Uşak, bulunduğu bölgede nasıl düşük riskli tek il oldu?

Sağlık Bakanlığı, 1 Mart Pazartesi günü Türkiye'nin il il koronavirüs risk haritasını yayımladı. Bu haritaya göre tümü ülkenin güneydoğu ve doğusunda olan 13 ilin dışında düşük riskli olduğu için mavi renkle görünen tek il Uşak oldu.

Türkiye'nin en az göç veren illerinden biri olan ve battaniye, halı gibi tekstil fabrikalarının ciddi bir iş alanı yarattığı Uşak, bu haritanın ardından sosyal medyada gündem oldu.

Haritadaki yerlerinin bile bilinmediğinden yakınan Uşaklılar, sosyal medyada "Koronavirüs de nerede olduğumuzu bilmediğinden bizi bulamamış" yorumunu yaptı.

Peki yaklaşık 370 bin nüfuslu bu küçük il, çevresindeki yüksek risk bölgelerine ve sadece birkaç hafta öncesine kadar vaka artışının en fazla olduğu illerden biri olmasına rağmen bugün nasıl en düşük riskli iller arasına girmeyi başardı?

Bugüne kadar 25 bin 707 vaka tespit edildi

Uşak iline özel ilk duyuru, 3 Nisan 2020'de, yani Türkiye'deki ilk koronavirüs vakasının görüldüğü tarihten yaklaşık bir ay sonra yapıldı. O güne kadar il genelinde 40 vaka tespit edilmiş; dört kişi de Covid-19 sebebiyle hayatını kaybetmişti.

13 Ağustos'ta Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, ilk kez Uşak'la ilgili özel bir açıklama yaptı:

"60 yaş ve üzeri aktif hastaların toplam hasta içindeki oranı açısından Gümüşhane ve Uşak, %35 ile en yüksek orana sahip."

Vaka sayısının hızla yükseldiği ilde sonbahar aylarında rekor kırıldı. Uşak Belediye Başkanı Mehmet Çakın'ın da testi pozitif çıktı. Ekim ayına kadar il genelinde tespit edilen toplam vaka sayısı 6 bini bulmazken sadece Ekim ve Kasım aylarında 20 bine yaklaştı. İl bazında Covid-19 kaynaklı ölüm oranları kamuoyuyla paylaşılmadı ancak Uşak Belediyesi'nin internet sitesinde yer alan vefat bilgilerine göre Eylül ve Ekim aylarında bir önceki sene yaklaşık 200 vefat görülürken 2020'nin aynı döneminde bu sayı 350'nin üzerine çıktı.

O dönem hastanelerde yer bulmak bile neredeyse imkansız hale gelmişti.

AKP Uşak milletvekili İsmail Güneş, TBMM'de bu hafta yaptığı basın toplantısında il genelinde bugüne kadar 25 bin 707 vakanın görüldüğünü, 660 vatandaşın hayatını kaybettiğini söyledi.

Bu açıklamaya göre Uşak'ta nüfusun yüzde 7'den fazlasında bugüne kadar koronavirüs tespit edildi. Türkiye genelinde bu oran yüzde 3,3 civarında. Yani nüfusa göre Covid-19 görülme oranı Türkiye ortalamasının iki kat üzerinde.

"Hastanelerde boş yatak yoktu, testi pozitif çıkan babamı eve geri götürdük"

Bütün ailesi Kasım ayında koronavirüse yakalanan ancak devlet görevlisi olduğu için isminin gizli tutulmasını isteyen Uşak'tan B.K., yaşadıklarını BBC Türkçe'yle paylaştı:

"Babam 65 yaşın üzerinde ama esnaf olduğu için izin alarak her gün dükkanını açıyordu. İlk belirtilerden birkaç gün sonra durumu ağırlaşınca, tanıdık bir doktorun olduğu bir özel hastaneye götürdük. Ertesi sabah teste çağırdılar, pozitif çıktı. Daha önce kalp ameliyatı geçirdiği ve sonra da başka bir sorun sebebiyle bir böbreği alındığı için, belirtileri de ağır geçirince hastaneye yatırmak istediler. Ancak hastanelerde yer yoktu. Tanıdık doktor olmasına rağmen boş yatak bulamadık. Doktor o gün bize 'Hastaneye her gelen Covid-19, hiçbir serviste yer bulamıyoruz' dedi. Eve döndük ve bir odada babamı izole ettik.

"Birkaç gün sonra annem aynı belirtileri gösterdi. Temaslı olarak evden çıkmamız yasak olduğu için 112'yi aradım, bugün test için filyasyon ekibi gönderiyoruz, evden çıkmayın dediler. Akşama doğru annemin de durumu ağırlaşınca yeniden 112'yi aradım. Uşak'ta ciddi bir yoğunluk olduğunu, filyasyon ekiplerinin gece 12'ye kadar çalıştığını söyleyip beklememizi istediler. Ancak o gece de bize sıra gelmeyince yine 112'yi arayıp izin alarak annemi de hastaneye götürdüm. Test sonucu pozitif çıkınca onu da başka bir odada izole ettik."

37 yaşındaki öğretmen de bir süre sonra tat ve koku kaybı, ateş gibi belirtiler gösterdiğini ancak durumu ağırlaşmayınca test yapmaya gitmediğini anlatıyor.

"Hastaneler doldu ve çok fazla yakınını kaybeden oldu, artık insanlar daha hassas"

Son olarak Şubat ayı ortasında açıklanan il bazlı verilere göre Uşak'ta vaka oranı 100 binde 27,70'ti. Bu oran 20-26 Şubat arası dönemde 100 binde 18,40'a geriledi.

Uşak'ın AKP'li Belediye Başkanı Mehmet Çakın, belediye olarak çok yoğun hijyen çalışmaları yürüttüklerini ve maske dağıtımı yaptıklarını, yoğun denetimlerin de düşüşte faydası olduğunu söylüyor.

AK Parti Uşak Milletvekili İsmail Güneş de TBMM'de düzenlediği basın toplantısında, Uşak'ta çok fazla kayıp verilince halkın bilinçlendiğini ifade etti:

"Hemşehrilerimiz yaşanan kayıplar karşısında durumun vahametini anladılar ve önceden devlet için taktıkları maskeyi artık kendileri için takmaya başladılar. Şu an günlük vaka sayımız 5, yoğun bakımda yatan hasta sayımız ise 2'ye düşmüştür. Maske, mesafe ve temizlik kuralları çok önemli."

Uşak Tabip Odası Başkanı Adnan Memiş de, Medyascope ve Sözcü'ye yaptığı açıklamalarda, vatandaşların hastanelerde yer kalmaması üzerine işin ciddiyetini kavradığını söyledi:

"Salgının yükselişte olduğu dönemde hastaneler dolup taştığında, insanlar bunu gördü ve herkes çok kısa bir sürede haberdar oldu. Koronavirüsün çok ciddi bir hastalık olduğunu anladılar. İnsanlar yaşayarak gördüler. Çok yakını vefat edenler oldu. Bu ölümlerden sonra insanlar ayaklarını denk aldı. Kötüyü gördüler ve şu anda daha hassaslar."

Küçük bir şehir merkezi olan Uşak'ta toplu taşıma araçlarının çok fazla kullanılmaması da bu süreçte etkili oldu.

"Normalleşmenin etkisini iki hafta sonra göreceğiz"

Yılın başından bu yana çok sayıda kişide koronavirüs görülünce yaşlıların evden neredeyse hiç çıkmamaya başladığını belirten Uşaklı öğretmen B.K., normalleşmeyle birlikte sayıların yeniden artmasından ise endişe ediyor:

"Uşak'ta kısıtlamalar kalkınca aslında değişen çok bir şey olmadı. Kısıtlama olduğunda da herkes dışarıdaydı, kimse dikkat etmiyordu. Herkes 'bize bir şey olmaz' diyordu. Geceleri dışarıdan kalabalık sesleri geliyordu, hafta sonları da parklar bahçeler dopdoluydu. Biz, tespit edilenlerden de fazla kişinin koronavirüsü geçirmiş olabileceğini düşünüyoruz. Çoğunluk geçirdiği için bağışıklık oluşmuş olabilir. Turizm de olmadığı için şehre çok gelen giden yok, bunun da etkisi oldu.

"Sadece okullardan korkuyorum. Birden bire okulların açılması iki hafta sonra etkisini gösterebilir, sayılar yeniden yükselebilir."

Uşak'ta sokağa çıkma kısıtlaması olan 65 yaş üstü nüfusun oranı yüzde 12,75; 20 yaş altının nüfusa oranı da yüzde 25,3. Nüfusun yüzde 40'a yakını kısıtlamalardan büyük oranda etkilendi.

Türkiye'deki 65 yaş üstü vatandaşların nüfusa oranı ise yüzde 9,51. Yani Uşak Türkiye'nin yaşlı şehirlerinden. Son dönemde kısıtlamalara ciddiyetle uyulması, insanların sokaklarda ellerinde karton bardaklardaki Uşak'a özel tarhana çorbasını içerek dolaştığı şehrin mavi renk almasını ve birkaç gündür gündem olmasını sağlamış gibi görünüyor.

Milletvekili Güneş de, tarhanaya vurgu yapıyor ve "Belki bilimsel olarak ispatı zor olan ama çocukluğumuzdan bu yana şifa kaynağı olduğuna inandığımız Uşak tarhanasının da büyük rolünün olduğunu düşünmekteyiz." diyor.