Hilmi Uran'ın 'Şark Raporu' yayımlandı

Cumhuriyet tarihimizin önemli belgelerinden biri olarak düşünülen rapor, dönemin Başbakanı Şükrü Saracoğlu için kaleme alındı ve ayrıca Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ye sunuldu. İsmet İnönü’ye sunulan raporun İçişleri Bakanlığı arşivinde olduğu düşünülüyor.

İrlandalı tarihçi Sean Patrick Smyth’in kütüphane kataloglarını titizlikle takip ederek bulduğu ve yayına hazırladığı bu eser, Türkiye’nin Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinin sosyo-ekonomik yapısını kapsamlı bir şekilde ele alıyor. 9 Aralık 1944 tarihli raporun İkinci Dünya Savaşı yıllarının (1939-1945) zor şartlarında Hilmi Uran'ın yaptığı bir dizi seyahatlerdeki gözlemleri ön plana çıkardığını görmekteyiz. Ayrıca Hilmi Uran'ın kendisi de hatıralarında bu raporun yaptığı seyahatlerinin sonucu olduğunu söylemiştir.

Smyth, bu bölgelerdeki nüfusu, etnik dağılımı, vergi ödemelerini ve doktor sayıları da içeren raporun sadece metnini sunmakla kalmayıp, dipnotlar ile eserin daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunuyor.

Smyth'e göre bu raporun önemi, bölgedeki mevcut sorunlara dair farkındalığı artırma ve bu sorunların çözümüne yönelik pratik, uygulanabilir öneriler sunmada yatmaktadır.

Özellikle eğitim ve altyapı yatırımlarının artırılması, ekonomik kalkınmanın desteklenmesi ve sosyal adaletin sağlanması, raporun önerdiği başlıca çözüm yolları arasındadır.

Rapor, bu önerileri sadece yerel yönetimlerin değil, ulusal hükûmetin de dikkate alması gereken stratejik önlemler olarak sunmaktadır. Yine bu bağlamda, bölge ekonomisinin canlandırılması tarım, hayvancılık ve sanayi alanlarında yapılacak yatırımlarla vurgulanmaktadır.

Ekonomik kalkınmanın bölge halkının yaşam standartlarını yükselteceğine ve uzun vadede bölgesel istikrarı sağlayacağına dikkat çekmektedir.

Bu kitapta Türkiye’nin Doğu politikasını şekillendiren temel unsurları ve tarihsel gelişimi anlamak isteyenler için vazgeçilmez bir kaynak olduğunu söyleyebiliriz.

Yarının Kültürü Kitaplığı’ndan bildirildiğine göre eser, özellikle tarih, siyaset ve sosyoloji ile ilgilenen geniş bir kitleye hitap ediyor.