Ulucanlar’da devlet mahkûm

AYM, ‘Hayata Dönüş’ adı altında Ulucanlar Cezaevi’nde 1999’da yapılan ve 10 mahkûmun öldüğü operasyona ilişkin 161 jandarma hakkında açılan davanın 15 yıl 8 aydır sonuçlanmaması nedeniyle hak ihlali kararı verdi.

Alican Uludağ

Anayasa Mahkemesi, “Hayata Dönüş” adı altında 1999 yılında Ulucanlar Cezaevi’ne yapılan ve 10 kişinin öldüğü operasyon konusunda devleti mahkûm etti. Yüksek Mahkeme, operasyonda ölen Abuzer Çat’ın yakınlarının yaptığı başvuruyu, katliama ilişkin 161 jandarma görevlisi hakkında 15 yıl 8 aydır süren ceza davasının sonuçlanmaması nedeniyle, başvurucuların “yaşam hakkının usul yönünden ihlal edildiğine” hükmetti. Mahkeme, iki başvurucuya 25’er bin, diğer başvuruculara ise 20’şer bin TL olmak üzere toplamda Abuzer Çat’ın yakınlarına 190 bin TL tazminat ödenmesine karar verdi.

Ankara’da bulunan Ulucanlar Kapalı Ceza İnfaz Kurumu’nda 26 Eylül 1999 tarihinde “Hayata Dönüş Operasyonu” adı altında katliam yapıldı. Siyasi mahkûmların başlattığı direnişe karşı yapılan operasyon sonucu 10 mahkûm hayatını kaybederken, 100’ün üzerinde tutuklu ve hükümlü ise yaralandı. Yaşanan ölümlerle ilgili 161 jandarma görevlisi hakkında dava açıldı, ancak bu zamana kadar bir türlü sonuçlanmadı. Yine devlet aleyhinde açılan tazminat davaları ise reddedildi. Ulucanlar’da ölen Abuzer Çat’ın 9 yakını, ceza ve tazminat davalarından sonuç alamadıkları gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu.

Oybirliğiyle devlet mahkûm

Yüksek Mahkeme, oybirliğiyle başvurucuların anayasanın 17. maddesinde güvence altına alınan yaşam hakkının usul yönünden ihlal edildiğine hükmetti. Makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği yönündeki şikâyeti de mahkeme kabul edilebilir buldu. Mahkeme, başvuruculardan Hüseyin ve Fatma Çat’a 25’er bin TL, diğer 7 kişiye ise 20’şer bin TL tazminat ödenmesine hükmetti. Mahkeme, yaşam hakkının esas yönünden ihlal edildiğine ilişkin şikâyeti ise “başvuru yollarının tüketilmemesi” yani, ceza davasının sonuçlanmadığı gerekçesiyle kabul edilemez buldu. Yaşam hakkına yönelik esas inceleme ise ceza davası bittiğinde karara bağlanacak.

SORUŞTURMA YETERLİ DEĞİL

AYM, yaşam hakkının usul yönünden ihlal edildiği kararının gerekçesinde, Ankara 6. Ağır Ceza Mahkemesi’nin 2008 tarihinde 161 kişi hakkında beraat kararı verdiği, bunun Yargıtay tarafından bozulduğu anımsatıldı. Davanın halen Ankara 5. Ağır Ceza Mahkemesi’nde sürdüğü belirtilen kararda, ihlalin nedenleri şöyle açıklandı:

“Devam etmekte olan ceza yargılamasında altı müşteki ve 69 mağdur ve 161 sanık olması, olayın ciddiyeti ve karmaşıklığı nedeniyle dosyanın ilerlemesinde güçlükler yaşanması kabul edilse bile bu soruşturma ve kovuşturma sürecinin yaklaşık 15 yıl 8 aydır devam etmesinin, öldürücü güç kullanılmasıyla ilgili bir soruşturmada halkın hukukun üstünlüğüne olan bağlılığını sürdürmesi ve hukuka aykırı eylemlere hoşgörü gösterildiği görünümü verilmesinin engellenmesi ilkesiyle bağdaşmadığı değerlendirildiğinden soruşturmanın hızlı ve yeterli olmadığı sonucuna varılmıştır.”

Diğer yandan Abuzer Çat’ın yakınlarının, olayda idarenin hizmet kusuru olduğu iddiasıyla Adalet Bakanlığı aleyhinde açtığı tazminat davası 3 Temmuz 2013 tarihinde reddedildi. Karar Danıştay onayından da geçti. Anayasa Mahkemesi, 13 yıl 7 ayı aşkın yargılama sürecinde makul olmayan bir gecikmenin olduğu gerekçesiyle hak ihlali verdi.