'Kart limitleri taşa yazılı değil, değiştirin'

Türkiye’de her cüzdanda ortalama 2.2 adet kredi kartı var. Toplam tüketim harcamalarının yüzde 38’i kartlı ödemelerle yapılıyor.

Bankalararası Kart Merkezi (BKM) Genel Müdürü Dr. Soner Canko, kredi kartının borçlanma aracı değil ödeme aracı olduğunu belirterek, “Kredi kartını alan bir kişi ilk 2 sene kartı kullanırken sorun yaşamazsa sonraki senelerde artık kartını batırmıyor. O iki seneyi atlatmışsa finansal okuryazarlık sınavını geçmiş ve sağlıklı ilerliyor demektir. Kart harcamalarında ayağını yorganına göre uzatmak gerekiyor. Kredi kartı limitleriniz taşa yazılı değil. Değiştirin, düşürün. Ben de ihtiyacım olmadığında düşürüyorum ya da yükseltiyorum” dedi. Türkiye’de ortalama taksit sayısının 5.5 olduğunu her 5 TL’lik alışverişin 1 TL’sinin taksitli ödendiğini dile getiren Canko, “Şu anda toplumda karamsarlık fevkalade yaygın. Ama kartla ödemeler alanında endişe duyulacak ya da umutsuz olunacak bir veri yok. Kredi ödemelerinde sorun olsaydı, taksit sayıları 5.5 değil 25 olsaydı bireysel borçluluk takibi zirve yapsaydı o zaman derdim ki tüm zamanların en kötü dönemi” dedi.
BKM Genel Müdürü Soner Canko ile kriz döneminde kartlı ödeme alışkanlıklarının değişimi, sektörün geleceği ve BKM’nin yeni projelerini konuştuk.

-Son araştırmanıza göre Türkiye’de 25.4 milyon kişi kredi kartı taşıyor. Cüzdandaki kart sayısı ise 2’yi geçti. Bu noktaya nasıl gelindi?

 Türkiye’de kasım sonu itibarıyla 66 milyon kredi kartı ve 144 milyon banka kartı olmak üzere toplam 210 milyon adet kart bulunuyor. Bireysel kredi kartı sahibi kişi sayısı ise son açıklanan verilere göre 25.5 milyon seviyesinde Cüzdanlarda ortalama 2.2 adet kredi kartı var. 2014’te her cüzdanda 2.5 kart varmış, aslında cüzdan başına düşen kart sayısı azalıyor. Son 4 yılda kredi kartları üzerinden finansal sisteme 6 milyon yeni kişi dahil oldu. Gelecek dönemde de cüzdanlardaki ortalama kredi kartı adedi 2 seviyesinde devam edecek. Çünkü kart sahipleri olası ihtiyaçlar için yanlarında 2 kart taşımayı tercih ediyorlar. Ülkemizde 80 milyon insan yaşıyorsa 25 milyonu kredi kartı kullanıyor geriye kalan 55 milyonda hâlâ kredi kartı yok.

İlk iki yıl kritik

Neden düşüyor ceplerdeki kart adedi?

 Finansal okuryazarlığın artmasına bağlıyoruz. Yani 30 sene önce ilk kredi kartlarıyla tanıştığımızda hepimiz kredi kartları hiç ödenmeyecek, bankaların bize verdiği limitler sanıyorduk ve gidip ihtiyacımız olmayan şeyleri alıyorduk. Kültürümüzden de kaynaklı, aşırı ve gereksiz tüketim çok fazla yok.

-Ama yine de takipteki batık kart müşterisi artmıyor mu?

Ekim ayında kartlarla 72 milyar TL ödeme yapmışız. Takipteki alacak tutarı 6.5 milyar TL. Bu tutar 2017 sonunda 6.4 milyar, 2016 sonunda da 7.1 milyar TL imiş. Yüzde olarak takipteki alacakların en çok büyüdüğü sene kriz dönemi olan 2008. Ama şu anda içinde bulunduğumuz dönemde takipteki kart borçları yükselmedi. Bizdeki verilerde şunu gördük: İki sene kart kullanan ve o iki sene içerisinde kartıyla sorun yaşamayan biri sonraki senelerde artık kartını batırmıyor. O iki seneyi atlatmışsa finansal okuryazarlık sınavını geçmiş ve sağlıklı ilerliyor demektir. Yapılan düzenlemelerle ilk yıllar karta belli bir limit veriliyor ödemelere göre o limitler yükseltiliyor.

Taksit sayısı 5.5

-Ekonomide yaşanan olumsuzluklar ödeme sistemlerini nasıl etkiliyor?

Son dönemde ekonomide yaşanan gelişmelerin kart kullanıcılarını, bankaları ve üye işyerlerini daha ihtiyatlı davranmaya ittiğini söylemek yanlış olmaz. Ancak kartlarla yapılan ödemelerin çok önemli bir kısmı zorunlu harcamaların yapıldığı, market, akaryakıt ve gıda gibi temel ihtiyaçlarımızın yer aldığı sektörlerde gerçekleşiyor. Dolayısıyla zorunlu harcamalar yapılmaya devam ettiğinden, kartlı ödeme tutarlarında önemli bir değişiklik gözlemlenmiyor. Kartlı harcamalar bireysel kredi kartlarında enflasyona paralel bir seyir izlerken, banka kartlarının alışverişlerde kullanımı ve ticari kartlarının yaygınlaşmasıyla sektörün reel olarak büyümesini sürdürdüğü görülüyor.

-Toplam tüketim harcamalarının ne kadarı kartla yapılıyor? En çok hangi harcamalar kartla yapılıyor? Taksit sayısı ortalama kaç oluyor?

Toplam tüketim harcamaları içinde kredi kartı ve banka kartı dahil olmak üzere kartlı ödemelerin payı yüzde 38 seviyelerinde bulunuyor. 2018’in 11 ayı itibarıyla kartlı ödemelerin yüzde 18’inin market, yüzde 9’unun akaryakıt, yüzde 8’inin giyim ve yüzde 7’sinin çeşitli gıda sektöründe gerçekleştiğini görüyoruz.

Taksitli ödemeler, toplam kartlı ödemelerin yüzde 21’ini oluşturuyor. Yani her 5 TL’lik kartlı ödemenin 1 TL’sini taksitli ödemeler oluşturuyor. Türkiye’de ortalama taksit sayısı 5.5 olurken ortalama taksit adedi en yüksek sektörler 9 taksit adediyle bireysel emeklilik, 7 taksit adediyle mobilya ve eğitim/kırtasiye, 6 taksit adediyle telekomünikasyon ve seyahat acenteleri olarak ön plana çıkıyor. Ağustosta kredi kartı taksitlerine ilişkin düzenleme değişikliği ile bazı sektörlerde taksit sınırı düşürüldü. Bu düzenlemenin bir sonucu olarak sene başında Türkiye’de ortalama 5.7 olan taksit sayısı kasım ayında 5’e geriledi.

-2019 ekonomi için zor bir yıl olacak. Siz sektör için ne söylersiniz?

Şu anda toplumda karamsarlık fevkalade yaygın. Kendi işim için endişe duyulacak ya da umutsuz olunacak bir veri yok. Kredi ödemelerinde sorun olsaydı, taksit sayıları 5.5 değil 25 olsaydı, bireysel borçluluk takibi zirve yapsaydı, o zaman ‘tüm zamanların en kötü durumu’ derdim.

Borçlanma değil ödeme aracı

-Kartlı harcamalarda gerçekten ayağını yorganına göre uzatma var mı?

Kredi kartı limitleriniz taşa yazılı değil. Değiştirin, düşürün. Ben düşürüyorum. Mesela çocukların okul ödemelerinin olduğu zamanlarda kart limitlerimi arttırıyorum, sonra limitimi düşürüyorum. Limit size tanınmış kişiliğinize verilmiş bir hak. Ama harcamak demek değil. Sonuçta bankacılık sektörü Türkiye’de herkesin kredi kartı sahibi olmasını herkesin 100 binlerce TL limitleri olmasını ve herkesin gırtlağına kadar borçlanmasını istemez. Onun içinde kullandığımız en önemli cümle şu kredi kartı borçlanma aracı değildir. Ödeme aracıdır. Mesela bir hastaneye gittiniz acil servistesiniz ve yanınızda para yok. O zaman kart devreye girer. Amaç budur aslında. Doğru kullanım önemli. Bizim sektör olarak da hiçbir şekilde aşırı tüketimi teşvik eden, gereksiz harcamaları teşvik eden ve kredi kartının kredi aracı olduğunu söyleyen bir cümlemiz yoktur.

 Troy’da hedef 20 milyon

-BKM’nin geliştirdiği kartlı ödeme sistemi ve markası Troy iki yılı geride bıraktı, neler yapıtınız bu sürede, hedefleriniz neler?

Troy, adını ‘Türkiye’nin Ödeme Yöntemi’nden alıyor. Amacımız tüm Türkiye’nin ödeme yöntemi olmak. Troy’un bugün 29 üyesi bulunuyor ve bu üyeler tarafından sunulan Troy logolu kart sayısı 6 milyona ulaşmıştı. Bu yılı 7 milyon ile bitirirsek gelecek yıl 17 milyon kullanıcıya ulaşırız. Kartlarımızın yüzde 95’ini banka kartları oluşturuyor.

Troy kullanıcılarının önemli bir çoğunluğu, sadece hesabında bulunan parayı kullanmak üzere kart edinmiş bilinçli kişiler. Troy olarak amacımız da zaten Türkiye’de henüz kartlı ödemeleri kullanmayan 20 milyonu aşkın kişiye temas etmek. Troy’da uzun soluklu bir maraton koşuyoruz. Kayıtlı ekonomi yaratıyoruz. Vergi gelirlerini arttırıyoruz. Nakitten kaynaklı suçları, sahteciliği, kaybolmayı ve çalınmayı önlüyoruz.

BKM olarak yapay zekâ, nesnelerin interneti, artırılmış gerçeklik ve blockchain gibi yeni teknolojileri yakından takip ediyoruz.