Onların da adaşı var

Türkiye'de yerleşim birimi adlarında en çok kullanılan meyvelerin, elma, koz, armut ve ayva olduğu belirlendi.

Samsun 19 Mayıs Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Serkan Şen, ''Türkiye'de meyvelerden yararlanılarak verilmiş yer adları'' konulu bir araştırma yaptı.

İl, ilçe, bucak ve köy adlarını kapsayan araştırmada, yerleşim birimi adlarında en fazla kullanılan meyve isimlerinin elma, koz (ceviz), armut ve ayva gibi meyvelerin olduğu belirlendi. Dut, kiraz, nar, erik, fındık, kestane, karpuz, böğürtlen, hurma gibi toplam 33 meyvenin de çeşitli yörelerdeki yer adlarına kaynaklık ettiği tespit edildi.

Yrd. Doç. Dr. Serkan Şen, Türkçe'de yer adlarını belirleyen etkenlerden birisinin de adlandırılacak yerin bitki örtüsü olduğunu, bu bağlamda Türkiye'de yerleşim birimleri adlandırılırken, meyve adlarına sıkça başvurulduğunu söyledi.

Araştırmasında yer adlarının verilişinde meyve adlarından yararlanma oranının ortaya konduğunu, hangi meyvelerin ne yoğunlukta görüldüğünün belirlendiğini ifade eden Yrd. Doç. Dr. Şen, illere göre yerleşim birimlerinin adlandırılmasında iklim ve bitki örtüsünün etkili olduğunu kaydetti.

Araştırmada yer adları tabirinin, il, ilçe, bucak ve köy adlarını kapsayan bir bütünlüğü anlatmak üzere kullanıldığını bildiren Yrd. Doç. Dr. Şen, ''Yaptığımız araştırmada, Anadolu Ağızları ve eski Türkçe göz önünde bulunduruldu. Yerleşim birimlerinin günümüzdeki adları esas alındı'' dedi.

Elma ilk sırada

Taranan 36 bin 617 yer adından 992'sinde meyvelerden yararlanıldığının tespit edildiğini, bunun toplam içindeki oranının yüzde 2.71 olduğunu belirten Yrd. Doç. Dr. Şen, araştırmaya göre yer adlarında en çok kullanılan meyve listesinde ilk sırayı elmanın aldığını bildirdi.

Ancak koz ve cevizin aynı meyve olduğu düşünüldüğünde bu sıralamanın değiştiğini, ilk sırayı büyük farkla ceviz ya da koz olarak adlandırılan meyvenin geçtiğini ifade eden Şen, ''Tıpkı bu şekilde badem ve payamın, incir ve kobağın, kızılcık ve kirenin, kavun ve keleğin, armut ve ahlatın aynı türden meyveleri karşıladığı göz önünde tutulursa sıralamada ve oranlamada birtakım değişmeler olmaktadır'' diye konuştu.

Araştırmaya göre en çok meyveli yer adına sahip iller sıralamasında 32 isimle Balıkesir ve Samsun'un ilk sırada olduğunu aktaran Yrd. Doç. Dr. Serkan Şen, tek bir yerleşim biriminde meyve adının kullanıldığı Karabük'ün ise sonuncu sırada bulunduğunu ifade etti.


Yer adlarında görülen meyveler ve oranları

''Alıçköy, Çatalarmut, Ayvacık, Bademce, Cevizli, Dutağacı, Çatalelma, Erikbağı, Fındıklı, Çatalhurma, İğdeli, İncirdere, Karpuzlu, Kavunluk, Kelekli, Karakestane, Kızılcık, Kirazköy, Kozlu, Narlıdere, Acıpayam, Kızılüzüm, Yemişli...'' gibi isminde meyve kullanılan çok sayıda yerleşim biriminin tespit edildiği araştırmaya göre, yer adlarında görülen meyvelerin kullanım adetleri şöyle sıralandı: ''Elma: 137, Koz: 131, Armut: 85, Ayva: 61, Dut: 52, Kiraz: 52, Nar: 52, Ceviz: 48, Badem: 46, Erik: 44, İğde: 37, Üzüm: 36, Fındık: 35, İncir: 32, Alıç: 24, Yemiş: 17, Kestane: 15, Karpuz: 12, Kızılcık: 11, Kiren: 7, Turunç: 7, Böğürtlen: 6, Fıstık: 6, Kelek: 6, Payam: 6, Kavun: 5, Meyva: 5, Hurma: 4, Vişne: 4, Çilek: 3, Kobak: 3, Zerdali: 2, Ahlat: 1''