'İstatistiki bilgi vermek kamusal külfet'

Anayasa Mahkemesi'nin 5429 sayılı Türkiye İstatistik Kanunu'nun, 5813 sayılı Yasa'nın 1. maddesiyle yeniden düzenlenen 8. maddesinin ve 54. maddesinin ikinci fıkrasının, iptal istemine ret gerekçesi Resmi Gazete'de yayımlandı.

Selçuk Sulh Ceza Mahkemesi ve Eskişehir 5. Sulh Ceza Mahkemesi, Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı'nın ilgili bölge müdürlükleri tarafından verilen idari para cezalarına karşı açılan davalarda, Türkiye İstatistik Kanunu'nun, istatistiki kurumların yükümlülükleri ve idari para cezalarına ilişkin hükümlerinin iptali istemiyle Anayasa Mahkemesine başvurdu.

İptal isteminin reddedildiği kararın gerekçesinde, itiraz konusu kurallarla istatistiklerin kamu yararı için önemi dikkate alınarak, bireylere mecburi ve ücretsiz kamusal bir külfet yüklendiği belirtilerek, "Karşılaştırmalı hukukta da bazı ülkelerde bireylere istatistik amaçlı bilgi verme yükümlülüğü getirildiği görülmektedir. Modern bir devlette kamu hizmetlerinin planlanması ve kamu güvenliğinin sağlanabilmesi için bireylerin kendileriyle ilgili pek çok bilgiyi kamu otoritelerine verme yükümlülüğü bulunmaktadır. Bu bilgilerin istatistik amacıyla toplanmış olması bilgi toplamayı kendiliğinden Anayasa'ya aykırı hale getirmez" denildi.

Kanunun iptali istenen 8. maddesinin eski düzenlemesinin Anayasa Mahkemesinin 2008 tarihli kararıyla, hiçbir sınırlama öngörmeksizin istatistiki birimlere istenilen bilgileri verme yükümlülüğü getirmesi nedeniyle iptal edildiği hatırlatılan gerekçede, bu iptal kararından sonra yeni getirilen düzenleme ile 8. maddede bilgi verme yükümlülüğünün sınırının Anayasa'da belirlenen temel hakların ve ödevlerin ihlal edilmemesi olarak belirlendiği ifade edildi.

İdari makamların bireyin temel haklarını ihlal edecek şekilde bilgi talep etmeme yükümlülüğünde olduğunun ifade edildiği gerekçeli kararda, diğer taraftan istatistik biliminin doğası gereği bilimsel yöntemlerle tespit edilen ilgili tüm kişi ve kurumlardan ayırım yapılmadan bilgi istenebileceğine dikkat çekildi. Gerekçede şöyle denildi:
"İdari makamların bu ödevini yerine getirmemesi halinde istatistikî birimler haklarını yargı makamları önünde arayabileceklerdir. Bu durumda itiraz konusu kurallarla bireyin hakları ile kamu yararı arasında makul bir denge kurulduğu ve bireylerin haklarına ölçüsüz bir müdahaleye izin verilmediği anlaşıldığından Anayasanın hukuk devleti ilkesine aykırılık görülmemiştir. Diğer taraftan istatistik biliminin doğası gereği bilimsel yöntemlerle tespit edilen ilgili tüm kişi ve kurumlardan ayırım yapılmadan bilgi istenebileceğinden kuralın Anayasa'nın 10. maddesinde öngörülen eşitlik ilkesine aykırı olduğu söylenemez."