Kalkınma değil rant kapısı

Bölgeler arası eşitsizliklerin azaltılması ve bölgesel kalkınmanın sağlanması için kurulan kalkınma ajansları “rant kapısı” oldu. Danışman şirketler aracılığıyla hazırladıkları projelerle ajansların kapısını çalan kişi ve kuruluşlar, kendilerinin bile haberdar olmadıkları projeler için binlerce TL’lik kaynak kullandı. Birçok proje tamamlanamadı. Geciken ya da tamamlanamayan projeler için yasal prosedür uygulanmadı.

Asıl görevi kamu, özel sektör ve Sivil Toplum Kuruluşları arasında işbirliğini destekleyerek yerel potansiyelin açığa çıkmasını sağlamak olan Kalkınma Ajansları’ndan Türkiye’de bugün için 26 tane bulunuyor. Ancak ajansların faaliyetleriyle ilgili bir dizi sorun yaşanıyor. O sorunlar, Sayıştay’ın yaptığı denetimlerle ortaya çıktı. Sayıştay’ın ajanslara ilişkin saptamalarından bazıları şöyle:

Zafer Kalkınma Ajansı: Ajans tarafından desteklenen projeler kapsamında yararlanıcılar tarafından satın alınan tesis, makine, ekipman, teçhizat ve diğer malzemelere ilişkin envanter kayıtları tutulmamaktadır.

Trakya Kalkınma Ajansı: 2011 Mali Yılı Destekleme Programı çerçevesinde desteklenen 89 adet projenin 20’sinin (yaklaşık yüzde 25) başarısız ve fesihle sonlanmasının kaçınılmaz olduğu tespit edilmiştir.

Yapılan incelemelerde, söz konusu yıla ait desteklenen projelerden 7 tanesinin kesin fesihle sonuçlandığı, 13 tanesinin de fesihle sonuçlanma aşamasında oldukları görülmüş olup, adı geçen 20 projeyle ilgili olarak düzenlenen ön inceleme raporları istenmiştir. Bu raporların tamamında, projelerin danışman şirketler tarafından hazırlandığı ve başvuru sahibinin proje ile ilgili yeterli bilgiye sahip olmadığı, eş finansman sıkıntısı yaşanacağı, proje detaylarının belirsiz olduğu, uygulama binalarında mülkiyet sorunları olduğu, giderlerin abartılı olduğu, proje bütçesinin fazlasıyla yapım işi içerdiği gibi nedenlerle yüksek risk içerdikleri belirlenmiş ve raporlanmış olmasına karşın bu tespitlerin değerlendirilmediği ve söz konusu projelerin desteklenmesine karar verildiği görülmüştür.

* Ajansın kişi/firmalarla imzaladığı hizmet alımına ilişkin sözleşmelerde ajansı koruyucu cezai hükümler yer almadığı için başarısızlıkla sonuçlanan işlerle ilgili olarak kurumun zarara uğradığı tespit edilmiştir.

Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı: Altyapı projelerinde, gecikme cezasının kesilmediği tespit edilmiştir.

Mevlana Kalkınma Ajansı: Kalkınma Ajansları Proje ve Faaliyet Destekleme Yönetmeliği’nin 7’nci maddesinde, ajansların halihazırda herhangi bir mali destek programından mali destek alan ve uygulaması devam eden proje veya faaliyetlere eşzamanlı olarak mali destek sağlayamayacağı hükmü bulunmaktadır. Ancak uygulamada ajansların bunu sorgulayacak ve önlem alabilecekleri bir mekanizmaları yoktur.

İzmir Kalkınma Ajansı: Kalkınma Ajansları Mal, Hizmet ve Yapım İşi Satın Alma ve İhale Usul ve Esasların 40’ıncı maddesinde, ihaleye katılamayacak olanlar belirtilmiştir. Ancak ihale kararı onaylanmadan önce isteklinin yasaklı olup olmadığının Kamu İhale Kurumu’ndan teyit edilmesine ilişkin herhangi bir düzenleme yapılmamıştır.

İstanbul Kalkınma Ajansı: Ajans tarafından tek taraflı olarak feshedilen bir proje yararlanıcısından, ilgili mevzuatta ve sözleşmede cezai şart olarak öngörülen tazminatın talep edilmediği görülmüştür.

* Ajansın devletin çeşitli birimlerine verdiği bilgiler ve farklı ortamlarda yayınladığı veriler arasında uyumsuzluklar bulunduğu tespit edilmiştir.

İpekyolu Kalkınma Ajansı: Ajans personeline yapılan görevlendirmeler sonrasında görevlendirilen personel tarafından hazırlanan harcırah beyannamelerinde harcırah unsurlarının dışında beyanlarda bulunulduğu ve ajans tarafından da bu unsurların ilgili personele ödendiği tespit edilmiştir.

Güney Marmara Kalkınma Ajansı: “Temsil ve Ağırlama” harcamaları ajans muhasebe sisteminde 630.03.05 koduyla yer almaktayken, “temsil ve ağırlama” mahiyetinde yapılan kimi harcamaların 630.01.01 kodlu “Diğer Hizmet Alımlarına” kaydedildiği tespit edilmiştir.

Dicle Kalkınma Ajansı: 2010 Mali Yılı Destekleme Programı çerçevesinde desteklenen ancak başarısızlığa uğrayarak feshedilen projelere ödenen ve geri alınması gereken destek miktarlarının (anapara+faiz) muhasebe kayıtlarına intikal ettirilmediği tespit edilmiştir.