‘Erhan Karaesmen’den Seçmeler’... Erdal Atabek’in yazısı...

HER YAZI BİR KÜLTÜR BELGESİ

Erhan Karaesmen, çok yönlü, seçkin bir Cumhuriyet aydını. İTÜ İnşaat Mühendisliğini bitirip mühendislik yaşamına atılıyor. Ancak mühendislik alanında ilerleyip alanının bir hocası olurken bilimin, sanatın her alanında yetkin bir donanımla gezinen bir yaşam ustası.

Seçmeler kitabı, Cumhuriyet gazetesinde, Bilim ve Teknoloji dergisinde, Hürriyet’in Gösteri dergisinde ve diğer yayın organlarında yayımlanmış yazıların derlemesi.

Kitap, özetlenemeyecek kadar önemli bir kültür seçkisi. Müzikle ilgili yazılardan öteki sayfalara geçemiyorum. Stravinski’nin Bahar Ayini’ni yazıyor. Kompozitörler, senfoniler, konserler, solistler arka arkaya bir müzik galerisinde geçiyorlar.

Yalnız klasik müzik değil elbette. Joan Baez’in İstanbul’a gelişinde ona sorduğu U2 sorusu, ayrı bir önem kazanıyor. Tülay German ve Burçak Tarlası yeniden sesleniyor. Kendi kültürümüzün müziğini de dinliyoruz.

Orkestra şefliği yeniden gündeme geliyor. Benim de hayran olduğum orkestra olgusu, çeşitli çalgıların ayrı seslerinin birleşmesi, orkestra şefinin koreografisi... Hayranlık duyduğum şeflerin orkestrayı yönetmeleri...

Daniel Barenboim, Wilhelm Furtwaengler Herbert von Karajan gibi şefleri izlerken duyduğumuz heyecan... Dostum Rengim Gökmen yönetiminde Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası, Doğuş Çocuk Senfoni Orkestrası serüvenimiz...

Erhan Karaesmen, müzik gibi, spor gibi resimle de heykel ile de bir uzman yetkinliğiyle ilgileniyor. Resimle anlatılan dünya bizim ressamlarımız da kapsıyor, Picasso’nun Guernica’sını da, Goya’nın ‘şallı kadın’ını da.

Herkes dünya müzelerini gezer, resimleri seyreder, heykellerin önünde durur, kimi zaman kısa, kimi zaman uzun sürelerle izlenimler edinir. Ancak iş bu gezileri değerlendirmeye gelince gördüklerini, izlenimlerini anlatmak kolay değildir. Çünkü bu yapıtlar birer kültür üzerinde dururlar, anlamak ve anlatmak için o kültürü bilmek, özümsemiş olmak gerekir.

İşte Erhan Karaesmen’in özelliği burada.

Onun yorumları bu yapıtların arkasındaki kültürü de okuyana anlatıyor. Barselona’da Gaudi o kültürün bir parçası. Mimar Sinan’ın Selimiye’si de o dönem kültürünün yapıtı. Süleymaniye, Osmanlı İmparatorluğu’nun payitahtını yansıtan bir yapıt.

CUMHURİYET AYDINLARI

Erhan Karaesmen’i okurken gözümün önüne Doğan Kuban ve Bozkurt Güvenç geldi. Bu iki Cumhuriyet aydını da o çok yönlü, hümanist kültürün insanlarıydı. Her olayı, tarihteki bir konuyu ya da yaşanan güncel bir olayı kültür birikiminin prizmasından geçirir, okuyana, dinleyene sunarlardı.

Erhan Hoca tanıdığı insanlardan söz ederken de bir biyografi yazarlığının incelikleriyle tanıtmayı başarıyor. Biyografi, bir insanı yaşamının içinde, yetiştiği kültürün kodlarıyla anlamak, onu bir süreç olarak tanıyıp anlatmak ustalık isteyen bir iş.

Biyografi yazarlığı dendiği zaman hep aklıma Stefan Zweig gelir. Onun biyografileri aynı zamanda birer tarih anlatımıdır. Erhan Karaesmen’de de bu özellik var. Onu okurken, ‘keşke bazı kişilerin tam biyografisini onun gözünden okusaydık’ diye düşündüm. Eğer var da gözümden kaçmışsa bu eksikliği tamamlamaya hazırım.

Türkiye Cumhuriyeti işte bu aydınları yetiştirdi. Mustafa Kemal Atatürk’ün kurduğu yeni devlette görmek istediği toplum kültürü, Aydınlanma felsefesine dayanıyordu. İşte bu açık düşünceli, zengin kültürlü, toplum için yarar olmayı yaşamlarının anlamı sayan aydınlar kuşağı genç Cumhuriyet’in amacını gerçekleştiriyordu.

YA POLİTİKA?

Elbette politika. Erhan Karaesmen bir sırça köşk akademisyeni değil. Toplumun içinde, toplum olaylarını oluşturan koşulları, politikaları çok iyi biliyor, izliyor ve değerlendiriyor. Kitaptaki yazıların önemli bir bölümü ülkenin politik çalkantılarını yansıtıyor.

Ülke insanının durumunu, eğilimlerini, yaklaşımlarını bir toplumbilimci gözlemiyle görüyor ve yansıtıyor. Burada hem toplumu, hem bu toplumun insanının politikasını hem de bu politikanın yarattığı insanı görüyorsunuz.

Bu kitabı edinmenizi, okumanızı kesinlikle öneriyorum. Güçlenecek, bilgilenecek, daha önce okumamı olmanızı eksiklik sayacaksınız. Ben de eksiklerimi tamamlayacağım. Teşekkürler Erhan Karaesmen...

Erhan Karaesmen’den Seçmeler / TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Ankara Şubesi / 2022.