TÜSAK’ta özgürlük yok

Kültür ve Turizm Bakanlığı, davet ettiği kurum ve kuruluşlarla, Türkiye Sanat Kurumu (TÜSAK) yasa tasarısı taslağını yarın Ankara’da görüşecek.
Kültür Sanat Sen öncülüğünde, 18-19-20 Şubat’ta İstanbul’da yapılan ve 30’a yakın sivil toplum kuruluşunun katıldığı çalıştayın sonuç bildirisinde, sanat kurumu oluşturulmasında Özerk Sanat Konseyi’nin (ÖSK) taslağının güncellenerek temel alınması kararı kabul edilmişti. ÖSK, 76 sanat ve sanatçı kuruluşunun katılımıyla taslağı 1995 yılında hazırlamış ve 2005’te bugünkü halini vermişti.
Hükümetin yasa taslağı ile ÖSK’nin taslağını, tartışmalara katkı sunacağı düşüncesiyle karşılaştırdık.

ANAYASA’NIN 64. MADDESİ
-Özerk Sanat Konseyi’nin taslağı Anayasa’nın 64. maddesine vurguyla başlıyor.
Bilindiği üzere 64. maddede “Devlet, sanat faaliyetlerini ve sanatçıyı korur. Sanat eserlerinin ve sanatçının korunması, değerlendirilmesi, desteklenmesi ve sanat sevgisinin yayılması için gereken tedbirleri alır” hükmü yer alıyor.
Taslağın devamında, bu görev sosyal devlet olgusunun bir gereği olarak tanımlanıyor.
TÜSAK taslağında Anayasa maddesine gönderme bulunmuyor.

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ
-ÖSK’nin taslağında, yasanın gerekçelerinden biri, “ifade özgürlüğünün önündeki engellerin ortadan kaldırılması”.
Taslakta, kurulması hedeflenen kurumun asli görevlerinden ilkinin “sanatsal özgürlüğü güvence altına almak” olduğu belirtiliyor.
TÜSAK yasa taslağında ifade özgürlüğü ve sanatsal özgürlükle ilgili bir cümle yok.

BAKANLIKLARÜSTÜ YAPI
-ÖSK, hedeflediği sanat kurumuna bakanlıklar üstü bir yapı öngörüyor.
Buna göre kurum, sanatsal faaliyetlerin üretim, tanıtım ve teşviki konusunda, ilgili ve birlikte çalışacağı tüm bakanlıklara danışmanlık hizmeti vermek, gerektiğinde hakemlik görevinde bulunmakla yükümlü.
Ayrıca taslakta, “sanata ilişkin yatırımlarında hükümete danışmanlık yapmak” ifadesi de var.
TÜSAK taslağında, “yasal düzenleme ihtiyacı duyulması halinde gerekli hazırlıkları yaparak bakanlığa sunmak” ibaresiyle, kuruma yalnızca öneri getirme hakkı tanınıyor.

YÖNETİMİN SEÇİMİ
-ÖSK, kuruma böyle bir statü kazandırırken, yönetimini de seçim sistemiyle oluşturuyor. Geniş bir genel kurulun planlandığı programda, genel kurul, 2’si hükümetin atadığı, 10’u seçimle belirlenen sanat alanından kişilerden oluşan yönetim kurulunu belirliyor.
TÜSAK’ta, üyelerin en az 6’sı desteklenen sanat dallarından olmak üzere, bakanlık kararı ve Bakanlar Kurulu onayıyla atanan 11 kişilik kurulun kurumu yönetmesi anlayışı benimseniyor.

SAYIŞTAY DENETİMİ
-ÖSK, kurumun Sayıştay tarafından denetleneceği maddesine taslakta yer vermiş.
TÜSAK yasa taslağında, gelirlerin ve verilecek desteğin denetlenmesiyle ilgili bir madde yer almıyor. Öte yandan “Gelirlerin Kullanımı” başlığında, 12. maddenin 2. fıkrasındaki şu açıklama dikkat çekici:
“Kurum faaliyetleri için kullanılacak toplam gelirlerin yüzde beşini aşmamak üzere Kurulca belirlenen ve Bakan tarafından onaylanan kısımlar Kurum bütçesine gider kaydedilmek suretiyle özel hesaba aktarılır. Aktarılan tutarların harcanması, muhasebeleştirilmesi ve alımlarda kullanılacak ihale yöntemlerine ilişkin usul ve esaslar Kurulun teklifi, Bakanın önerisi üzerine Başbakan tarafından belirlenir.”
Taslakta aynı zamanda, “özel hesaplardan yapılan harcamaların 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu hükümlerine tabi olmadığı” belirtiliyor.

SANAT EĞİTİMİ
-ÖSK taslağında, “sanat eğitimi veren yüksek öğretim kurumları ile işbirliği yapmak, ortak projeler gerçekleştirmek, ilk ve orta öğretimde sanat eğitimi konusunda Milli Eğitim Bakanlığı’na danışmanlık yapmak” maddesiyle, örgün öğretime dek uzanan bir sanat eğitimi örgütlenmesi söz konusu.
TÜSAK yasa taslağında bu alan “Kurum; sanatçı adayı üstün yetenekli çocuk ve gençlere yurt içinde ve yurt dışında eğitim desteği, üstün yetenekli sanatçılara yurt dışında ileri eğitim desteği, bu kişilere ihtiyaç halinde enstrüman ve malzeme desteği sağlayabilir” şeklinde sınırlandırılmış.

DEVLET KURUMLARI
-ÖSK, Devlet Tiyatroları, Opera ve Balesi, Devlet Senfoni Orkestrası gibi kamu kurumlarıyla, ödenekli tiyatro statüsü kazanmış belediye tiyatrolarının, ödenekli kamu kurumu niteliklerinin korunması, yanı sıra bu yapılara özerklik kazandırılması düşüncesini benimsiyor.
TÜSAK yasa taslağı ise sanat alanında faaliyet gösteren tüm devlet kurumlarını ve dolayısıyla mevcut yasalarını lağvediyor.

*****
Ankara’ya kimler çağrıldı?
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara’da yapılacak toplantıya çok sayıda sanat kuruluşu, sivil toplum örgütü, özel kuruluşlar ile üniversiteleri çağırdı. Buna karşın, Şehir Tiyatroları örgütlerinden İŞTİSAN benzeri örgütleri çağırmaması, Türkiye Yayıncılar Birliği çağrılırken, Türkiye Yazarlar Sendikası’nın davet edilmemesi ve özel tiyatrolara davet gönderilmemesi dikkat çekti.
Bakanlığın, TÜSAK taslağının son halini paylaştığı ve bir yazıyla davet ettiği kuruluşlardan bazıları şöyle:
Opera Solistleri Derneği, Ankara Çoksesli Müzik Derneği, Bursa Flarmoni Derneği, Tiyatro Oyuncuları Derneği, MÜYAP, TOMEB, TOBAV
Oyuncular Sendikası, Kültür, Turizm ve Sanat Çalışanları Derneği, Kültür Sanat Sen, IKSV Genel Müdürlüğü, Akbank Sanat, Borusan Kültür Sanat, CerModern, İstanbul Bilgi Ünv., İTÜ, Ege Ünv., Gazi Ünv., Yıldırım Beyazıt Ünv., İstanbul, Ankara, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daireleri.