Vekiller savaşının eli kanlı aktörleri

EL KAİDE: Küresel cihadın başlatıcısı

Pan-İslamcılık ya da halifeliğin yeniden canlandırılması temeline dayanan düşüncelerin yaşama geçirilmesi konusunda bugüne değin en başarılı olmuş örgüt kuşkusuz El Kaide’dir. Örgütün kurucusu Usame bin Ladin, zengin bir Suudi ailesine mensup, sonradan radikalleşmiş bir figürdü. El Kaide’nin 1988’de Afganistan’da kurulduğu, ülkedeki Sovyetler Birliği askerlerine karşı savaşan İslamcı grupları birleştirdiği biliniyor. Kuruluşundan on yıla yakın bir süre sonra tüm dünyayı sarsan eylemlere imza atan örgüt, 1998’de Kenya ve Tanzanya’daki ABD büyükelçiliklerine saldırılar gerçekleştirmiş, 2000 yılında Aden Körfezi’nde bir Amerikan destroyerini havaya uçurmuştu. Kuşkusuz eylemlerinin en büyüğü 11 Eylül 2001 tarihinde ABD’de gerçekleştirdiği eylemdi, ki bu eylemi ABD “küresel teröre karşı savaş” adı altında daha da saldırgan politikalar geliştirmenin bahanesi yapmıştır. Mayıs 2011’de ABD Özel Kuvvetleri, Pakistan’ın Abbottabad kentindeki bir evde saklanan Usame bin Ladin’i öldürünce, örgütün liderliğini bin Ladin’in en yakın arkadaşı Ayman el- Zawahiri üstlendi. Hâlâ da lider odur.

<haber-dikey:1142206,1140526>

Farklı El Kaide’ler var

Bu cümle tuhaf gelebilir ama tek bir El Kaide yok. Örneğin 2004 yılında Irak’ta yaygınlık kazanan El Kaide, “merkez” ile resmi bağları korurken, birçok yönden Usame Bin Ladin’in fikirlerine ters düştüğü için bağımsız bir politika izledi. Benzeri bir gelişme Mağrip El Kaidesi ile Afrika El Kaidesi’nde de görüldü. Yazmaya sayfalar yetmez bu örgütü. Bu kadar bir anımsatmayla yetineyim.

Kim destekliyor?

Kurulduğunda aslında Suudi Arabistan’ın da destek verdiği iddiaları vardı. Bununda herhalde Bin Ladin’in Suudi olmasıyla bir ilgisi var. Herkesin üzerinde hemfikir olunan konu Katar’ın El Kaide’ye resmi ya da gayriresmi olarak destek verdiği. Birçok Katarlı El Kaide’yi finanse etmekle suçlanıyor. Katar vatandaşı ve İsviçre merkezli sivil toplum örgütü (NGO) Alkarama’nın kurucusu Abd El- Rahman el Nuaimi adlı aktivist için de El Kaide desteçisidir diyen var. En ciddi iddia ise Katar’ın El Kaide’yi kuruluşu Jabhat al-Nusra aracılığıyla finanse ettiği iddiası. Bu Körfez ülkesinin 2013’ten bu yana El Nusra’yı finanse ettiği kaydediliyor.

HİZBULL AH: Esad’ı destekleyen örgüt

1982 yılında, iç savaş sırasında Şeyh Seyid’in Muhammed Hüseyin Fadlallah’ı tarafından kuruldu. Hizbullah günümüzde kendisini Lübnan’ın savunma sisteminin bir parçası olarak tanımlıyor. Suriye krizinin başlamasıyla birlikte Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın yanında yer alıyor. Hizbullah, İslami devrimi ihraç etme fikirleriyle bağlantılı bir örgüt olarak değerlendirildi. Örgütün liderliğini El-Seyyid Hasan Nasrallah yapıyor.

Kim destekliyor?

Hizbullah’ın en büyük destekçisi İran. İran bu desteği reddetmiyor.

EL NUSRA: Kilit aktör

El Nusra Cephesi, yeni adıyla Şam Halkını Destekleme Cephesi, Suriye’deki cihatçı örgütler arasında en önemli aktörlerden biri durumunda. Suriye’de Eylül 2011’de faaliyete geçse de Irak El Kaidesi adıyla Irak’ta 2003’de kuruldu. El Nusra’nın da uzun vadeli temel hedefi Hilafet’i yeniden kurmak. Yerel topluluklarla bütünleşmek, onların lehine olacak çalışmalar yapmak örgütün stratejisini oluşturuyor. Liderliğini Ebu Muhammed el-Julani’nin yaptığı örgütün istihbaratının çok güçlü olduğu biliniyor. Örgütün kuruluş yıllarında 5 bine yakın savaşçısı vardı. Destekçi sayısı da hükümet birimleri ile askeri üslere düzenlediği saldırılardan sonra hızla arttı.

Kim destekliyor?

Uluslararası Terörle Mücadele Konsorsiyumu’na (CATF) göre örgütü Katar destekliyor. Konuyla ilgili açıklamalara göre Katar, örgütün kaçırdığı Katar vatandaşlarına fidye ödeme kılıfı altında parasal destek sağlıyor.

Müslüman Kardeşler

1920’lerin sonlarında grubun kuruluşu, örgütün ideolojik temelini atan, ana hedefi de Mısır’da bir İslam devletinin kurulması olan Hasan el-Banna ile bağlantılı. Diğer birçok cihatçıdan farklı olarak MK, Batı’yı bir savaş alanı olarak görmüyor. Kuruluşunda, İslam’da farklı hukuk anlayışlarını temsil eden dini medrese El-Ezher’in önde gelen üyeleri de vardır. Zaman zaman yasadışı zaman yarı yasal olarak faaliyetini sürdüren MK, Hüsnü Mübarek rejiminin yıkılmasından sonra, üyesi Muhammed Mursi’yi cumhurbaşkanı seçtirmeyi başardı. Ancak Mursi, ordu tarafından devrilince hareket yeniden sessizliğe gömüldü, yöneticileri tutuklandı.

Kim destekliyor?

Tuhaf gelecek, Müslüman Kardeşler destekli Muhammed Mursi’yi devirdiği için Mısır’a para yağdıran Suudi Arabistan aslında bu örgütün en büyük destekçisi oldu bir zamanlar. Günümüzde ise bu örgütü Katar ve Türkiye açıkça destekliyor.

Hamas : Hedef tek devlet

Hamas, (Harakat el-Muqawamah el-İslamiyye - İslami Direniş Hareketi) 15 Aralık 1987’de Filistin’deki Müslüman Kardeşler’in bir kolu olarak kuruldu. 2007 yılında Gazze Şeridi’nde seçimlerle iktidara geldi. Halen bölgeyi Hamas yönetiyor. İlk İntifada’da öne çıkan örgüt ilk kuruluş yıllarında silahlı eyleler gerçekleştiriyordu. Şimdi bu saldırıları Hamas’ın askeri kolu olan İzzeddin El Kassam Tugayları sürdürüyor. Hamas’ın da kurucuları Müslüman Kardeşler sempatizanları. Hareketin ilk lideri, tekerlekli sandalyesindeki fotoğraflarıyla bildiğimiz Şeyh Ahmed İsmail Yassin idi. Ocak 2006’da bir seçim daha kazanan örgüt uluslararası yükümlülükleri kabul etmediği için resmi olarak kabul edilmiyor.

Kim destekliyor?

ABD Dışişleri Bakanlığı’na göre örgüt yurtdışında yaşayan Filistinliler, İran ve Arap ülkelerinden gelen yardımlarla finanse ediliyor. Türkiye de örgütün destekçilerinden.

IŞİD: Tevhid ve Cihat’tan İslam Devleti’ne

Sadece ele geçirdiği bölgelerdeki inanılmaz vahşetiyle değil, El Kaide’nin bile asla yakalayamadığı popülaritesi ile tüm dünyanın adını duyduğu Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) 2000 yılında Ürdünlü Ebu Musab el Zerkavi tarafından temelleri atılmış bir örgüt. Dünyanın hemen hemen her ülkesinden cihatçılar için adeta bir çekim merkezi olan, şimdiki adını almadan önce tam beş kez isim değiştiren IŞİD, Tevhid ve Cihad adıyla kuruluşundan 16 yıl sonra, 2014 yılında halifelik ilan etti. IŞİD’e gelinceye kadar kendisini halife ilan eden kimi cihatçılar da olmuştu, Taliban lideri Molla Ömer gibi. Ancak çeşitli ülkelerden aldığı destekle, uzun bir süre geniş bir bölgede hâkimiyet kuran IŞİD, neredeyse “devletleşmiş” bir yapı olarak diğer halifelik iddiasındaki örgütlerden ciddi olarak ayrılmakta. Bir ara Libya’da denetimideki toprakları “devlet” olarak ilan da etmişti. Örgütün gelişmesi, büyümesi ABD askerlerinin 2011’de Irak’tan çekilmesiyle mümkün olmuştur. ABD’nin Irak’a müdahalesiyle Saddam Hüseyin’i devirmesinden sonra ülkedeki İslamcı örgütleri büyüten önemli bir gelişme oldu. Bu ABD’nin en büyük yanlışlarından biri olarak değerlendiriliyor. Söz verdiği gibi ülkede demokrasiyi inşa edemeyen ABD, Şii çoğunluğun etkili olduğu başlangıç sürecinde Sünnilerin marijinalleşmesine yol açan politikalar izledi. Şii Nuri el Maliki başkanlığındaki ABD destekli Birlik Hükümeti kurması bunlardan biri. Irak’tan tüm güçlerini çekmeye hazırlandığı sırada, önde gelen Sünni politikacı Tarık Haşimi “terörizm” suçlamasıyla tutuklandığında parlamentodaki Sünni blok hükümeti de meclisi boykot etti. “Arap Baharı” rüzgârlarının esmeye başladığı dönemde, 2013 Nisan’ında Sünni bölgelerle Bağdat’ta büyük protesto gösterileri gerçekleşti. Kerkük yakınlarındaki Havice’de yönetim karşıtı Sünnilerin protestosuna hükümet güçlerince yapılan müdahale 50 kişinin ölümüne yol açtı. Ülke bu tarihten başlayarak büyük bir mezhep savaşının içine girmiş oldu. İleride tam anlamıyla gündemi işgal edecek olan IŞİD’in Sünnilerin hoşnutsuzluğunu değerlendirerek ülkede güç kazanmasının en önemli nedenlerinden biri de budur.

Kim destekliyor?

Herkesin karşı olduğunu söylediği IŞİD’i, duruma göre hemen hemen bölgedeki her ülke destekliyor. Bunlar arasında adı en çok geçen ülke Suudi Arabistan.

- BİTTİ -