Suriye Dışişleri Bakanı Muallim yaşamını yitirdi

Uzun zamandır sağlık sorunları yaşayan Muallim, Suriye’nin baba Esad’dan kalan en önemli figürüydü. Diplomasi becerisi, bölge sorunlarına olan hâkimiyeti, kıvrak zekâsıyla sadece Suriye’nin değil, tüm Ortadoğu’nun en önemli diplomatlarından biriydi. Çok az kimse ülkesi adına İsrail’le barış görüşmelerinde müzakereci olduğunu bilir. 

2006 yılından beri Dışişleri Bakanlığı yapsa da bir iktisatçı olmasına rağmen ülkesinin diplomasisinde söz sahibi olduğu yıl 1964’tür. “Esad’ın hep kendi mezhebinden ekip kurdu” iddiasını çürüten çok sayıda örnekten biri de Muallim’di. Şam’lı bir Sünni ailedendir. 

Mezhebi kökeni, Baas ideolojisinin kararlı bir savunucusu olmasına engel olmamıştır. Verilen görevi üstlendiğinde “sıcak” ortamlardan kaçma gibi bir tutumu yoktu. Hizbullah lideri Hasan Nasrallah için “Onun askerlerinden biri olmaya hazırım” dediği hafızalardadır. 

İsrail/ABD’ye karşı Hizbullah’a desteğini böyle ifade etmekten çekinmemiştir. En bilinen tarafı, özellikle uluslararası görüşmelerdeki esprili ifadeleridir. Batı sever bu tür kişilikleri. 

Suriye’ye emperyal çullanmanın başlamasından bir yıl sonra dönemin Fransa Dışişleri Bakanı Alain Juppe’nin “Esad rejiminin günleri sayılı” sözlerine “Bekle ve gör. Ama bunun için çok uzun bir ömrünün olması lazım” deyişi, Juppe’nin siyaset sahnesinden silinişi, “Esad ve rejimi”nin hâlâ varlığını sürdürüyor oluşu anımsanırsa sadece bir hiciv ifadesi değilmiş demek ki. 

Muallim’in öngörüsünü haklı çıkaran Suriye dinamiklerinin farkında olmayan sadece Juppe değildi kuşkusuz. İki kez görüşme şansını yakalamama rağmen kaçırdım. Şam’da düzenlenen “teröre karşı uluslararası konferans”ta, Esad Kültür Merkezi’ndeki bir toplantıda salona girince gösterilen saygı müthişti. 

Anlamadığım ama herkesi güldürdüğüne göre hayli şakacı olduğu bir gündü. Salonda her ettiği laf üzerine gülmeyen yok gibiydi neredeyse. Görüşme talebim, kibarca, zamansızlık nedeniyle geri çevrilmişti. 

Kısa boylu, şişman, iri bir adam olarak nasıl o kadar hızlı yürüdüğüne hâlâ şaşarım.

TANZANYA’DAN ABD’YE UZANAN KARİYER...

Suriye’de devlet okullarında okumuş, yükseköğrenimini Kahire’de yapmış, iktisatçı olarak döndüğü ülkesinde 1964’te Dışişleri Bakanlığı’na girmişti. Gerisi sürekli yükseliştir. 

İlk görevi Tanzanya’da Suriye Büyükelçiliği’ni açmak oldu. Suudi Arabistan’da Suriye Büyükelçiliği’nde çalıştı, ardından Madrid’deki Suriye Büyükelçiliği’ne gitmiştir. 

1972’de Londra’daki Suriye misyonuna başkanlık eder, 1975’te beş yılını büyükelçi olarak geçirdiği Romanya’dadır. Daha sonra döndüğü Şam’da Dışişleri Bakanlığı’nın 1984 yılına kadar dokümantasyon bürosunun başına geçer. 

Suriye’nin Washington Büyükelçisi oluşu 1990’dadır. Dokuz yıl yaşadığı ABD’de, Suriye- İsrail barış görüşmelerinde önemli bir görev üstlenir. Dışişleri Bakanlığı’na atanması çok “buhranlı” bir dönemde gerçekleşir. 

2005’te eski Lübnan Başbakanı Hariri’nin öldürülmesinden Şam’ın sorumlu tutulduğu dönemdir bu. Arap/Batı ülkeleri tarafından dışlanan Suriye’nin Lübnan’dan askerleri çekmesinde önemli bir rolü vardır. 

Bu yaklaşımının sağduyulu/akıllı bir tutum olduğunu söylerler. Askerlerin çekilmesinden sonra Lübnan’ı ziyaret eden en yüksek düzeyde Suriyeli yetkili oluşu o dönemde Şam karşıtı tüm bölgesel güçlere meydan okumak demekti. 

Ülkesine emperyal çullanmadan iki yıl sonra Şubat 2013’te Moskova’ya yaptığı ziyaret sırasında hükümetinin “silahlı Suriyeli muhaliflerle bile” görüşmeler yapmaya hazır olduğunu söyleyen ilk Suriyeli yetkili o oldu. O dönem bu açıklama, Suriye’den hep tersini beklemiş olanları çok şaşırtmıştı. En çok eski BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun’la hırlaştı. 

İsviçre’nin Montrö kentinde 2014’te düzenlenen barış konferansının başlangıcında yaptığı konuşmada zaman sınırını aştığını söyleyip konuşmasını bitirmesini isteyen genel sekreterin, Muallim’in “Sen New York’ta yaşıyorsun ben Suriye’de. Üç yıldır acı çektirdiğiniz ülkem adına konuşmak benim hakkım” yanıtından sonra uzun süre sessiz kaldığını söylerler. Haklıydı. O hep Suriye’de yaşadı. 

Konuşmak, susmamak hakkıydı. Ülkesinin diplomasi tarihinin yıldızıdır artık.

RUSYA: GÜVENİLİR PARTNER

Şam yönetiminin dışa açılan ismi 79 yaşındaki Muallim için dün cenaze töreni düzenlendi. Muallim, en son kamuoyunda geçen hafta Şam’da sığınmacıların dönüşüne ilişkin konferansın açılışında görülmüştü. Ancak kimi yorumda Muallim’in yorgun, kilo vermiş göründüğü belirtilmişti. 

Muallim’in kalp sorunları yaşadığı daha önce gündeme gelmişti. Şam’ın yakın müttefiki Rusya’dan taziye mesajı geldi. Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Mihail Bogdanov, Moskova’nın güvenilir bir partnerini ve samimi bir dostunu kaybettiğini söyledi. 

Sputnik’e konuşan Bogdanov, “Mizah duygusuna ve en önemlisi de en derin uluslararası siyaset, Ortadoğu bilgisine sahip çok renkli bir kişilikti. Suriye ve çevresindeki durum hakkında ondan birçok faydalı ve yeni şey öğrendim” dedi. Muallim’in yerine Dışişleri Bakanı Yardımcısı Faysal Miktat’ın atanabileceği belirtiliyor.