas, Levend Yılmaz, Levent Ülgen, Özcan Alpar, Ebru Saçar, Ekin Aksu, Lütfi Can Bulut, Enes Sarı, Hale Algabri ve Öykü Eraslan rol alıyor. Oyunun Müzikleri Cahit Berkay'a, dekor tasarımı Barış Dinçel'e ait.