'Kendimi yeniden kurmalıydım, sıfırdan, yalansız'
Sami Özbil, “Eksik Bir Şey”de küçük yaşta kaybettiği annesinin yaşam öyküsünü öğrenmek isterken geçmişiyle hesaplaşmak durumunda kalan devrimci bir gencin, Ege’de bir sahil kasabasında yaşadıklarını anlatıyor.
Metin CelalBu biyografiden neler anlıyoruz? Sami Özbil verimli bir yazar. Şiirle başlamış, romanla devam etmiş ama şiirden kopmamış her iki türde de ürünler vermeye devam etmiş. İlk kitabını 29 yaşında yayımlamış. On yılda on kitabı yayımlanmış. Yazmaktan başka bir işi olmayan bir şair-yazarla karşı karşıya olduğumuzu düşünebiliriz.
CEZAEVİNDE BİR OKUMA VE YAZMA DELİSİ
Google’da aradığımızda 1996'da ve 2003'te iki ayrı davada hakkında verilen iki müebbet hapis cezası nedeniyle Kandıra F Tipi Cezaevi'nde politik hükümlü olarak bulunduğu bilgisine ulaşıyoruz. 2013’te Füsun Erdoğan’ın Bianet’de yazdığı, “Bu Sesi Duymalısınız” başlıklı yazıdan yeni yasal düzenlemelerle otuz yıl hapis yatması gerektiği ve yine aynı düzenleme nedeniyle bir buçuk yıl boyunca tek başına hücrede kalacağını öğreniyoruz. “Sami tam bir buçuk yıl boyunca vasisi dışında hiç kimseyle görüşmeyecek. Günde sadece bir saat havalandırmaya çıkabilecek. Yani günün yirmi üç saatini sekiz adımlık tek katlı bir hücrede geçirecek” diye yazıyor Erdoğan. “O bir buçuk yıl boyunca günlük gazete, dergi vb. yayınları alıp okuyamayacak. Radyo dinleyemeyecek, televizyon izleyemeyecek. Mektup göndermesi de gelen mektupların verilmesi de haftalık on dakikalık telefon hakkı da yasak!” “Okuma yazma delisi” diye tanımlanan, yayımlanmış kitaplarından çok verimli bir yazar olduğu anlaşılan birine verilebilecek en ağır ceza bu olsa gerek.
17 Aralık 2014 günkü bir haberde de Sami Özbil’in âdil yargılanmadığı gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yaptığı ve hukukmedeniyeti.org adlı sitede de Anayasa Mahkemesi’nin 15.10.2014’te verdiği kararın tam metni ve başvuruyu haklı bularak yeniden yargılanmasına karar verdiği bilgisi var. Bu yeniden yargılamanın sonuçlanıp sonuçlanmadığı bilgisine ulaşamadım ama 9 Ağustos 2016 günkü Etkin Haber Ajansı’nın “Gaye dâhil üç davada yeniden yargılama başvurusu yapıldı” başlıklı haberinde, “Darbecilik ve "FETÖ örgütünün üyesi olmakla" suçlanan devrimci Sami Özbil hakkında İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesi müebbet hapis cezasını vermişti” deniliyor. Haberden Sami Özbil’in halen hapiste olduğunu anlıyoruz.
Anlaşılan Sami Özbil, yaşadıklarını biyografisine yansıtırsa okurun eserden çok yaşam öyküsüyle ilgileneceğini düşünmüş ve sadece eser adlarını vermekle yetinmiş. Doğru bir tercih ama bilgi çağında biyografisiz kalmak da pek mümkün değil.
2014’te Birgün Kitap'ın 141. sayısındaki “Cezaevi Edebiyatı” dosyası için “Edebiyat ve Hapishanesi” başlıklı yazıda şöyle diyor Sami Özbil: “Hapishane edebiyatı ifadesi, bir mekân olarak ‘hapishanelerde üretilen edebiyat’ biçiminde ele alınırsa verimli bir tartışmaya kapı aralar. Edebiyat her şeyden önce edebiyattır, kendi ölçüleri vardır ve herhangi bir sıfata gerek duymaz. İç dökmelerin şiir olmadığını, ‘hayatım roman’ diye kaleme sarılmaların romanla sonuçlanamayacağını bilmek bile çoğu zaman işe yarar.”
İRONİK VE GERÇEKÇİ BİR ROMAN
“Eksik Bir Şey” adını Sami Özbil’in daha önce "Kıyıya Vuran Dalgalar" (2012, Notabene Yay.) adlı derlemede yer alan öyküsünden almış ama konuların farklı olduğu anlaşılıyor. Özbil, "Eksik Bir Şey" adlı öyküsünde ölümü beklerken özgürlüğüne kavuşan bir tutsağın gelgitlerini anlatıyormuş (bkz. “Kıyıya Vuran Dalgalar, Murat Türk, yeniozgurpolitika.org). Öyküden adını alan romanın ise farklı bir konusu var.
Doğan, devrimci bir eylemde kullanılmak üzere arabasını arkadaşlarına vermiştir. Eylem sonrası kaçarken mecburen arabayı bırakmışlardır. Polisin arabayı bulması halinde kendisini tutuklayabileceklerini düşünen arkadaşları Doğan’ın bir süre ortadan kaybolmasını önerir. Doğan “unumu eledim, eleğimi astım, benim bu işlerle ilgim kalmadı” diye düşünse de polisi inandıramayacağına ikna olur. Bir arkadaşının evinde gizlenirken eski bir dergide annesinin ölüm haberine rastlayınca devrimci geçmişi olduğunu bildiği annesinin yaşam öyküsünü, nasıl öldüğünü öğrenmeye karar verir. Bu aynı zamanda kendi geçmişini, çocukluk yıllarında neler yaşandığını da öğrenmesini sağlayacaktır.
“Dedem istihbaratçı, amcam solcularla çatışan komando, babam muhbir. İşte iftihar edilecek bir aile tablosu (...) Bir annemdi hile hurdaya bulaşmayan. O da devrim sloganları savurmanın, siyasal bir suikasta kalkışmanın bedelini polis işkencesiyle ödemişti” diye anımsar.
Yıllardır görüşmediği babası Kariya adlı, benim Dikili’ye benzettiğim bir Ege sahil kasabasında yaşamaktadır. Kariya’da annesinin yaşam öyküsünü öğrenmeye çalışırken yeni insanlar tanır, yeni öyküler öğrenir. Annesinin işkencecisi olma olasılığı olan kişilerle farklı kimlik ve hallerde karşılaşır, gerçekte babasının kim olabileceğini öğrenir. Çocukluk aşkı olan kuziniyle, teyzesiyle hasret giderir, annesine benzetip âşık olduğu Yeşim’in Girit’e uzanan öyküsünde başka yaşamlara gizlenmiş acıları öğrenir. Bir yandan da tüm sahil kasabalarında yaşanan hızlı betonlaşmaya, mafyanın, Yunan adalarına mülteci kaçıranların faaliyetlerine, işsiz yerli gençlerin Kürtlere yönelik öfkesinin cinayete varan eylemlere dönüşmesine şahit olur. Ama annesinin yaşam öyküsünü tam olarak öğrenemediği gibi babası istihbaratçı olan bir muhbirle neden evlendiğini de öğrenemez. Aslında yaşamda her konuda olduğu gibi bu konuda da pek ısrarcı değildir, tam olarak konuya yoğunlaşmaz.
Doğan, hataları, zaafları olan bir insandır, dört dörtlük bir devrimci ya da tam anlamıyla dürüst bir insan portresi çıkmaz ondan. Hemen inanmaya, kolayca aldanmaya, kendini aldatmaya, yalanlara meyillidir. Öfkesi de, aşkı da, hesaplaşmaları da bu yapısı ile şekillenir, törpülenir.
Sami Özbil “Eksik Bir Şey”de (2016, İletişim Yay.) lafı uzatmadan ama derdini ayrıntılara girebilecek şekilde ifade edebileceği bir anlatım kurmuş. Yarı alaycı, ironik ama bir o kadar da gerçekçi bir bakışla başta kahramanı Doğan olmak üzere tüm kahramanlarını iyi ve kötü yanlarını ihmal etmeden, hata ve yanlış paylarını da göz önüne alarak anlatmış.