'Tek adam' devleti böyle işleyecek: İşte Saray'ın dudak uçuklatan bütçesi!

Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı’nı düzenleyen 1 Numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi dün Resmi Gazete’de yayımlandı. Cumhurbaşkanı tüm kamuyu 9 kurul üzerinden yönetecek. Oluşturulan 9 politika geliştirme kurulu, Saray’ın kamu üzerindeki gözü olacak. Kurullar bakanlıklar için politika geliştirecek, bakanlıkların uygulamalarını Cumhurbaşkanı’na rapor edecek. En az 3 üyeden oluşan 9 kurulda Cumhurbaşkanı tarafından atanacak en az 27 kişi, 16 bakanlık için politika geliştirecek, geliştirdiği politikanın uygulanmasını Cumhurbaşkanı adına denetleyecek. Ofisler ise bu politikaların geliştirilmesine ve uygulanmasına yardımcı olacak. Genelkurmay Başkanlığı, MİT, Diyanet İşleri Başkanlığı gibi çok önemli kurumlar, bürokrasinin içinde “Cumhurbaşkanlığı’na bağlı kurum ve kuruluş” olarak tanımlanacak. Hem en yüksek devlet memuru olan Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı, hem politika kurulları; hem kurulların geliştirdiği politikalara uygun hizmet üreten bakanlar, hem ofisler, hem de “bağlı” kurumlar sadece Cumhurbaşkanı’na karşı sorumlu olacak. Saray teşkilatında İdari İşler Başkanı ve bakandan sonra gelen bakan yardımcıları ise, sadece Cumhurbaşkanı’na karşı sorumlu olan bakana karşı sorumlu olacak. Yeni sistemin ilk kararnamesine göre sadece tek adama bağlı yönetim sisteminin ayrıntıları şöyle:

En yüksek memur Erdoğan’a sorumlu: Cumhurbaşkanlığı Genel Sekterliği’nin yerine, İdari İşler Başkanlığı kuruldu. İdari İşler Başkanı, Cumhurbaşkanı’nın TBMM ile olan koordinasyonunu sağlayacak, bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılacak mevzuata ilişkin hazırlama usul ve esaslarını belirleyecek. Resmi Gazete’nin yayımlanması işlemlerini artık Başbakanlık değil Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı yürütecek. İdari İşler Başkanı; iç güvenlik, dış güvenlik ve terörle mücadele konusunda koordinasyonu da sağlayacak. Cumhurbaşkanlığı’nın bütün birimlerini, işlemlerini ve hesaplarını İdari İşler Başkanlığı denetleyecek. En yüksek devlet memuru olan İdari İşler Başkanı bir tek Cumhurbaşkanı’na karşı sorumlu olacak.

Vekil dokunulmazlığı Saray’dan geçiyor: Milletvekillerinin dokunulmazlıklarının kaldırılmasına ait işlemler yapma görevi de Başbakanlık’tan alınarak Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı’na devredildi. 

Fişler Saray’da: Devletin sevk ve idaresinde görevli üst kademe yöneticiler hakkında bilgi toplamak, sicil özetlerini ve biyografilerini toplamak İdari İşler Başkanlığı’na bağlı Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü’nün görev alanına girecek.

Saray’ın geçici görevlileri: Kamu kurum ve kuruluşlarında, kamu bankalarında çalışanlar; adli ve idari yargı mensupları, hakim ve savcılar üç yıl süreyle Saray’da görevlendirilebilecek. Cumhurbaşkanı, üniversite öğretim elemanlarını Saray’ında görevlendirebilecek. Saray; doktor, mühendis, mimar, sağlık ve teknik personeli haftanın belli günleri veya günün belli saatlerinde kısmi zamanlı olarak çalıştırabilecek.

Yardımcı sayısının ucu açık: Erdoğan, Cumhurbaşkanı Yardımcılığı makamını ilk etapta bir kişi ile sınırlı tuttu. Ancak kararnamede bu makam “Cumhurbaşkanlığı Yardımcıları” olarak tanımlandı. Bu da yardımcı sayısının artabileceği şeklinde yorumlandı. Cumhurbaşkanı’na Cumhurbaşkanı Yardımcısı vekalet edecek. Cumhurbaşkanı Yardımcıları’nın da ayrıca özel kalem müdürleri olacak.

Saray’ın kamudaki gözleri: Saray’da “Bilim, Teknoloji ve Yenilik”, “Eğitim ve Öğretim”, “Ekonomi”, “Güvenlik ve Dışpolitikalar”, “Hukuk”, “Kültür ve Sanat”, “Sağlık ve Gıda”, “Sosyal Politikalar” ve “Yerel Yönetim” alanlarında 9 politika kurulu oluşturuldu. Cumhurbaşkanı, tüm bu kurulların başkanı oldu. Kurullar en az 3 üyeden oluşacak. Kurul üyeleri Cumhurbaşkanı tarafından atanacak. Kurullar, Cumhurbaşkanı için politika önerileri geliştirecek, kamu kurum ve kuruluşlarına da görüş bildirecek. Bakanlıkların uygulamalarını Cumhurbaşkanı’na bu kurullar rapor edecek. Bakanlar, kurum ve kuruluşların üst yöneticileri ile ilgili politika kurulunun başkan vekili koordinasyon toplantısı düzenleyecebilecek. Toplantıda alınan kararlar Cumhurbaşkanı’na sunulacak.

Bilgi, belge kurullarda: Kurullar, doğrudan Cumhurbaşkanı ile çalışacak, Cumhurbaşkanı’nın talimatlarını yerine getirecek. Kurullar, her türlü bilgi ve belgeyi, bakanlıklar ve kamu kurum ve kuruluşlarından talep edebilecek. Kurulda, üyelerin dışında sınırsız personel çalıştırılabilecek. Kurul üyelerine ek ödemeler yapılabilecek.

Bölgesel sorunlara çözüm kurulu: Doğrudan Cumhurbaşkanı’na bağlı kurullardan biri olan Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu; bölgesel sorunlara çözüm önerileri geliştirecek, sınırların yasadışı faaliyetlere karşı korunması, güvenliğin sağlanması, sınır yönetimine ilişkin güvenlik politika önerileri geliştirecek. Göçten siber güvenliğe kadar geniş bir alanda güvenlik politiları oluşturacak. 

Hak ve özgürlükler için Saray kurulu: Saray’da kurulan Hukuk Politikaları Kurulu ise Türkiye’nin neredeyse tüm sorunları ile ilgili politika geliştirecek. Buna göre kurul; adalet hak ve özgürlükler, eşitlik ilkesi, hukukun üstünlüğü ve çoğulcu demokrasinin geliştirilmesine yönelik politika oluşturacak. Yargı sisteminin adil, hızlı ve etkin şekilde işlemesi için politika geliştirecek; hak ihlallerinin önlenmesine yönelik çözüm yolları arayacak. 

Siluetten sorumlu kurul: İstanbul Boğazı çevresindeki yapılaşmadan sık sık şikayet eden, “Biz bu şehrin kıymetini bilmedik, biz bu şehre ihanet ettik, hala da ihanet ediyoruz, ben de bundan sorumluyum” diyen Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Saray’ında kurulacak Yerel Yönetim Politikaları Kurulu, kentleşme ve yerel yönetim alınında politika ve strateji geliştirecek. Kurul, Boğaziçi imar uygulamaları gereği kamu yatırımlarını planlayacak.

Diyanet, Genelkurmay, MİT’e ‘bağlı’ sıfatı: Diyanet İşleri Başkanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, MİT Başkanlığı, Milli Saraylar Dairesi Başkanlığı, Savunma Sanayi Başkanlığı, Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği, İletişim Başkanlığı, Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Devlet Arşivleri, Devlet Denetleme Kurulu, Türkiye Varlık Fonu doğrudan Cumhurbaşkanlığı’na bağlı olarak çalışacak.

Tek kişiye karşı sorumluluk: Bakanlar hizmetlerini; Cumhurbaşkanı genel siyasetine, Cumhurbaşkanı karar ve talimatlarına, kalkınma planlarına uygun olarak yürütmekte sadece Cumhurbaşkanı’na karşı sorumlu olacak. Bakan yardımcıları ise sadece bakana karşı sorumlu olacak.

Bakanlıklarda ikinci kademe yardımcılar: Bakanlıklarda hiyerarşik olarak bakanlardan sonra bakan yardımcıları gelecek. Bakan yardımcılarını genel müdürler, daire başkanları takip edecek. Sadece 15 müşavir: Bakanlıklarda sadece 15 müşavir görevlendirilebilecek. 

4 ofis: Cumhurbaşkanlığı’nda 4 tane ofis kurulacak. Bu ofisler, “Dijital Dönüşüm”, “Finans”, “İnsan Kaynakları” ve “Yatırım” alanlarında çalışacak. Ofisler, idari ve mali olarak özerk olacak. Ofisler Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen amaç, politika ve stratejilere uygun olarak çalaşacak. Dijital Dönüşüm Ofisi e-devlet dönüşümünü koordine edecek, yapay zeka uygulamalarına öncülük edecek. Finans Ofisi; ulusal ve uluslararası bankacılık ve finans sektörünü izleyecek, uluslararası fonların Türkiye’ye gelmesini sağlayacak. İnsan Kaynakları Ofisi ise kamuda kariyer yönetimi ve performans yönetimi modellerinin hayata geçirilmesi için projeler geliştirecek. Yatırım Ofisi; Türkiye’de yatırım yapılmasını özendirecek.

TEK ADAMLIĞIN MALİYETİ 2018-2020 Orta Vadeli Planı’nda belirtilen tahmini bütçe rakamları, tüm bürokratik sistemin değişmesi ve Cumhurbaşkanlığı’na bağlanması için harcanacak para hakkında ipuçları veriyor. Erken seçim kararı alınmadan önce hazırlanan plana göre; Cumhurbaşkanlığı’nın 2018 bütçesi 845 milyon 365 bin TL olarak belirlendi. Kapatılan Başbakanlık’a ise 1 milyar 580 milyon 145 bin TL bütçe kondu. Erken seçim kararı alınmasaydı seçimlerin düzenleneceği 2019 yılı için belirlenen Cumhurbaşkanlığı bütçe teklifi ise yaklaşık 845 milyon TL’den 1 milyar 50 milyon 621 bin TL’ye çıkarılmıştı. Planın, Başbakanlık bütçesine hiç yer verilmeyen 2020 tahminlerinde ise Cumhurbaşkanlığı’nın bütçesi 2 milyar 943 milyon 383 bin 650 TL olarak öngörüldü.