Türkiye'nin ilk "erişkin aşı merkezi" açıldı

Merkezde, hastane personeli gibi mesleki riskleri olan ve kan ve vücut sıvılarına maruz kalanlar, enfeksiyon hastalıkları açısından taranacak ve gerektiğinde temas öncesi ya da sonrası bağışıklama çalışmaları yapılacak. Yaşlılar, gebeler, organ nakil alıcıları, kanser, diyabet, diyaliz, kronik karaciğer hastaları gibi hastalara uygun aşı programlar oluşturulacak ve izlenecek. Yüksek riskli temas (kan, cinsel, vücut sıvıları ile temas gibi...) sonrası bağışıklama programlanması yapılacak. Gazi Üniversitesi (GÜ) Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Esin Şenol, birçok hastalıktan korunmada aşının çok önemli olduğunu, çocukluktan itibaren aşı takvimine uygun olarak aşılama yapıldığında sağlığın kontrol altına alınabileceğini söyledi.

Aşının kesinlikle ihmal edilmemesi gerektiğini vurgulayan Şenol, herkesin bir aşı kartının bulunmasının da önemli olduğunu belirtti. Şenol, çocukluk döneminde aşıların tamamlanmasının erişkinlikte ortaya çıkabilecek hastalıklardan korunmada önemli olduğuna dikkati çekerek, ''Erişkinlik döneminde de aşı yaptırılması, kimi hastalıklardan korunmada önem taşımaktadır'' diye konuştu.

Bunun için GÜ Tıp Fakültesi Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı'nda ''Erişkin Aşı Merkezi''nin hizmete girdiğini belirten Şenol, ''Hem ülkemiz hem dünya genelinde erişkin aşılamalarının istenilen düzeyde yapılamaması günümüzde en çok erişkinlerin aşı ile önlenebilir hastalıklar nedeniyle istenmeyen sonuçlarla karşılaşmalarına neden olmaktadır. '' dedi. Şenol, merkezlerinde 18 yaş üstündekilerin, 18 yaş altındakilerin ise çocuk hekimlerince izlendiğini söyledi.

''Türkiye'nin ilk merkezi"

Erişkinlerde de aşının ''hayat kurtardığı'' yönünde farkındalığın artırılması gerektiğini vurgulayarak, Şenol, şöyle devam etti: ''Erişkinlikte önlenebilir hastalıklar nedeniyle ortaya çıkan, hatta ölümcül olabilen sonuçlarla karşılaşılmaması için standardize formlar, hatırlatıcı broşürler, başvuran hasta özelinde aşı programlanması yaklaşımları geliştirilmelidir. Daha da önemlisi hastalar bekletilmemeli, güvenilir hizmet sunan 'Aşı Merkezleri' oluşturulmalıdır. Bu nedenle, 'Erişkin Aşı Merkezi', Anabilim Dalımız ayaktan hasta izlemi hizmetlerine eklenmiştir. Merkezimiz, Türkiye'deki önemli bir ihtiyacı karşılamak üzere planlanmış ve oluşturulmuş ilk merkez olacaktır.''

Merkezin, dünyada konu ile ilgili söz sahibi komitelerin önerileri ve bilimsel verileri dikkate alınarak, standardize edilmiş kılavuzlar ve formlar eşliğinde işlevini yerine getireceğini anlatan Şenol, merkezden hizmet alabilmek için, ilk olarak özel bir aşının uygulanması ya da gebelik, mesleki durum gibi özel bir durum nedeniyle başvuran kişinin aşı hemşiresi tarafından kaydının oluşturulduğunu söyledi. Şenol, tanımlanmış bir bilgisayar programında tutulan kaydın ardından, erişkinin yaş ve özel durumu ile ilgili aşı ile önlenebilir hastalıklar bakımından taramasının yapıldığını anlatarak, başvuran kişinin aşılarına ilişkin kayıtlarının olması halinde gözden geçirildiğini ve bazen kan testleri istendiğini belirtti. Şenol, sonrasında da başvuran kişinin duyarlı olduğu durumlar için öneriler sunularak aşı uygulaması veya uygulamaları yapıldığını ifade etti.

Merkezde neler yapılıyor?

Şenol, söz konusu merkezin amacının, başvuranlara bekletilmeden güvenilir hizmet sunmak olduğunu belirterek, hizmetlerin sorumlu öğretim üyeleri gözetiminde sürekli merkezde bulunan bir aşı hemşiresi tarafından verileceğini söyledi. Şenol'un verdiği biliye göre, merkezde verilecek hizmetler şöyle:

''Hastane personeli gibi mesleki riskleri olan ve kan ve vücut sıvılarına maruz kalanlar, enfeksiyon hastalıkları açısından taranacak ve gerektiğinde temas öncesi ya da sonrası bağışıklama çalışmaları yapılıyor. Hayvan ısırmaları ve trafik kazası gibi kirli yaralanmalarda kuduz ve tetanos açısından erişkin kişi takip ediliyor ve aşı programına alınıyor. Tüberküloz için cilt testi yapılıyor.

Kronik hepatit B ve C hasta yakınları değerlendiriliyor ve bağışıklama programlaması uygulanıyor. Özel hasta gruplarına (yaşlılar, gebeler, organ nakil alıcıları, kanser, diyabet, diyaliz, kronik karaciğer hastaları gibi...) uygun aşı programları oluşturuluyor ve izlemi yapılıyor. Vize başvuruları ve yurt dışına gideceklerden istenen aşılar programlanıyor, bağışıklama geçmişlerini gösterir belgeleri hazırlanıyor. Seyahat öncesi aşılama, sıtma profilaksisi ve medikal öneriler veriliyor.

Yüksek riskli temas (kan, cinsel, vücut sıvıları ile temas gibi...) sonrası bağışıklama programlanması yapılıyor. Çocukluktaki aşılanma durumunu bilmeyen ve bağışıklık durumunun gözden geçirilmesini isteyen tüm erişkinler taranıyor ve aşı programları oluşturuluyor. Gebe kalmayı düşünen veya gebe olan kişiler değerlendirilecek ve önerilerde bulunuluyor.''

Erişkinler hangi aşıları yaptırmalı?

Şenol'un verdiği bilgiye göre, 18 yaş üstündeki bir erişkinde aşı ile önlenebilen 12 hastalık bulunuyor. Çocuklukta yapılan tetanos, boğmaca ve difteri aşılarının, her 10 yılda bir tekrarlanması gerekiyor. Son yıllarda çocuklarda boğmaca olgularında artış görülüyor. Bunun nedeni olarak, aşı tekrarlarını yaptırmayan erişkinlerin çocuklarda hastalığın gelişmesine kaynak oluşturması gösteriliyor. Çünkü, çocukluk çağında yaptırılan aşıların tekrarı düzenli olmadığında, mikrop erişkinlikte tekrar duyarlı hale geliyor. Birçok Batı ülkesi, vize, okul ve iş başvurularında tüm aşı kayıtlarını veya bağışıklık durumlarını gösteren aşı kartı istiyor. Aşı tekrarlarının, özellikle şeker, böbrek, kalp ve kanser hastaları ile yaşlılarda yapılmasına özen gösterilmesi gerekiyor.

Erişkin aşısı denildiğinde öne çıkan grip ve zatürre aşıları, bu iki hastalıktan kış aylarında ortaya çıkan ölümleri önleyebilen tek yöntem olarak biliniyor. Çocuklukta kızamık, kızamıkçık ve kabakulak aşılarını yaptırmamış ya da tek doz yaptırmış olanların da aşılanması gerekiyor. Bu hastalıklar, erişkinlikte ağır ve ölümcül olabiliyor. Sarılık aşılarının (hepatit A ve B) da hastalığı geçirmemiş ve çocuklukta aşılanmamış her erişkinin olması gerekiyor. Bunun dışında su çiçeğinin çocuklukta yaptırılmaması veya geçirilmemesi durumunda yaptırılması isteniyor. Zatürre ve grip, seyahat ve bağışıklık sistemi baskılananlar için menengokok ve 65 yaş üzerindekiler için zona aşısının yaptırılması gerekiyor. Bunların yanı sıra kuduz ve rahim kanseri aşılarının da yaptırılması öneriliyor.