Vanlı iş ve huzur istiyor

Van Havalimanı’nda Umut Oran, CHP Van İl Başkanı Mehmet Kurukçu ve diğer ilçe başkanları ile sohbet ettik.

Van da daha önce gidip izlenimlerimizi aktardığımız Mardin ve Diyarbakır gibi sonucu önceden belli kentlerimiz arasında. HDP açık ara önde gidiyor. Bir çekişme olmayacağı aşikâr. Dolayısıyla bizim bu kentlerdeki gözlemlerimiz biraz da oradaki değişimi, insanların yaşamlarını, siyasetten beklentilerini aktarmak amaçlı. Bu önemli, çünkü oradaki en küçük bir değişim rüzgârı bile bütün Türkiye’yi yakından ilgilendiriyor.

Diğer doğu ve güneydoğu illeri gibi Van da göç veriyor ve köylerden göç alıyor. Tıpkı “Korucu olmayı reddettiğimiz için ailem Bursa’ya göç etti. Ailemin orada 2 bini aşkın oyu var” diyen Fahrettin Bey gibi. Bir diğer önemli unsur da yine Türkiye’nin birçok bölgesinde olduğu gibi, (ama burada biraz daha fazla) insanların konuştuktan sonra “Aman benim adımı geçirmeyin yazınızda” demeleri. Oluşturulan baskı ve korku ile yönetme ortamında işlerini kaybetme ve dışlanma kaygılarını anlıyor, saygı gösteriyoruz. Van’ın da diğer 2 kent gibi özelliği son 3 senedir kayyım tarafından yönetiliyor olması.

Van’ın en temel 2 sorunu var:

1- Huzur

2- İş, aş

Türkiye’nin gelişmişlik sıralamasında ya en son ya da sondan bir önceki sırada. Resmi işsizlik yüzde 26 ama yüzde 75’lerde olduğu söyleniyor. 400 kişilik bir işe 60 bin kişinin başvurması da bunu doğruluyor. Van merkez 600 bin nüfus ilçelerle birlikte 1 milyon 600 bini buluyor.

En büyük sorun işsizlik

Van’a geldiğimiz gün hem Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan hem de TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu geleceği için Van AKP heyeti hemen hemen tam kadro Ferit Melen Havaalanı’ndaydı. İlk konuşmayı havaalanında AKP’nin Van Büyükşehir Belediyesi başkan adayı Necdet Takva ile yapıyoruz. Takva Van Ticaret ve Sanayi Odasının eski başkanı. ‘Ben hiçbir talepte bulunmadım adaylık için. Sayın Cumhurbaşkanı aradı, gel şehrine halkına sahip çık’ dedi. 6 aday adayı vardı ama şimdi hepsi benim yanımda” diyor.

Özlem Yüzak-Necdek Takva-Orhan Bursalı 

Takva, Van’ın en büyük sorununu işsizlik olarak görüyor. “Genç işsizlik Türkiye ortalamasının üzerinde, kamu ve özel sektör işbirliği ile bu sorunu çözeceğiz. Van ve civarında 1.5 milyon dekar işlenmemiş arazi var. Hepsini değerlendireceğiz” diyor. Takva’ya AKP’nin ve özellikle de Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Kürtlere yönelik kutuplaştırıcı söylemini değerlendirmesini sorduğumuzda dürüstlükle “Cumhurbaşkanı’nın kutuplaştırıcı söylemininin yumuşaması lazım. Bu söylem Türkiye’de kırılmalar yaşatıyor” diyor.

Peki, şansı var mı Takva’nın? Belli ki ailesi HDP’ye yakın olduğu belirtilen Takva’nın işi çok da kolay değil. Konuştuklarımız “AKP’li biri ‘o zaten HDP’ye yakın bir isim’ benim adayım değil ki diye vermez” diyorlar.

Zaten eşit bir seçim değil. Bir yandan devletin tüm kaynaklarının seçim sürecinde iktidar partisi tarafından kullanılması, öte yandan tehdit ve baskılar. Konuştuklarımız, “Kaymakam köy korucularını çağırıp ben sizin ailenizde kaç kişi olduğunu biliyorum oylarınızı ona göre verin, diye tehdit ediyor. Köy muhtarları vasıtasıyla para, gıda yardımları dağıtılıyor. Baskı hayli fazla” diyorlar.

Yine isim vermeden aktaralım: “Gürpınar’da kayıtlı 13 bin çiftçi var. Devlet mazot parası veriyor. Çiftçi dosyasını hazırlıyor. Nerede neyi ne kadar ekip biçtiğini beyan etmek zorunda. Ama ya beyan ettiği kadar ekip biçmiyor ya hiç bir şey ekmiyor. Tarım ilçe Müdürlüğü’ne götürüyor dosyayı. Dosyanın arasına da 300 lira sıkıştırıyor. Ve onaylatıyor mazot, gübre vs parasını cebine atıyor. Şöyle bir hesap edin 13 bin işçinin en az yarısından 300 tl toplandığını, ne eder?”

Seçime katılım azalabilir

Geçen seçimde Van halkının yüzde 83’ü sandığa gitmiş. Bu sefer bu oranın yüzde 60’lara kadar inebileceği dillendiriliyor. 13 ilçesi var Van’ın. Erciş’te MHP tabanı çok fazla, bu yüzden AKP alabilir deniliyor. Keza Tuşba ve AKP milletvekili Gülsen Orhan’ın memleketi olmasından dolayı Bahçesaray da.. Gevaş ise ortada. Çünkü bir önceki seçimde sadece 7 oy ile AKP almış. Başkale, Çaldıran, Çatak, Edremit, Gürpınar, İpekyolu, Muradiye, Saray, Özalp ilçeleri ise HDP’nin kaleleri. Van’da uzun zamandan beri bir olay yaşanmadı. Konuştuklarımız son 3 yıl içinde PKK sempatizanlığının azaldığını belirtiyorlar. “Şiddet, ölümler vs. PKK’nin her eylemi milliyetçiliği artırıyor ve AKP’ye yarıyor. Millet bunu artık fark ediyor. Şehitler geldikçe, örgüt de itibarsızlaşıyor” diyenlerin sayısının hayli arttığı belirtiliyor.

Yine isim vermeden bir işadamının ağzından aktaralım: “Evet, PKK’nin topladığı haraçların yanı sıra haraççı simsarlar da türemişti. Örgüt adına işadamlarından paralar toplanıyor ama onlar birileri arasında bölüştürülüyordu. Haraç toplayanların hiçbiri yargılanmadı. Devlet destekli yapıldı her şey. Ve artık o kadar yılmışlardı bu haraç işlerinden, bir dönem işadamlarının hiçbiri Van’a giremedi. Bursa, Antep gibi kentlere yerleştiler.

CHP’nin bölgede ağırlığı yok ama...

Van’a gittiğimiz uçakta eski CHP milletvekili Umut Oran da var. Oran, adım adım Türkiye’nin her yerini sürekli dolaşan, insanları gerçekten dinleyen çözüm üretmeye çalışan farklı bir siyasetçi. Bunu milletvekili olmamasına karşın, vazgeçmeden düzenli yapıyor. Uçaktan inince önce Oran ve onu karşılamaya gelen CHP Van İl Başkanı Mehmet Kurukçu ve diğer ilçe başkanları ile sohbet ediyoruz. Kurukçu, “AKP döneminde bugüne kadar gelen bakanların hepsi de aynı vaatleri verdiler. Spor stadyumu, çevre yolu ve otogar... Yıllardır aynı şeyi söylüyorlar ama asla yapılmıyor” derken, Umut Oran, CHP açısından Rize ile karşılaştırma yaparak tespitlerini aktardı: CHP açısından Rize ile burası ile arasında fark yok; ikisi de iyi bir çalışma ile oylarını artırabilir. Rize’de de büyük işsizlik var. AKP hiçbir şey yapmadan çözüm üretmeden oy alıyor. HDP de Van da çözüm üretemiyor. Bizim CHP olarak burası için de hayallerimiz olmalı. Çözüm üretebiliriz; ne yapmalıyız bunu tartışmalıyız.

Van’da genel olarak HDP oyları yüzde 60’ya yakın, AKP’ninki yüzde 30 civarında. Kalan yüzde 10 ise diğer partiler arasında dağılıyor. CHP’nin bölgede ağırlığı yok, ama eskiden en azından 1-2 milletvekili çıkarmış bir parti olduğunu da hatırlatalım. İlçe başkanlarından birisi “1 Kasım genel seçimlerinde CHP 7 bin oy aldı. 24 Haziran seçimlerinde 2’ye katladı. Muharrem İnce dalgası sürse ve cumhurbaşkanı seçilse idi bu seçimlerde 100 bin oya çıkardı” diyor.

Bir diğeri ise “10 yıl öncesine kadar bölgede CHP’ye din düşmanı, Kürt düşmanı deniyordu. Deprem sonrası CHP’den gelen heyetlerin milletvekillerinin sayısı artıkça ve Van’a sahip çıktıkça parti daha görünür oldu” diyor.

2014 yerel seçimlerinde AKP 165 bin, HDP 335 bin oy aldı. 40 bin oy ile milletvekili çıkıyor. Van’ın Merkez İlçesi olan İpekyolu CHP Kurucu Başkanı Hayrullah Irak “CHP önce çuvaldızı kendine batırmalı” diyor. Evet çok çalışmalı tıpkı bir muhtar gibi. Sonuçta 1 milyon 600 bin nüfus. Yolsuzlukların,§ rüşvetin üzerine gidebilmeli, ekonomik krizi kendi açısından fırsata çevirmeli. Ve ekliyor “ama önce iddia sahibi olanlar partiyi yönetmeli”.

Temel mücadelemiz yolsuzluk olacak

Gelir kaynağı tarım ve hayvancılık idi ama bildiğiniz gibi o da can çekişiyor. Belki kentin tek yüzünü güldüren unsur İranlı turistler, ama gerek burada enflasyon yüzünden fiyatların artmasından gerekse İran’daki ekonomik krizden dolayı gelen İranlı turist sayısında da düşüş yaşandığı söyleniyor. Gelip de Van’dan ev satın alan, iş kuran, eğlence mekânı, restoran açan pek çok İranlı olduğu söyleniyor. TIR’larla soğanlar ve demir geliyor İran’dan.

Eski Van Ticaret Borsası Başkanı Feridun Irak ile sohbet ediyoruz: “Sınır ticaretinin önündeki engeller kaldırılmadıkça Van ekonomisinin düzelmesi kolay değil” diyor. 1994’e kadar ithalatı ve ihracatı serbest olan her ürünün ticaretine izin veriliyordu. Şimdi en büyük isteklerinden biri Vanlıların, tüm malların ticaretinde serbestlik. Bu Van için önemli bir can kaynağı olabilir..

“Aşiretler eskisi kadar güçlü mü” sorusunu yönelttiğimizde, konuştuğumuz Vanlılardan büyük ölçüde hayır yanıtı alıyoruz. Baru, Arşavi, Orhanlar bir dönemin güçlü aşiretlerinden... Şeyhler ve ağalar üzerinden yürütülen bir dönem geride kalıyor gibi... Bunu Recep Tayyip Erdoğan’ın politikasına bağlıyorlar. Bir durum yarattı diyorlar: Daha önceden ağa ya da ağanın belirlediği kişiler belediye başkan oluyordu. İş, aş şeyhin ya da ağanın istediği şekilde dağıtılıyordu. Erdoğan sıradan adamı belediye başkanı yaptı ve aşiret ağası etkisini önemli ölçüde kaybetti.

Van Büyükşehir belediyesi HDP eşbaşkan adayı Bedia Özgökçe Ertan ile buluşup konuşuyoruz. Avukat olan Ertan, aynı zamanda Van milletvekili.

2004-2009 arası DEHAP döneminde il genel meclisi üyesi olduğunu söylüyor. Kayyım atanmasını gerçek bir acizliğin ifadesi olarak görüyor. Ve bu seçimden sonra yine kayyım atanmasının zor olacağını söylüyor, “AKP’nin anlatamayacağı bir mesele o” diyerek. Yargılamalarda yolsuzluğa ilişkin dava olmadığını, Bekir Kaya’nın dosyasını eski FETÖ’cülerin hazırladığını belirten Ertan, “Dosyalar gizli tanık ifadesine dayandırılarak hazırlandı. Paralar çuvala konup Kandil’e gönderildi söylemi üzerinden yapıldı tutuklanmalar” dedi.

Kayyım neler yaptı Van için, sorumuzu da Ertan şöyle yanıtladı: “Vanlı firmalara değil de daha çok kendi memleketi Kayseri’den firmalara iş verdi.

Rögar kapağı bile Kayseri’den geliyor. Belediyeden 400, diğer kamu kurumları ile birlikte 5 bini aşkın kişi işten atıldı. Belediyelerin bütün taşınmazlarını sattılar. HDP 2.5 yıl görev yaptı, 350 milyon TL borç ile devretti. Şimdiki borç 1.4 milyar TL.”

Ertan, HDP’nin yüzde 60’ın üzerinde oy alacağını düşünüyor. 24 Haziran’da her 6 kişiden biri sandığa gitmemiş. “Mart ayı seçim için iyi bir ay. Van yaz aylarında diğer büyük kentlere çok göç verir, inşaatlarda, turizm sektöründe çalışmaya giderler. Şimdi çoğunluk burada. Daha çok oy çıkacağını düşünüyorum” diyor.

Ne yapacaksınız eğer seçilirseniz sorumuza yanıtı da şu oluyor:

“Temel işlevimiz yolsuzlukla mücadele olacak. Halkçı, çoğulcu üretimi önemsiyoruz. Yaşam Köy projemiz var. Her köyde üretim alanları açacağız tanzim satış benzerlerini oluşturacağız; üreticini elindeki malı doğrudan halka vereceğiz.” Bunları derken, Eskişehir Belediye Başkanı Yılmaz Büyükerşen’i örnek veriyor. Van’a sabah erken gittik, akşam döndük. Kentte tur attık, özellikle depremden sonra Van’ın görünüşü değişti, güzelleşti, eski bildiğimiz Van yoktu. Havaalanından nefis otlu peynirinden ve tereyağından aldık.

 DÜZELTME VE ÖZÜR

Seçim izlenimlerini yazmak üzere gittiğimiz Diyarbakır’da görüştüğümüz Sayın Abdurrahman Aslan’ın sözleri tarafımızdan yanlış anlaşılmıştır. Aslan, AKP’nin özellikle Fethullahçı iş adamlarının mallarına el koyması konusunda “bu el koymayı sıradanlaştırdılar, kendilerinden olmayan iş çevreleri bunu bir tehdit olarak hissediyorlar, bu konuda derin bir kaygı var” sözlerini söylememiştir. Düzeltir ve kendisinden özür dileriz

YARIN:

ADANA SERTAÇ EŞ 

TEKİRDAĞ BARIŞ TERKOĞLU

İZMİR MİYASE İLKNUR