Sigarada 'düz paket' uygulaması hedefine ulaştı mı?

Sağlığa Evet Derneği Başkanı Prof. Dr. Elif Dağlı, satış noktalarında tütün ürünlerinin reklam yasaklarını düzenleyen yasaya ve düz paket yönetmeliğine uyumunu araştırmak üzere İstanbul’da ticareti yoğun 6 ilçede 177 satış noktasında yaptıkları araştırmada, gözlem yapılan işletmelerin tamamında tütün ürünlerinin çocukların göz hizasında bulunduğunun saptandığını ve satış noktalarının yüzde  84,7’sinde dolaplarda dizilimin yasaya uygun olmadığının görüldüğünü söyledi. 

2019 yılında Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından, Tütün Mamullerinin Üretim Şekline, Etiketlenmesine ve Denetlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğinin yayınlanmasını takiben 5 Aralık 2019 tarihinde düz paket uygulaması yürürlüğe girdi. Sağlığa Evet Derneği, düz paket uygulamasının tütün tüketimi üzerinde nasıl bir etkisi olacağı izledi ve piyasadaki sigara paketlerinin mevzuata uyumu, satış noktalarında sergilenme yöntemleri ve kamuoyu tarafından paketlerinin nasıl algılandığını saptayabilmek üzere üç ayrı çalışma yürüttü. Çalışmalara ilişkin dün online basın toplantısı gerçekleştirildi. 

‘ÇOCUKLAR GÖREBİLİYOR’

“Satış noktalarında düz paket ve diğer tütün ürünlerinin ticari teşhiri” başlıklı çalışmaya ilişkin bilgi veren Prof. Dağlı, satış noktalarında tütün ürünlerinin reklam yasaklarını düzenleyen yasaya ve düz paket yönetmeliğine uyumunu araştırmak üzere İstanbul’da ticareti yoğun 6 ilçenin 177 satış noktasının gözlendiğini söyledi. Gözlem yapılan işletmelerin tamamında tütün ürünlerinin çocukların göz hizasında bulunduğu bilgisini veren Dağlı, şöyle devam etti:

“Yüzde 2,3’ünde satış ünitelerinde eski paketlerin bulunduğu görülmüştür. Satış noktalarının yüzde 84,7’sinde dolaplarda dizilimin yasaya uygun olmadığı, yüzde 79,7’sinde paket üzerindeki bandrollerin görseli kapatacak şekilde dizildiği, yüzde 52’sinde paketlerin resimli uyarılarının görünür şekilde dik sergilenmediği, yüzde 4,5’inde grupman sergilendiği saptanmıştır. İşletmelerin yüzde 93,2’sinde paketlerin aynı düzene uyum sağlayarak yerleştirildiği görülmüştür. Farklı ilçelerin satış noktalarında aynı paketlerin aynı düzende sergilendiği tespit edilmiştir. ”

‘MEVZUATA UYUM YÜKSEK DEĞİL’

Sağlığa Evet Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Tanzer Gezer ise “Düz paket mevzuatına uyumun saptanması”na ilişkin sunum yaptı. Piyasada bulunan sigara paketlerinin etiketleme ve paketleme özellikleri açısından yönetmelik tarafından belirlenen kurallara uyum düzeyinin ortaya konması için yapılan çalışmanın, dört farklı tütün firmasının 22 markasından 105 adet farklı alt markalı paket üzerinde, görerek 126 kriter incelemesi ile gerçekleştirildiğini anımsattı. Gezer, “Tütün firmalarının düz paket mevzuatına uyumunun yüksek olmadığı, mevzuatta bazı hususların daha ayrıntılı belirtilmesi gerektiği anlaşılmıştır” dedi. 

‘CAYDIRICILIĞIN OLMADIĞI KANAATİNE VARILDI’

Sağlığa Evet Derneği Üyesi Prof. Dr. Pınar Ay da “Standart sigara paketi ve diğer paket tasarımları ile ilgili algının değerlendirilmesi”ne ilişkin bir sunum yaptı. Ay, dünyada standard tek tip düz paket uygulaması yapılırken, ülkemizdeki sigara ürünlerinde tek tip olmayan, çok çeşitli ambalaj tasarımlarının olduğunun gözlemlendiğini anımsatarak, özetle şunları kaydetti:

“Sigara kullananlarda standart düz paket ve diğer paket tasarımlarının oluşturduğu algının ortaya konması amacıyla niteliksel bir çalışma yürütülmüştür. Katılımcılara aynı resimli sağlık uyarısına sahip, farklı tasarımlı ürünleri içeren set gösterilip, her ambalajı değerlendirmeleri istenmiştir. Katılımcılar ağırlıklı olarak standart paketleri, eski ve içimi sert olan sigaraları akla getirdiği için kaba ve itici bulduklarını, genellikle ince kutulu tasarımları tercih ettiklerini belirtmişlerdir. Tek tip standart paket uygulaması olmadan düz paketin kullanmayı caydırıcı olmadığı kanaatine varılmıştır.”