Osmanlı bile yasaklamamıştı

Asırlardır nefesleriyle cama can veren işçilere ‘camın cambazları’ deyimini yakıştırıyor üretimi kadar direnişlerine de tanıklık edenler. Böylece camın olduğu kadar grevin de cambazları oluyor cam işçileri... ve Kristal İş sendikası uzmanı Zafer Aydın’ın yaptığı araştırmadan anlıyoruz ki yüzyılı aşkın bir süredir, üretimde olduğu kadar grev ve direnişte de maharetli cam işçileri... İşte o araştırmadan özetle akılda tutulması gereken noktalar:

* 1903’te başlıyor cam işçilerinin grevle tanışıklığı. Beykoz’da kurulu Levi-Modiano fabrikası işçileri, bozuk çıkan malların sorumluluğunun işçilere yıkılarak, ürünlerin yeniden ücret ödenmeksizin ürettirilmek istemesine karşı, iş bırakıyolar...

* 1908’de 2. Meşrutiyet’in ilanını takiben Selanik’ten İstanbul’a pek çok işyerinde Osmanlı işçi sınıfı greve çıkarken, aralarında Paşabahçeli cam işçileri de yer alıyor. 11 Ağustos 1908’de Levi- Modiano işçileri ücret artışı talebiyle greve gidiyorlar. Seslerini duyurmak için Paşabahçe sokaklarında yürüyüşler yapıyorlar.

* Osmanlı cam işçilerinin grev yaparak hak arama geleneği, Cumhuriyet’in ilanından sonra kurulan ilk cam fabrikasında, Paşabahçe Cam’da 1966’da kendini gösteriyor.

* O dönemde kuruluşunun üzerinden henüz altı ay geçmiş bir sendika, Kristal-İş, “işkolunda imzalanmış bir sözleşme varken, işyerinde bir sözleşme imzalanabilir mi” sorusunun peşinden gidip, “işverenin yasa dışı grev” feryatlarına aldırmadan, “grev maceracılık olur” diye itidal tavsiye edenlerin, tavsiyelerine takılmadan, 31 Ocak 1966’da Paşabahçe Cam’ın bacalarına grev pankartını asıyorlar.

* Umulmadık bir zamanda, adeta yoktan var ederek umulmadık bir grev örgütlüyorlar. Risk alan, sorumluluk üstlenen cesaretle adım atan cam işçileri, 85 gün süren grevin sonunda haklarını geliştirmenin yanında, işçi sınıfına tarihi önemi olan bir deneyim armağan ediyorlar. Ama her şeyden daha da önemlisi bu grevle cam işçilerinin bilinçlerine kazınıyor, hakların grev yoluyla geliştirilebileceği fikri.

* 1971’de cam işçileri bir kez daha greve çıkıyor. 58 gün süren bu mücadelede, fabrikadan mal çıkarmak isteyen grev kırıcıların önüne bedenini koyan grev gözcüsü Kadir Peker yaşamını yitiriyor. Cam işçileri Kadir Peker’i cam işçilerinin “grev şehidi” olarak kayıtlara geçirip, işe dönüyor; Galip, ama hüzünlü.

 

Darbede bile grevdeydiler

* 12 Eylül melaneti çöktüğünde cam işçileri 107 gündür grevdeydi. Üstelik Türk-İş üyesi Kristal-İş ile DİSK üyesi Hürcam-İş kafa ve kasa birliği yaparak birlikte örgütlemişlerdi cam fabrikalarındaki grevleri. “Memleketi kardeş kavgasından kurtaracağız” diye gelenler cam işverenlerini, cam grevinden kurtardılar.

* 12 Eylül işçi sınıfının grevlerini uygulamadan kaldırırken, grev silahını işçilerin kullanmasını engellemek, zorlaştırmak için bin bir türlü düzenleme yaptı. “Bu yasalarla grev yapılmaz, bu yasalarla hak alınmaz, işçilere geçmiş olsun” denilen günlerde sahneye çıkanların arasında cam işçileri de vardı. 1989’da 8 günlük grevle, önemli haklar kazandı, cam işçileri.

* Kaderlerine razı olmak yerine kaderlerini değiştirmek, verilene rıza göstermek yerine hakkını istemek, iradesi ve isteğiyle 1991’de 39 günlük, 1995’te 3 günlük grevler yaptı cam işçileri.

* 24 Mayıs 2001’de çıkılan grevi 16. gününde “milli güvenlik” gerekçesiyle ertelendi 2003’te daha greve çıkmadan yine “milli güvenlik” gerekçesiyle erteleme geldi.

* Danıştay’ın yürütmeyi durdurma kararının ardından 30 Ocak 2004 günü çıkılan grev bir kez daha ertelendi. Cam işçileri almak istediklerini değil, alabildiklerini aldılar bu ertelemeler sonucunda.

 

Cam işçileri direnişte de ustalar

Cam işçileri sadece grevlerin değil, direnişlerin, eylemlerin de ustası. 1991’de Paşabahçe Cam’da 585 işçinin işten atılmasına karşı işyerinde 21 gün süren bir işgal gerçekleştirdiler. Atılan işçilerin geri alınmasını sağladılar. 2002’de Paşabahçe Cam kapanırken, iş ve gelir güvencelerinin devamını sağlamak için, 16 gün fabrikada yatıp kalktılar. Sonunda Şişecam’ın diğer fabrikalarında çalışma imkânını elde ettiler. 2003’te Paşabahçe Eskişehir Fabrikasında paranın ve devletin gücü karşısında, insan onuruyla yılları bulan destansı bir örgütlenme mücadelesi verdiler. 2013’te Topkapı Şişe kapandığında cam işverenlerinin “sepeti koluna herkes yoluna” tavrını işyerini işgal ederek püskürten bir direniş örgütlediler. Şişecam’ın diğer fabrikalarında işlerinin devamını sağladılar.