Siz yazsanız da tütün yasaklansa

Bir çocuk düşünün ki ailesinin geçim kaynağı olduğunu bildiği halde o ürünün yasaklanmasını istiyor. İstiyor ki; tütün ekilmesin, toplanmasın, kırılmasın, dizilmesin, tütün hiç olmasın... Başta kayıt dışılık olmak üzere özellikle tarımda çocukların çalışması olağan sayıldığı için sayıları tam olarak bilinmiyor. Ürüne, coğrafyaya, mevsime göre değişiyor. Mevsimlik işçilerin en az yüzde 30’nun çocuk olduğu öngörülüyor. Öncelikli Doğu ve Güneydoğu’dan gelen mevsimliklere şimdi Suriyeliler de katılmış durumda. Bazı raporlara göre sayıları 2 milyon civarında... Şehirlerde çırak olarak atölyelerde, oto tamircilerinde ve yan sanayide, tarımda ise pamukta, fındıkta ve tütünde çalışıyor çocuklar... Bunlardan en yıpratıcı olanı tütün. Çünkü üretici ailelerin çocukları çalışmazsa para kazanmaları mümkün görülmüyor. Çocuklar 90 gün boyunca gecenin 1, 3 ve 5’inde kalkıyor. Eğer altı yaşından büyükse tütün topluyor, kırıyor, diziyor, altı yaşından küçükse aile bırakacak kimse olmadığı için yine yanında götürüyor çocukları... İşte bu yüzden Denizli’de Acıpayam Kuyucak köyünden Yusuf, “Yazsanız da tütün yasak olsa” diyor...

Yüzde 78’i kayıt dışı

TÜİK, Kalkınma Atölyesi, Çalışma Bakanlığı ve bazı milletvekillerinin soru önergelerine verilen yanıtlara göre, 15-17 yaş arası çalışan çocukların sayıları geçen yıl en az 780 bin idi... Ancak DİSK Sosyal İş’in raporuna göre 2 milyona yaklaşmış durumdalar... Çünkü çalışma yaşı neredeyse altıya kadar iniyor. Türkiye’de tarımdaki istihdam 6 milyon civarında, yaklaşık yarısı mevsimlik işçi ve bunların yüzde 30’u yani yaklaşık 1 milyonu çocuk... “Türkiye’de Çocuk İşçi Olmak” adlı rapora göre, ülkede çalışan çocuk sayısı 2 milyona yaklaştı. Çocukların yüzde 78’inin kayıt dışı çalıştırıldığı kaydedilen DİSK Genel-İş raporuna göre, geçen yıl 56 çocuk, iş cinayetleri sonucu yaşamını yitirdi. Yine aynı rapora göre, Türkiye’de çalışma hayatında 2 milyona yakın çocuk var. 2016 TÜİK verilerine göre çocuk işçilerin yüzde 78’i kayıt dışı. 2016’da 15-17 yaş arası çocuk işçi sayısı 708 bin. Bu çocukların 558 bini kayıt dışı çalıştırılırken, 150 bini sigortalı. Yani çalışan her 10 çocuktan 8’i kayıt dışı.

Diğer adı çıraklık

2015’te 17 yaşına kadar çalıştırılan çırak sayısı 401 bin 464 olarak açıklanıyor. SGK’nin yayımlamış olduğu verilerde bu oran çok daha yüksek. Aralık 2016 verilerine göre çırak işçi sayısı 1 milyon 170 bin.

Yoksulluk yüksek

Türkiye, Avrupa ülkeleri içerisinde çocuk yoksulluğunda en kötü ülke. Çocuk işçiliğinin artışında, çocuk yoksulluk oranının yüksek olmasının önemli bir etkisi olduğu düşünülüyor. Türkiye, AB ülkeleri ile karşılaştırıldığında çocuk yoksulluk oranı en fazla olan ülke. OECD’nin 2014’te yayımladığı yoksulluk verilerine bakıldığıda 0-17 yaş arası çocuk yoksulluğunun Danimarka’da yüzde 2.7, Finlandiya’da 3.6, Almanya’da 9.8, Fransa’da 11.3 ve en yükseklerden biri olan Yunanistan’da 18.7 olduğu görülürken Türkiye’de bu oran yüzde 25.3. Diğer yandan İşçi Sağlığı İş Güvenliği Meclisi tarafından tutulan verilere göre de iş kazası sonucu hayatını kaybeden çocuk işçi sayısı ne yazık ki her yıl artıyor. 2012’de 32 çocuk, iş cinayetlerinde hayatını kaybetmişken, geçen yıl 56 çocuğun iş cinayetlerine kurban gittiği görülüyor.

Aileler çalışmasına razı

Türkiye’de çocuk işçiliği verilerinin gerçeği yansıtmadığını, bu sayılar, değişen ürün yelpazesine, coğrafyaya, iklime göre farklılık gösteriyor. Ayakkabı ve tekstilde de ciddi bir çocuk emeği olduğunu anlatan Kalkınma Atölyesi’nden konuştuğumuz Ertan Karabıyık, Adana’da yaptıkları bir araştırmayı örnek göstererek, ailelerin de çocukların çalışmasını çok doğal bulduğunu, bu nedenle çocuk işçiliğinin önlenmesinin ne yazık ki zor olduğunu dile getirdi. Çocukların özellikle üzüm, narenciye, pamuk ve tütünde çalıştıklarını ancak en yıpratıcı çalışmanın tütün olduğunun altını çizdi. Gece daha doğrusu sabaha karşı kalkan çocuk tahammülü zor bir atmosferle karşı karşıya kalıyor.

Hiç olmazsa 4 saat eğlence var

Dünyada çocuk işçiliği riskinin azaltılmasına destek olmak üzere birçok proje hayata geçiriliyor. Ege Sanayici ve İşadamları Derneği de (ES İAD) 2015’ten beri, Ege Bölgesi’nin köylerinde yaşayan ve yaşamlarını çiftçilik yaparak devam ettiren ailelerin çocuklarının, erken yaşta tarlada çalışmasının önüne geçilmesi ve okul programlarının desteklenmesi amacıyla, yaz tatili süresinde, “Eğlenceli Bilim Ege Köylerinde” isimli sosyal sorumluluk projesini hayata geçiriyor. Benim de Kuyucaklı Yusuf’u tanıyıp yukarıdaki haberi hazırlama fikri veren böyle bir proje kapsamında, çiftçi ailelerin 9-12 yaş aralığındaki çocuklara yönelik planlanan yaz tatili aktivitelerinde; çocuklarımızın ders programlarını destekler nitelikte geliştirilen fen, matematik, spor, müzik ve dijital teknoloji içerikleri ile çocuklarımızın becerilerinin gelişimine katkıda bulunulması ve eğitici, öğretici ve eğlenceli programlar sayesinde çocukların gelişimlerine katkıda bulunulması hedefleniyor. ES İAD Başkanı Fadıl Sivri diyor ki, “Kurum olarak 450 şirketi temsil ediyoruz, hiçbiri tarımda çocuk çalıştırılmasından yana değil’... Ama gerçekler ne yazık ki farklı...” Başta Yusuf olmak üzere kızlar; Elvan, Gülseren, Neriman ve Tülin de diyor ki, hiç olmazsa birkaç saat buradayız. Tarla yoksa ev işi var... Öte yandan 2015’te Denizli’nin Tavas ilçesinde pilot olarak başlatılan ve yerleşik kamplarda toplam 80 çocuğa ulaşan proje, daha sonra 2016’da İzmir, Aydın, Manisa ve Uşak olmak üzere dört farklı ile yayıldı ve toplam 526 çocuğa ulaşıldı.