İsrail’in “tuhaf” koalisyon hükümeti

Bir süre önce bu sayfada İsrail’de farklı partilerden oluşan Binyamin Netanyahu karşıtı ittifakla ilgili manşetten verdiğimiz haberimizin başlığı “Yeter ki Gitsin Koalisyonu” idi. Şefimiz Mine Esen’in attığı başlığın ne kadar isabetli olduğu yan yana gelmeleri olanaksız görülen sekiz partinin bir araya gelip hükümet kurmasıyla görüldü.

İsrail seçim sistemi son derece karışık bir sistem. Bundan ötürü son iki yılda yapılan dört seçimde de hiçbir parti hükümet kuramadı. Anımsayalım; üçüncüsü olan Mart 2020 seçimlerinden sonra, Netanyahu'nun sağcı Likud partisi, bir birlik hükümeti kurmak için Benny Gantz'ın merkez eğilimli Mavi ve Beyaz partisiyle birlikte oldu. Hükmet bütçesinin parlamentoda onaylanmaması üzerine koalisyon çöktü. Dördüncü seçim de Mart 2021’de yapıldı. Likud, 120 üyeli Knesset'ten 30 sandalyeyle en büyük parti olarak çıktı, ancak bu yeni bir koalisyon kurması için yeterli değildi. Netanyahu'nun hükümeti kuramamasının ardından, Cumhurbaşkanı Reuven Rivlin, ikinci büyük parti Yesh Atid'in lideri Yair Lapid'e hükümeti kurma görevi verdi. Yamina Partisi lideri Naftali Bennett’le uzlaşılması sonucu da mimarı Rapid olan “yeter ki gitsin koalisyonu” oluşturuldu. Dün güvenoyu alan bu koalisyon işte.

Akıl almaz bir trafik yaşandı. 2020'de Lapid'in Yesh Atid'i, Mavi ve Beyaz koalisyonunun bir parçası olarak seçimlere girdi, ancak Mavi Beyaz’ın lideri Gantz, Netanyahu'nun birlik hükümetine katılmaya karar verdiğinde, Lapid’le yollarını ayırdı. Şimdi Lapid ile Gantz tekrar birlikteler. Onlara altı parti daha katıldı. Sağcı Yamina, merkez sağ Yeni Umut, merkez sol Meretz, solcu İşçi Partisi, laik sağ parti Yisrael Beiteinu,  nihayet İsrail vatandaşı Filistinli Arapların partisi Arap Ra'am Listesi.  Sekiz partili bu koalisyonun toplam 62 milletvekili bulunuyor. Ancak Yamina milletvekillerinden biri olan Amichai Chikli koalisyonu desteklemeyeceğini açıklamıştı. Bu nedenle güvenoyunu kıl payı aldı yeni koalisyon hükümeti.

Bu koalisyon öyle bir “karışım” ki, ömrünün uzun olmayacağını düşünenlerin sayısı fazla. Solcular ile laiklerin, Arapların olduğu koalisyonun başına geçen Bennett daha önce aşırı sağcı Yahudi Ana Partisi ile de iş birliği yapmıştı. Bağımsız bir Filistin devletinin kurulmasına karşı, parlamentoda kafasında sürekli kipayla (Yahudi dindarların kullandığı takke)  dolaşan bir politikacı olan Bennet, İsrail tarihinde bir Arap partisinin desteğiyle Başbakan olan ilk lider oldu. Amerikan Yahudisi bir ailenin mensubu. İşgal altındaki Batı Şeria'nın eski bir yerleşimci lideri, bir dönem Savunma Bakanı. Şiddeti destekleyen bir sağcı. 2018'de İsrail'in Gazze'den İsrail'e geçmeye çalışan Filistinlilere karşı vur-öldür yöntemini uyguladığını görmek istediğini söylemişti., örneğin. Son seçimlerde oyların yalnızca yüzde 5'ini almasına rağmen, seçim sisteminin tuhaflığı onu bir “oyun kurucu” yaptı ülke siyasetinde. 

POLİTİKA DEĞİŞMEZ, ÇÜNKÜ…

Çünkü bu kadar birbirine zıt partilerin kurduğu hükümette Batı Şeria’daki durum, Filistin devletine yaklaşım gibi konularda her parti diğerinin görüşünü reddedecek. Bu kesin. İsrail toprak genişletmekten vazgeçsin” diyen Mertz’e ya da İşçi Partisi’ne “evet” der mi Bennnet ya da diğer sağcı ortakları? Anlaşılıyor ki bu koalisyonu Netanyahu’nun gitmesi dışında bir arada tutan bir şey yok.

Ama buna rağmen kurt politikacı Netanyahu’nun, koalisyonu “solcu” olarak tanımlayıp “ülke güvenliği için tehlikeli” olarak değerlendirmesi tipik sağcı refleksi elbette. Ama hala bu sözlerin İsrail’de işe yaradığı Netanyahu’nun ülkede önemli sayıda destekçisi olmasından belli. Bu nedenle beşinci bir seçim Netanyahu’nun çok daha fazla işine gelirdi. Bu, seçim sonrası hükümet kuruluncaya kadar aylarca iktidarda kalacak demekti. Yolsuzluktan yargılanan Netanyahu’ya ciddi bir dokunulmazlık sağlamayacağını da kim söyleyebilir?

Ama, ciddi bir kamuoyu desteği olmasına rağmen istikrarlı bir hükümet kurma konusunda üst üste yaşadığı başarısızlıklar kendi partisi Likud’da da Netanyahu’ya  güveni sarsan bir etki yarattı. Parti üzerindeki hakimiyeti çoktan sarsılmaya başlayan (hatırlayın 2019’da Gideon Saar liderlik için ona meydan okumuştu) Netanyahu şimdi iktidarı da kaybederek zor bir sürece girecek gibi görünüyor.

Ancak, koalisyon kısa ömürlü olursa, Netanyahu’nun, - o zamana kadar yargılanıp hapse tıkılmazsa tabii- yeniden güçlü bir şekilde dönmesi olasılık dışı değil.