Kuşatma (07.12.2015)

Türkiye’nin 24 Kasım’da Suriye’de Rus savaş uçağı düşürmesi zincirleme tepki yarattı ve Ankara Moskova’nın ardından Tahran ve Bağdat’la da gitgide derinleşen krizlere girdi.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Türkiye’ye yönelik yaptırımlarına eşlik eden en önemli suçlama, IŞİD’in petrol kaçakçılığının büyük bölümünü Türkiye üzerinden yaptığı ve bundan Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile ailesinin para kazandığı iddiası. Hatta bu suçlama, Rusya Savunma Bakanlığı’nda harita, grafik ve görüntüler eşliğinde düzenlenen bir basın toplantısıyla dünyaya duyuruldu.

ABD ve diğer NATO müttefiklerinin Rusya’nın kanıtlayamadığını söylediği bu iddiaya İran medyasının geniş yer ayırması ve İranlı yetkililerin rağbet etmesi de Ankara-Tahran krizini alevlendirdi. İran Alınan Kararların Uygunluğu Konseyi Sekreteri Muhsin Rezai, IŞİD’den Türkiye’ye giden petrolün tüm olası ihracat yollarının fotoğraflarına sahip olduklarını söyledi. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’yi arayıp “Bedelini ağır ödersiniz” dediğini ileri süren Erdoğan’ı ise İran dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’in başdanışmanı Ali Ekber Velayeti aracılığıyla uyardı: “Herkes kendi haddini ve çapını bilmeli.”

‘Birliği geri çekin’

Uçağının düşürülmesine misilleme olarak Rusya’nın Suriye sahiline S-300 füze savunma sistemleri donanımlı savaş gemisi çekmesi ve Lazkiye’deki üsse S-400 konuşlandırılması yüzünden Türkiye 24 Kasım’dan beri Suriye’de hava operasyonu düzenleyemez hale geldi. Ama boş durmayıp Haziran 2014’te IŞİD’in eline geçmesinde rol oynamakla itham edildiği ve IŞİD’le rehine krizi yaşadığı Irak’ın Musul kentine zırhlı birlik gönderdi. Konuşlanan Türk askeri ve tank sayısıyla ilgili rivayet muhtelif olsa da Irak merkezi hükümeti çok sert tepki verdi. Irak Başbakanı Haydar İbadi, Cumhurbaşkanı Fuad Masum, Dışişleri ve Savunma Bakanlıkları Türkiye’yi “Irak’ın egemenliğini, uluslararası hukuku ihlal etmek”, hatta “işgalcilikle” suçlayıp “derhal birliğini geri çekmesini” talep etti.,

‘24 saat kaldı’

Önceki gece “Eğer Türkiye askerlerini 48 saat içinde çekmezse BM Güvenlik Konseyi’ne gitme dahil tüm seçenekleri kullanacağız” ültimatomu veren İbadi, dün Rusya ve İran’ın suçlamalarına destek verdi. Bağdat’ı ziyaret eden Almanya Dışişleri Bakanı Frank-Walter Steinmeier ile görüşen İbadi’nin, “görüşme sırasında “büyük bölümü Türkiye üzerinden kaçırılan IŞİD’in petrol kaçakçılığının durdurulmasının önemini vurguladığı” açıklandı. İbadi, pazar gecesi verdiği 48 saatlik sürenin 24 saatinin dolduğuna dikkat çekti. Musul’a asker gönderilmesine Bağdat’ın onay verdiği yönünde Ankara’dan gelen açıklamaların doğru olmadığını vurgulayan İbadi, “Irak’ın, askerlerin ülkeye girişiyle ilgili bilgisi ve anlaşması yok” dedi.

Karargâhtan mesaj

İbadi görüşmeden sonra hava kuvvetleri karargahına Ankara’ya gözdağı niteliğinde bir ziyaret yapıp şu mesajları verdi: “Irak’ın egemenliğini savunmaya hazır olmalıyız. Hava kuvvetlerinin Irak topraklarını ve sınırlarını karşılaştığı her türlü tehditten koruma kapasitesi vardır.”

‘Eğitmenler kalabilir’

Irak Dışişleri Bakanı İbrahim Caferi de, Steinmeier’le görüşmesinde, Ankara-Bağdat krizine ilişkin olarak “Irak’ın Türk askerlerinin geri çekilmesi yönündeki talebi, Irak’la koordinasyon kurulmadan ülkede konuşlanarak yol açtığı ihlalden kaynaklanmaktadır. Ancak bu talep bir süredir kuzeyde Irak güçleriyle birlikte çalışan Türk eğitimcilere yönelik değildir. Birçok ülkeden askeri eğitmenleri kabul ediyoruz, ancak kara güçleri farklı bir şey” dedi.

Ziyaret çekilmeye bağlı

Irak Savunma Bakanı Halid Ubeydi de ancak Ankara’dan olumlu sinyaller gelirse ziyaret davetini kabul edeceğini duyurdu. Savunma Bakanlığı Sözcüsü Nasır Nuri “Türkiye Savunma Bakanı, pazar günü Ubeydi ile telefon görüşmesinde Ankara’ya acil ziyaret davetinde bulundu. Ama Ubeydi, Türkiye’den krizi çözmeye hazır olduğuna dair olumlu sinyal gelirse ziyarete hazırlanacak. Ziyaret için Türkiye tarafından gelecek birkaç günde olumlu adımlar bekleyeceğiz” diye konuştu.

Rusya’dan yardım

Daha önce İbadi’yi Musul yakınındaki Türk birliğini vurmaya çağırmış olan Irak Meclisi Güvenlik ve Savunma Komitesi Balkanı Hakim Zamili, “Türkiye’nin işgaline ve Irak’ın egemenliğini ihlal etmesine karşı kısa süre içinde Rusya’dan Irak’a doğrudan askeri müdahalede bulunmasını isteyebiliriz” dedi. Mecliste temsil edilen Şii Bedir Tugayları komutanı Hadi Amiri, “Türkiye ABD’den daha güçlü değildir, tanklarını başlarında patlatacağız. Kendi sınırlarını birkaç saniye ihlal eden Rus uçağını egemenlik adına vurdular. Şimdi hangi hakla topraklarımızı ihlal ediyorlar” dedi.

‘Bariz bir müdahale’

El Yum El Seba gazetesine göre Arap Birliği Genel Sekreteri Nebil el Arabi, Türkiye’nin Musul’a asker göndermesini kınayıp olayın “bariz bir müdahale” olduğunu savundu. Ancak Arabi, Birlik’in ortak kınama açıklamasından başka yapabileceği bir şey olmadığını söyledi.

‘ÇEKİLME YOK, AZALABİLİR’ Başbakan Ahmet Davutoğlu’nun önceki gün Iraklı mevkidaşı Haydar İbadi’ye mektup göndererek “Irak hükümetinin hassasiyetleri giderilinceye kadar Musul yakınındaki Başika’ya başka asker göndermeyecekleri” güvencesi vermesine karşın, tansiyon düşmüyor. Reuters’a konuşan üst düzey bir Türk yetkili, İbadi’nin Ankara’ya Musul’daki askerlerini çekmesi için 48 saat tanımasına karşın, Türkiye’nin henüz askerlerini geri çekmediğini söyledi. “Irak’taki Türk güçleri hakkında Irak Savunma Bakanlığı ile görüşmeler sürüyor, asker sayısı azaltılabilir” diyen Türk yetkili, “Türk birlikleri Irak’a Sünni Arap ve Türkmen güçlerin eğitim talebinin ardından konuşlandırıldı. Irak merkezi hükümeti Türk birliklerinin yerleşiminden haberdardı” dedi. Türk yetkili, Türkiye’nin Rus savaş uçağını düşürdüğü 24 Kasım’dan bu yana Suriye’de ABD öncülüğündeki koalisyonun operasyonlarına katılmadığını doğruladı. Daha önce ABD’li üst düzey yetkililer, Moskova-Ankara krizi nedeniyle Türkiye’nin Suriye’de düzenlediği operasyonları Washington’un talebi üzerine durdurduğunu belirtmişti. İstanbul’da yabancı muhabirlere brifing veren bir Türk yetkili de Fransız haber ajansı AFP’ye göre “Çekilmeyeceğiz” mesajı verdi. AFP, Türk yetkilinin şu sözlerini aktardı: “Askerlerin kalmasını bekliyoruz. Bu, yapacağımız görüşmelere bağlı olacak. Ama sahadaki subaylardan, oradaki farklı grupların taleplerinden, merkezi hükümetle görüşmelerimiz ve Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi ile görüşmelerimizden bildiklerimize dayanarak, görünen o ki, güçlerimiz kalacak.”