Yerdeniz Büyücüsü’nden veda

Her ne kadar kendisi belli türler içine hapsedilmekten yakınsa da, 22 Ocak’ta 88 yaşında hayata veda eden Ursula K. Le Guin’in ölümünü ajanslar “Bilim kurgu ve fantezi edebiyatının dev ismi hayatını kaybetti” cümlesi üzerinden duyurdu. Kendisine sorsanız “Ben romancı ve şairim” demeyi tercih ederdi şüphesiz. “Karanlığın Sol Eli”, “Mülksüzler”, “Sürgün Gezegeni”, “Yerdeniz” serisi gibi roman ve öyküleriyle çağına damga vuran 1929 California doğumlu Ursula Kroeber Le Guin, antropolog çift Alfred L. Kroeber ve Theodora Quinn Kroeber’in kızıydı. Öykü, deneme ve çocuk edebiyatı alanlarında da eserler veren, kitapları 40’tan fazla dile çevrilen ve milyonlarca satan Le Guin, yerleşik cinsiyetçi kalıplara meydan okuyan tarzıyla fantastik ve bilimkurgu yazınında kendine özgü bir üslup geliştirdi. Yazarlık kariyerine 1960’lı yıllarda başlayan Le Guin politika, çevre, cinsiyet, din, cinsellik ve etnografya konularını işlediği kitaplarında fütürüstük ve hayali alternatif dünyaları tasvir etti. 1969’da yayımlanan ve kendisine bilimkurgu dünyasının iki büyük ödülü olan Hugo ve Nebula ödüllerini kazandıran “Karanlığın Sol Eli”, insanların erkek ya da kadın olmadığı cinsiyetsiz Gethen dünyasında geçiyordu. Le Guin, mitoloji, fantezi ve bilimkurguya meraklı bir genç olarak hikâyelerin sürekli “Beyaz adamın dünyayı fethetmesi” etrafında döndüğü gerekçesiyle bilimkurgudan soğuduğunu anlatmıştı. Yine de yazın hayatının ileriki dönemlerinde güçlü ve özgün eserlerle adından söz ettirdi.

Ödüllü yazar

Le Guin, teknolojik gelişmelerin değil, politika, toplumbilim ve psikolojinin öne çıktığı ve alternatif toplum biçimlerinin sorgulandığı bilimkurgu yaklaşımının en önemli temsilcilerindendi. Eserleri arasında özellikle “Yerdeniz Üçlemesi” ya da sonradan eklenen dördüncü ve beşinci kitapla “Yerdeniz Beşlemesi” çok ciddi hayran kitlesine ulaşmıştır. Bu serinin 3. romanı olan “En Uzak Sahil” (The Farthest Shore) kitabıyla 1973 yılında Çocuk Kitapları için verilen ABD Ulusal Kitap Ödülü’nü kazandı. 1990 yılında yeniden Nebula ödülünü Tehanu ile kazanmıştır. 2014 yılında edebiyat dünyasının önemli payelerinden Ulusal Kitap Vakfı’nın Yaşamboyu Başarı Ödülü’nü alan Le Guin ödül konuşmasında şunları söylemişti: “Kitaplar sadece meta değildir. Kâr motivasyonu çoğunlukla sanatın hedefleriyle çatışma halindedir. Kapitalizmde yaşıyoruz, onun gücünden sakınılamaz gibi geliyor ama kralların kutsal iktidar hakları da öyleydi. Her türlü insan iktidarına karşı direnilebilir ve bu iktidar insanlar tarafından değiştirilebilir. Direniş ve değişim çoğu zaman sanatta başlar. Çoğu zaman bizim sanatımızda, kelimelerin sanatında. Bir yazar olarak uzun bir kariyerim oldu, iyi bir kariyerdi. Şimdi, onun sonuna geldiğimde Amerikan edebiyatının nehrin akıntısına kapılıp gittiğini görmek istemiyorum. Yazarlıkla ve yayıncılıkla yaşayan bizler, bu sürecin getirilerinden hak ettiğimiz payı talep etmeliyiz ama bizim güzel ödülümüz kâr değildir. Onun adı özgürlüktür.”

Ne dediler?

-Margaret Atwood: Çok, çok kederliyim... Ne büyük bir hayal gücü, ne güçlü ve ne keskin bir zekâ...

-NeIl GaIman: Ursula K. Le Guin’in öldüğünü yeni öğrendim. Sözcükleri hep bizimle olacak. Bazıları ruhuma yazılıdır. Muhteşem derecede komik ve iğneleyici bir kişi ve yazarların en derin ve zekisi olarak özleyeceğim onu.

-Stephen King: Ursula K. Le Guin, en büyüklerden biri, hayata veda etti. Sadece bir bilimkurgu yazarı değil, edebi bir ikonaydı. Yolu açık olsun.