Meclis yeni anayasaya hazırlanıyor

TBMM Başkanı Cemil Çiçek, bu çalışmalar öncesinde hukukçu akademisyenlerle bir araya gelecek. 19 Eylül'de yapılacak toplantıda, içeriğe girilmeden usul üzerinde durulacak.

Bu toplantıya davet edilen akademisyenlerden 24'ü katılacak, 3'ü ise katılmayacağını bildirdi. TBMM Başkanı Çiçek'in açış konuşmasıyla başlayacak toplantıda, akademisyenler yeni anayasa konusunda görüşlerini ifade edecek.

TBMM Anayasa Komisyonunda gerçekleşecek ve sabah saatlerinde başlayacak toplantının akşam saatlerine kadar sürmesi planlanıyor. Toplantıya öğle yemeği için ara verilecek. Çiçek ve akademisyenler, öğle yemeğinde de birlikte olacak. Toplantıya, TBMM Genel Sekreteri Sadettin Kalkan ile yasama bürokratları da katılacak.

Yeni anayasa çalışmaları için özel bir web sayfası hazırlanıyor.

''www.yenianayasa.gov.tr'' adlı sayfada, geçmişten bugüne kadarki Anayasa metinleri, Anayasalarda yapılan değişiklikler, bunlara ilişkin komisyon raporları, Genel Kurul tutanakları, siyasi parti, meslek kuruluşları ve sivil toplum kuruluşlarının hazırladığı Anayasa önerileri, dünya anayasalarının metinleri, yeni anayasaya ilişkin basında çıkan haber ve yorumlara yer verilecek.

Web sayfası üzerinden görüş alınması için de çalışma yapılıyor. Vatandaşlar, yeni anayasaya ilişkin görüşlerini web sayfası üzerinden Meclis Başkanlığına iletebilecek. Sistem, görüş ve önerilerini sunmak isteyen kişilerin T.C kimlik numarasını doğrulamasını isteyecek.

Yurttaşlar ve sivil toplum kuruluşlarından gelen görüşler, yasama uzmanları tarafından analiz edildikten sonra Meclis Başkanı ve Anayasa Uzlaşma Komisyonu üyelerinin bilgisine sunulacak.

Ayrıca, zaman içerisinde yeni anayasa taslağının çeşitli hükümlerine ilişkin web üzerinden anket yapılması da düşünülüyor.

Meclisin yasama uzmanları 60 farklı ülkenin Anayasasını inceliyor. Kanunlar ve Kararlar, Plan ve Bütçe ile Araştırma Merkezi Müdürlüklerinde görevli yasama uzmanları, Avrupa'dan Asya'ya, Afrika'dan Avustralya ve Amerika kıtasına kadar farklı bölgelerden ülkelerin anayasaları üzerinde çalışıyor. Her uzman bir ülkeyi inceliyor. Anayasa Uzlaşma Komisyonu, ileride istemesi halinde bu uzmanların bilgisine başvurabilecek.

Bu çalışmada, özellikle anayasalarda hangi bölümlerin yer aldığı, konu başlıklarının neler olduğu, temel haklardan hangilerine yer verildiği, yasama, yürütme ve yargının nasıl düzenlendiği, Anayasalarda yer alan kurumların neler olduğu araştırılıyor.

Çalışma tamamlandığında, örneğin insan hakları veya yükseköğretim kurumunun kaç ülke anayasasında yer aldığının yanı sıra hangi maddelerde, nasıl düzenlendiği bilgisine de kolayca ulaşılabilecek. Ayrıca, çalışma sonrasında dünya anayasalarında olup da Türkiye anayasasında düzenlenmeyen bölümler de tespit edilmiş olacak.
 

İki komisyon çalışacak

TBMM Başkanı Çiçek, 1 Ekim'den sonra Mecliste grubu bulunan siyasi partilere birer yazı yazarak, Anayasa Uzlaşma Komisyonu oluşturulması için 2'şer milletvekili bildirilmesini isteyecek. Komisyon, TBMM Başkanı Çiçek'in katılmadığı zamanlarda, görevlendireceği bir başkanvekilinin başkanlığında çalışmalarını yürütecek.

Uzlaşma Komisyonu, anayasa konusunda görüşlerini sunmak isteyen meslek kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, akademik çevreler ve yargı mensuplarının anayasa konusundaki görüşlerini alacak. Bugüne kadarki deneyimler gözönünde bulundurulduğunda, Anayasa Uzlaşma Komisyonunun çalışmaları sonucunda bir metin ortaya çıkarması bekleniyor. Bu metnin de ilgili kesimlerin görüşüne sunulabileceği belirtiliyor.
 

Teklif nasıl görüşülecek?

Uzlaşma komisyonunun çalışmalarını tamamlamasının ardından, bu kez ortaya çıkacak teklifle birlikte yeni bir süreç başlayacak.

Yasama uzmanları, ''yeni anayasa'' yapımındaki izlenecek yolun, İçtüzük ve Anayasanın, ''Anayasanın değiştirilmesine'' ilişkin hükümlerine göre olacağını ifade ediyor.

Anayasanın değiştirilmesi, TBMM üye tamsayısının en az üçte birinin imzasıyla (184) teklif edilebiliyor. Teklif, önce TBMM Anayasa Komisyonunda, ardından Genel Kurulda görüşülecek. Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki tekliflerin görüşülmesi ve kabulü, kanunların görüşülmesi ve kabulü hakkındaki hükümlere göre yapılıyor.

Teklif, Genel Kurulda iki defa görüşülüyor. İkinci görüşmeye birinci görüşmenin bitiminden itibaren 48 saat geçmeden başlanamıyor. İkinci görüşmede, yalnızca maddeler üzerinde verilmiş önergeler görüşülüyor. Birinci görüşmede üzerinde değişiklik teklifi bulunmayan bir madde hakkında ikinci görüşmede önerge verilemiyor.

Değiştirme teklifinin birinci ve ikinci görüşmelerinde kabulü, maddelerin kabulü ile ikinci görüşmenin sonunda tümünün kabulü, Meclisin üye tamsayısının beşte üç (330) çoğunluğunun gizli oyuyla mümkün oluyor.

Cumhurbaşkanı, anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları, bir daha görüşülmek üzere TBMM'ye geri gönderebiliyor. Meclis, geri gönderilen kanunu, üye tamsayısının üçte iki (367) çoğunluğu ile aynen kabul ederse Cumhurbaşkanı bu kanunu halkoyuna sunabiliyor. Meclisçe üye tamsayısının beşte üçü (330) ile veya üçte ikisinden (367) az oyla kabul edilen Anayasa değişikliği hakkındaki kanun, Cumhurbaşkanı tarafından Meclise iade edilmediği takdirde, halkoyuna sunulmak üzere Resmi Gazetede yayımlanıyor.

Doğrudan veya Cumhurbaşkanı'nın iadesi üzerine, Meclis üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile kabul edilen anayasa değişikliğine ilişkin kanun veya gerekli görülen maddeleri Cumhurbaşkanı tarafından halkoyuna sunulabiliyor. Halkoylamasına sunulmayan anayasa değişikliğine ilişkin kanun veya ilgili maddeler Resmî Gazetede yayımlanıyor.

Halkoyuna sunulan anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların yürürlüğe girmesi için halkoylamasında kullanılan oyların yarısından çoğunun kabul oyu alması gerekiyor.

TBMM; Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların kabulü sırasında, kanunun halkoylamasına sunulması halinde, Anayasanın değiştirilen hükümlerinden hangilerinin birlikte, hangilerinin ayrı ayrı oylanacağını da karara bağlıyor.