İtalya'nın Mardin'i

Matera'da bir vadiyle eski kentten ayrılan antik böldeki mağaralarda 250 bin yıllık olduğu sanılan iskeletlerin bulunması, bölge tarihine ışık tuttu. Uzun yıllar süren araştırmalara göre, yerleşke olarak kullanılan mağaralar, M.S. 1000-1500 yılları arasında, dini inançları nedeniyle baskı görenlerin Anadolu, Suriye ve Ermenistan'dan göç etmesiyle birlikte farklı bir boyut kazandı. Bu dönemde, eski kent olarak bilinen bölümdeki binlerce yıllık mağara yerleşkeler, kayalara oyulan yeni bölümlerle birbirine bağlanıp modernize edilerek, ev, ibadethane ve kamu binalarına dönüştürüldü.

İNSANLARLA HAYVANLAR BİR ARADA
O dönemde standart bir mağara ev,  küçük bir mutfak, hayvanlar için bir bölme ve bütün aile bireylerinin yemek, oturmak ve uyumak için kullandıkları tek bir odadan oluşuyordu.  Mağaralarda insanlar hayvanlarıyla birlikte yaşıyorlardı. Penceresi olmayan evlere ışık sadece kapıdan giriyordu. Kanalizasyon yoktu. Odanın bir köşesine konulmuş ilkel bir oturak tuvalet olarak kullanılıyor, atıklar evlerden dışarıya üstü açık kanallar aracılığıyla gönderiliyordu.

KENT HİJYEN NEDENİYLE BOŞALTILDI
Zaman içinde nüfusun artışıyla, kent dokusu ihtiyaçlara yanıt veremez oldu. Hijyen koşullarının giderek kötüleşmesiyle yasal yaptırıma gidildi. Ülkenin ilk Başbakanı Alcide De Gasperi, 1952'de çıkardığı yasayla, eski kentin boşaltılıp, yeni kente taşınılmasını yaptırıma bağladı.

UNESCO DÜNYA MİRASLARI LİSTESİNDE
Citta dei Sassi,  1986'da yeniden yapılandırma projesinin başlatılmasına kadar tam anlamıyla ölü bir kent olarak kaldı. Projenin hayata geçirilip, 1993 yılında Unesco Dünya Mirasları Listesi'ne alınmasıyla kent, yeniden hayat buldu.  Adeta küllerinden doğan kent, şimdi binlerce yerli ve yabancı turiste ev sahipliği yapıyor.

FİLMLERİN VAZGEÇİLMEZİ
İnsana zamanın durduğu izlemini veren kentin kendine has dokusu, film yapımcılarının da dikkatini çekmekte gecikmedi. Bugüne kadar onlarca  filme sahne olan Matera'da en son dünyaca ünlü aktör Mel Gibson'ın yönetmenliğini üstlendiği ve tüm dünyada büyük yankı uyandıran İsa'nın Çilesi filmi çekildi. Filmin setine ev sahipliği yapan alan şimdi otopark olarak kullanılıyor.  Yerel sinemaseverlerden oluşan Yeşil Kaya Sinema Kulübu tarafından kurulan Sinema Müzesi, bölgede çekilen filmlerin hatıralarını halkla buluşturup, hafızaları canlı tutma görevini üstleniyor.   

YEREL SANATÇIDAN BÜYÜK KATKI
Yerel sanatçı Eustachio Rizzi, üç yıl süren uğraşısı sonucu Matera'nın tüm sokaklarını ve evlerini birebir gösteren bir minyatür hazırladı. 12 metrekare alan üzerine 3 bin 500 kilogram Matera taşı kullanılarak hazırlanan minyatür ziyaretçi akınına uğruyor. Ayrıca Rizzi ailesi bir mağara evini o günün yaşam koşullarını anlatır şekilde restore edip, halkın ziyaretine açarak, kent tanıtımına büyük katkı sağladı.