Kaçak tütün katlandı

“Kaçak tütün” Meclis’e sunulan “torba tasarı” ile yeniden gündeme geldi. CHP Hatay Milletvekili ve PM üyesi Mevlüt Dudu, tütün üreticisinin yaşadığı sorunlarının incelenmesi için Meclis araştırması açılmasını isterken, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Ahmet Eşref Fakıbaba’nın yanıtlaması istemiyle soru önergesi de verdi. Dudu ayrıca, “Tütün Raporu” da hazırladı. Tütünün adım adım nasıl yabancı tekellerin eline geçtiğinin anlatıldığı raporda yer alan değerlendirmeler şöyle:

-Tarım ürünleri ihracatında; 10.3 milyar dolarla fındık büyük katkı yaparken, onu 5.9 milyar dolarla üzüm, 4.4 milyar dolarla tütün izledi. Tütün ihracatının ülkeye yıllık getirisi 400-500 milyon dolar düzeyinde.

-Tütün Yasası, tütün üretimine derin darbe vurdu. Yasa ile sözleşmeli üretim modeline geçildi. Destekleme alımına son verildi.

-TEKEL’in tütün piyasasından çekilmesi ve sigara fabrikalarının satılması sonucunda piyasa çokuluslu sigara şirketlerinin denetimine geçti. Çokuluslu şirketler pazar payını arttırmak için yerliden imal edilen sigaraların piyasaya girişini engelledi.

-2012’de tütünlerin ülke genelinde ortalama alım fiyatı kilogram başına 11.58 iken 2014 yılında ortalama alım fiyatı sadece 12 TL oldu. 2016 yılında Ege ve Karadeniz’de tütün fiyatı kilo başına 15 TL, Adıyaman’da 10.5 TL civarında.

-Tütün piyasasındaki sert kapitalist düzenden dolayı tütün üretici sayısı yüzde 90’lara varan oranda azaldı. Tütün üretimi de yüzde 62 geriledi. 2002’de yılda 405 bin 882 olan tütün üretici sayısı 2015 yılı itibarıyla 7 kat azalarak, 56 bine düştü. Tütün üretimi miktarı 2002’de 159 bin 521 ton iken 2016 yılında 70 bin tona kadar geriledi.

-2000’li yıllarda 36 il 155 ilçede tütün üretimi yapılırken, şu anda sadece 21 ilin 92 ilçesinde üretim yapılabiliyor.

-Tütün üreticisinin aylık geliri 1300-1500 TL’ye düştü. 4 2008’de TEKEL sigara fabrikalarının özelleştirilmesi ile adım adım Türkiye sigara pazarı çokuluslu şirketlerin eline geçti. Yerli tütünlerin sigaralarda kullanımı 2003’te yüzde 42 iken 2015 yılında yüzde 14’e kadar geriledi. Oysa ithal tütünlerin kalitesi çok düşük. Şu anda Türkiye’de tütün ürünleri imalatının yüzde 90’dan fazlası yabancıların eline geçti.

Vergi yüzde 84

-Tütüne arka arkaya konan vergiler nedeniyle kaçak sigara tüketimi arttı. 2016 itibarıyla sigarada vergi yükü yüzde 84.

-Vergiler nedeniyle sigara fiyatlarının tırmanması ve yerli tütüne yönelik üretim kotası ve belli firmaların görevlendirildiği sözleşmeli satış uygulaması nedeniyle sigara kaçakçılığı arttı. Hazine’nin sigara kaçakçılığından kaybının yıllık yaklaşık 7 milyar lira olduğu tahmin ediliyor.

-Sarma sigara için kullanılan yaprak sigara kâğıdının piyasadaki satışı tamamen kaçak. 

-Türkiye, dış ticarette tütün ihracatından önemli gelir elde ederken, 2012’den bu yana net ithalatçı konumuna düştü. 2015’te 53 bin 857 ton tütün ihracatından 382.8 milyon dolar elde edildi. Maalesef aynı tarihte tütün ithalatı 92 bin 266 tona çıkarak 528.4 milyon dolara ulaştı.

-AKP iktidarları, sigara kullanımına ilişkin önemli düzenlemeler yapmış, bu konuda doğru hamleler yapmıştır. 2008-2011 yılları arasında yüzde 15 düşen sigara tüketimi 100 milyar adedin altına indi. Ancak 2012’den itibaren sigara tüketiminde ani bir yükseliş başladı. 2012’de 100 milyar adede ulaşan sigara tüketimi, 2015 sonu itibarıyla 103.2 milyar adede yükseldi.