Meslek hastalığında faciaya ramak kaldı

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) verilerine göre, dünyada her yıl 160 milyon insanda çalışmaktan kaynaklı hastalık meydana geliyor ve her yıl 1 milyon 950 bin kişi meslek hastalıklarına bağlı yaşamını yitiriyor. Türkiye’de ise her yıl yaklaşık 120 bin ile 360 bin arasında işçi meslek hastalığına yakalanıyor. Oysa SGK verilerine göre meslek hastalıkları yıllık tanı sayısı beş yüzün dahi altında kalıyor, hatta geçen yılın kayıtlarına göre meslek hastalıklarından ölen hiç kimse bulunmuyor.

ILO işe bağlı hastalıklar ve kazaların direkt ve dolaylı zararlarının dünya ülkelerinin ekonomisine maliyetinin ülkelerin gayri safi milli hasılalarının en az yüzde 4’ünün kaybına, başka bir ifadeyle dünyada bu konularda önlem alınmamasının dünyaya küresel maliyetinin en az 2.8 trilyon dolar olduğuna dikkat çekti. İş ve Meslek Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. İbrahim Akkurt’un verdiği bilgiye göre ise ülkemizdeki yılda en az 20 bin ölümün asıl nedeni meslek hastalığından kaynaklanırken; Akkurt, “Üstü örtülerek oluşturulan sistem ya da sistemsizlik giderek bizi bir faciaya götürüyor” dedi. İşte Akkurt’un sorularımıza verdiği cevaplar:

- Meslek hastalıklarına yönelik istatistikler neler?

Pratikteki hastalıkların en az yüzde 5-25’inin hatta bazı durumlarda yüzde 50’sinden fazlasının nedeninin çalışma ve çevresel koşullar olduğu biliniyor. Öte yandan Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) 2013’te yaptığı projeksiyonda dünyada yılda en az 160 milyon meslek hastalığı beklendiği şeklinde. Avrupa İstatistik Kurumu, AB bölgesinde çalışanların yılda en az 23 milyon kişide meslek hastalığı olasılığından bahsetti. Türkiye İstatistik Kurumu da benzer anket çalışmalarında çalışanların en az yüzde 2-3’ünde yani yılda en az 400 bin kişide yılda en az bir meslek hastalığı olduğunu saptadı.

- Ülkemize dair bu veriler sağlıklı mı peki?

Türkiye’de meslek hastalıklarının gerçek durumu konusunda maalesef sağlıklı bir veri yok. Her meslek hastalığı “maluliyet-tazminat gerektiren” yasal bir olgu olarak düşünülüyor. Meslek hastalıklarında verinin elde edilmesi gereken kurum Sağlık Bakanlığı. Maalesef konu “sağlığın korunması” temel amacıyla ele alınmayıp bu alan için kurulan sigorta organizasyonu ve bu organizasyonu besleyen çalıştıranın, “işverenin korunması” temel yapılanması içine hapsedilmiş durumda. Konu “etkilenme/hastalık” boyutu çerçevesince değil de kişide “kalıcı hasar-maluliyet-ölüm” çerçevesince ele alınıp Sosyal Güvenlik Kurumu’na bağlı İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları sigortacılık kolunun bir işlevi olarak görülmüş. Bu nedenle de beklenen yıllık meslek hastalığı sayısı 100 binden az olmaması gerekirken bu verilerde yılda 500 civarında meslek hastalığı sayısı çıkıyor.

- Meslek hastalıklarının ne kadarı ölümle sonuçlanıyor?

ILO tarafından ifade edilen gerçeği tekrar kayda alalım: “Bir ülkede meslek hastalıklarından beklenen ölüm sayıları iş kazalarına bağlı kayda alınan ölümlerin en az 6 katıdır.” Ülkemizde iş kazalarına ilişkin 2 veri var; biri SGK istatistikleri, diğeri de İstanbul İşçi Sağlığı ve Güvenliği Meclisi’nin verileri. SGK’nin 2014 istatistiklerine göre iş kazalarından 2014’te ölenlerin sayısı 1626, bunlar sigortalı olanların sayısı.

- Ya sigortasızlar?

İSİG verilerinde bu sayı 1800’den fazla. Bu iki veriye göre 2014’te ILO’nun da mantığıyla bu ülkede meslek hastalıklarından ölenlerin sayısının bu rakamların en az 6 katı olması yani SGK verilerine göre en az 7756 kişi; İSİG kayıtlarına göre ise en az 10 bin kişi 2014’te meslek hastalıklarına bağlı olarak ölmüş. Peki, gerçek kayda alınan veri nedir? SGK’nin 2014 kayıtlarına göre ülkemizde meslek hastalıklarından hiç kimse ölmemiş (!) yani sayı sıfır. Ülkemizde sistem olmadığından 2014’teki ölümlerin çalışma ortamından kaynaklananların hepsini resmi olarak 7756 ölümü, gerçekte ise en az 10 bin ölümü gizlemişiz.

Ölümlerin oranı yüzde 14 İş kazalarından ölümlerin “iş cinayetleri” denilecek derecelere ulaştığını söyleyen Akkurt, ILO’nun projekte ettiği verilere göre dünyada İSG uygulamalarının kötü yönetilmesi nedeniyle yılda 2 milyon 340 bin işçi-çalışan kişinin yaşamını yitirdiğini söyledi. Bunların yüzde 14’ünün iş kazalarına bağlı ölümler olduğunu söyleyen Akkurt, “Çalışma yaşamındaki koşullara bağlı ölümlerin yüzde 86’sı yani 2 milyon 20 bini meslek hastalıklarına bağlı. Ancak ülkemiz başta olmak üzere maalesef ülkelerin kayıt sistemlerine bunlar işle ilgili hastalık/meslek hastalığı ölümleri olarak girmiyor, giremiyor. Hastalıkların nedenlerini sorgulayıcı, kayıt altına alıcı bir sistem olmaması nedeniyle bunlar değişik isimler altında ölüm kayıtlarına giriyor” dedi. Sizin de meslek hastalığınız olabilir! * Herhangi bir hastalık nedeniyle doktora gidip kendisine uygulanan tedavi ve istirahat sonucu tekrar işe döndüğünde tüm hastalık bulguları yeniden ortaya çıkan kişiler mutlaka hastalıklarının çalışma ortamı ile ilişkisinden kuşkulanmalı. * Çalıştığı ortamında gözle görülür, bilinen zararlı etmenler olanlar (toz, kimyasallar, biyolojik, fiziksel, ergonomik, psikolojik) ortaya çıkan hastalıklarının “mesleki” kuşkusunu duymalı; bunu doktorlarıyla paylaşmalı. * Aynı ortamda çalışan kişilerde belli bir zaman döneminde sık olarak aynı hastalığın birden fazla kişide ortaya çıkması durumu meslek hastalığı kuşkusu doğurmalı.