Kırmızıya dokunmak neden serinletiyor?

Yeni bir araştırma insanların duyular ve renklerle ilgili genel algılarını tersyüz ediyor. Konu musluklarda gördüğümüz denli basit: kırmızı sıcak, mavi soğuk anlamına geliyor. Ancak Scientific Reports dergisinde yayımlanan ve mavi nesnelere dokunmanın insanlarda aynı sıcaklıktaki kırmızı nesnelere dokunmaktan daha sıcak bir duygu yarattığını ortaya koyan yeni bir araştırma bu basit gerçeği karmaşık bir duruma getirdi.

Araştırma kapsamında denekler içine sıcaklık denetimli mavi ya da kırmızı ışık yanan bir levha yerleştirilmiş zifiri karanlık bir odaya alındılar. Deneklerden levhaya dokunduklarında bir sıcaklık duyumsayıp duyumsamadıkları soruldu. Sonuçta, kırmızı yüzeylerin dokunulduğunda sıcaklık duygusu yaratabilmeleri için mavi yüzeylerden yaklaşık 0,5 C derece daha sıcak olmaları gerektiğine tanık olundu.

Araştırmayı yürüten Nippon Telegraf ve Telefon Şirketi iletişim uzmanlarından Hsin-Ni Ho, “Çok şaşırmıştım, çünkü çoğu insan gibi ben de kırmızı nesnelerin bizde sıcaklık, mavilerin de serinlik duygusu yaratmasını bekliyordum. Oysa, tam tersi bir sonuçla karşılaştık. Önceleri bunda bir terslik olduğunu düşündüm,” diyor.

Araştırmadan elde edilen bu sonuç görünürde insanların kırmızı ve mavi renklerle ilgili önsezilerini tersyüz ediyor, renklerle sıcaklık arasındaki ilişkinin irdelendiği başka çalışmalardan elde edilen bulgulara tümden ters düşüyordu. Örneğin, daha önceki araştırmalar odanın kırmızı ya da mavi bir ışıkla aydınlatılmasının kişinin kendini daha sıcak ya da soğuk duyumsamasına neden olabileceğini ortaya koymaktaydı.

Ho elde ettikleri sonuçların öteki araştırma sonuçlarına görünürde ters düşmesinin, önceki çoğu araştırmaların tersine, bu araştırmada uygulanan deneylerde doğrudan dokunduğumuz nesnelerin sıcaklığını nasıl algıladığımızın anlaşılmaya çalışılmasından kaynaklandığına dikkat çekiyor.

Ho, dokunma söz konusu olduğunda, duyumsadıklarımızın büyük ölçüde beklentilerimizden etkilenebileceğini ve kişinin bu konuda önceden bir düşünceye sahip olduğunu belirtiyor. Kişinin beklentisiyle gerçek sıcaklık algısının çelişmesi yaşanan duyguyu etkiliyor.

İnsanlar kırmızı bir nesnenin genelde sıcak olmasını beklediklerinden, bir nesnenin olağanüstü sıcak olduğuna inanmamız için çok daha yüksek bir sıcaklığa gerek duyuluyor.

Ho ve arkadaşları beklentilerle ilgili görüşlerini doğrulamak için ikinci bir deney uyguladılar. Bu deneyde ısıtılmış yüzeyi renklendirmek yerine, uzmanlar deneklerin ellerine kırmızı ya da mavi bir ışık tuttular ve bu kez kırmızı ellerin mavi ellerden daha düşük sıcaklıklardaki yüzeylerde sıcaklık duygusu yarattığına tanık oldular.

Ho’ya göre, insan beyninde kırmızı bir elin sıcak olduğu yönünde bir beklenti zaten var. Bu yüzden insanlar azıcık sıcak bir nesneye dokunduklarında onu gerçekte olduğundan daha sıcakmış gibi algılıyorlar.

(RU, Scientific American Online/ 3 Temmuz 2014)