Kar değil BOTAŞ vurdu

Doğalgaz fiyatında belirleyici olan petrol fiyatları 12 yıldır ilk kez varil başına 30 doların altına inerken, bu düşüş Türkiye’de yurttaşa yansımıyor. Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ) ‘bozulan mali yapısı’nı gerekçe göstererek indirime gitmezken, 184 dolarlık doğalgaz yurttaşa 340 dolara satılıyor.

Türkiye’nin yaptığı anlaşmalarda yer alan ve doğalgaz alınmasa bile parasının ödenmesini düzenleyen “al ya da öde” maddesi BOTAŞ’ın zararı katlanırken, fatura da yurttaşa çıktı. Uzmanlara göre, BOTAŞ’ın 4 milyar liranın üzerinde vergi borcu ve kamu zararı bulunuyor. BOTAŞ’ın 2014 faaliyet raporuna göre ise toplam borcu 26 milyon 546 bin lira.

CHA’nın haberine göre doğalgazın en fazla satıldığı İstanbul, Ankara ve İzmir gibi illerde 1 metreküp doğalgaz abonelere 50-60 kuruş gibi bir fiyatla satılırken bu yılın ilk ayında fiyat 1 liraya çıktı. Havaların soğuduğu bu aylarda, doğalgazdaki yüksek fiyatlar sebebiyle vatandaşın faturaları daha da şişecek.

Petrolün fiyatı, üç yılda 116 dolardan 28 dolara geriledi. Doğalgaz fiyatı petrol fiyatına göre belirleniyor. Petrolün 2014’te 90 dolar olan varil fiyatı 2015’in ilk yarısında 60, ikinci yarısında 40-50 dolara düşmüştü. 2016 başında 30 dolara kadar gerileyen petrol fiyatıyla orantılı olarak doğalgazın ucuzlaması gerekiyor. Fakat petrol fiyatı üç yıldır düzenli olarak düşerken, doğalgaz fiyatına her yıl zam yapılması, BOTAŞ’ın kâr elde etmek için halkın cebine yüklendiğini gösteriyor.

Tamamına yakını ithalatla karşılanan Türkiye’nin doğalgaz tüketimi 2014 verilerine göre 49.2 milyar metreküp. Doğalgazın satışa sunulan yüzde 48’i elektrik üretiminde, yüzde 25’i sanayi, yüzde 19’u da konutlarda tüketiliyor.

Maliyet düştü

Kamu şirketi BOTAŞ; Rusya, İran, Azerbaycan’dan boru gazı, Cezayir ve Nijerya’dan ise LNG alıyor. Gereken doğalgazın yüzde 90’ı boru gazı olarak alınıyor. Bunun da yarıdan fazlası Rusya’dan ithal ediliyor. Bu nedenle Türkiye iç pazarında Rus şirketi Gazprom’un satış fiyatı belirleyici oluyor. Rus şirketi Gazprom’a göre bu yılın ilk çeyreğinde petroldeki düşüşe paralel bin metreküp doğalgazın fiyatı ortalama 184 dolar olacak. Uzmanların 2016 yılı ilk dönemi için yaptığı hesaplamaya göre bin metreküp doğalgaz için Ruslara 210 dolar, Azerbaycan’a 225 dolar ve İran’a 275 dolar civarı bir ödeme söz konusu.

17 milyon dolar uçtu Sayıştay Başkanlığı, hazırladığı BOTAŞ 2014 Yılı Denetim Raporu’nda BOTAŞ’ın 1984 yılında yapımına başladığı İzmit (İPRAŞ) – İstanbul (Haramidere) akaryakıt boru hattına 5 yılda 17 milyon dolar harcadığı belirtildi. Sayıştay, 17 milyon dolar harcanarak 5 yılda inşa edilen petrol boru hattının atıl durumda kaldığını tespit etti. Raporda, BOTAŞ’ın, hattı hizmete alamamasının yanında bir de arsa sahiplerince açılan davalar sonucunda 605 bin TL tazminat ödediği kaydedildi. BOTAŞ 2014 Yılı Faaliyet Raporu’na göre kamu şirketi geçen yıl 1.7 milyar TL dönem sonu faaliyet zararı yaptı. Merkez’den kolaylık Son yıllarda sürekli artan döviz kuru da gazın ucuzlamasını engelleyen diğer etkenler arasında yer alıyor. Merkez Bankası, BOTAŞ’a doğalgaz alımı yapması için 2015’te ucuza 10.5 milyar dolar sattı. Merkez Bankası Aralık 2014’te BOTAŞ’a doğrudan döviz satmaya başladı. İlk ay yaptığı satış 1.3 milyar dolar oldu. Ocak 2015’te 1 milyar dolar, şubatta 1.5 milyar dolar, martta 1.8 milyar dolar ve nisanda da 1.4 milyar dolarlık satış yapıldı.